نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران.

10.30465/crtls.2024.50205.2877

چکیده

قانون مدنی یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای نظام قانون‌گذاری در ایران است. نویسندگان این قانون که از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ قانون‌گذاری در ایران به شمار می‌آیند و اغلب هم در فقه امامیه مجتهد بودند و هم با حقوق اروپایی آشنایی داشتند، محتوای فقه امامیه را با حقوق اروپایی پیوند زده و در قالب یک قانون مدرن ارائه نمودند. با این حال شارحان این قانون روی‌کرد واحدی در قبال این پیوند نداشته اند و سبک‌های مختلفی را در شرح و تفسیر قانون مدنی دنبال نموده‌اند. پرسش پژوهش حاضر این است که با توجه به زمینه‌های تدوین و تصویب قانون مدنی، احکام این قانون را چگونه باید فهم نمود؟ پاسخ این پرسش با بررسی هم‌هنگام زمینه‌های تدوین و تصویب قانون مدنی از جمله زمینه‌های فکری، بین‌المللی و حقوقی آن و نیز روی‌کردهای شارحان و مفسران قانون مدنی در قبال ایده پیوند فقه و حقوق اروپایی در این قانون به دست خواهد آمد و در پایان روشن خواهد شد که روش صحیح در مواجهه با قانون مدنی، توجه همزمان به هردو منبع تدوین آن، یعنی فقه امامیه و حقوق اروپایی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Idea of Connecting Imami Jurisprudence and European Law in Iran's Civil Law and Examining the Commentators' Approach to This Idea

نویسنده [English]

  • Abolfazl ghaviolbonieh

PhD in Private Law, Adalat University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Civil law is one of the most outstanding achievements of the legislative system in Iran. The authors of this law, who are among the most prominent figures in the history of legislation in Iran and were often mujtahids in Imami jurisprudence and were familiar with European law, linked the content of Imami jurisprudence with European law and presented it in the form of a modern law. However, the commentators of this law have not had a single approach to this link and have followed different styles in explaining and interpreting the civil law. The question of the current research is that according to the fields of drafting and approving the civil law, how should the provisions of this law be understood? The answer to this question will be obtained by simultaneously examining the fields of drafting and approving the civil law, including its intellectual, international and legal fields, as well as the approaches of the commentators and commentators of the civil law towards the idea of ​​linking jurisprudence and European law in this law, and it will be clarified at the end. The right way to deal with the civil law is to simultaneously pay attention to both the sources of its formulation, i.e. Imami jurisprudence and European law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Law
  • Imami Jurisprudence
  • European Law
  • Legislation
  • Civil Rights
  • Capitulation
  • Constitutionalism
آبراهامیان، یرواند (1395)، ایران بین دو انقلاب، ترچمه احمد گلمحمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آجودانی، ماشاالله (1383)، مشروطه ایرانی، تهران، انتشارات اختران.
آل‌‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1390)، تحریر المجلة. جلد اول، تصحیح محمدمهدی آصفی و محمد ساعدی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة. المعاونیة الثقافیة.
امامی (1364)، سید حسن، حقوق مدنی، جلد اول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
بهرامی احمدی، حمید (1390)، حقوق تعهدات و قراردادها با مطالعه‌ی تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظام‌های حقوقی، تهران، دانشگاه امام صادق.
بهنام، جمشید (1383)، ایرانیان و اندیشه تجدّد، تهران، انتشارات فروزان.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج4، تهران: انتشارات گنج دانش.
درباره علم حقوق (دانش حقوق و شاخه‌های آن در جهان اسلام) (1389)، تهران: نشر کتاب مرجع.
زرگری نژاد، غلامحسین (1390)، رسایل مشروطیت (مشروطه به روایت موافقان و مخالفان)، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1394)، فقه و قانونگذاری؛ آسیب‌شناسی قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران، قم: کتاب طه.
صالح، علی پاشا (1383)، سرگذشت قانون، تهران: دانشگاه تهران.
صدر، محسن (1364)، خاطرات صدرالاشراف، تهران: انتشارات وحید.
طباطبایی، سید جواد (1399)، «ملت، دولت و حکومت قانون، جستار در بیان نصّ و سنّت، تهران: مینوی خرد.
طباطبائی، سید جواد (1393)، تأملی درباره ایران: نظریه حکومت قانون در ایران (بخش دوم: مبانی نظریه مشروطه خواهی)، تهران: مینوی خرد.
عدل، مصطفی(1373)، حقوق مدنی، به کوشش محمدرضا بندرچی، قزوین: انتشارات بحرالعلوم.
فاطمی قمی، سید محمد (1389)، خاطرات سید محمد فاطمی قمی، به کوشش دکتر حسن زندیه، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1381)، تحولات حقوق خصوصی (مجموعه مقالات)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1393)، قواعد عمومی قراردادها جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1397)، اموال و مالکیت، تهران، نشر میزان.
مدرسی، علی (1374)، مرد روزگاران مدرس شهید نابغه ملی ایران، قم: نشر هزاران.
مستشار الدوله، میرزا یوسف خان (1392)، رساله یک کلمه، تهران، انتشارات بال.
نایینی، محمدحسین (1385)، تنبیه الامه و تنزیه المله، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
نوری، حسین قلی (1389)، قانون مدنی و تجارتی فرانسه «نخستین ترجمه فارسی از قانون مدنی فرانسه (کد ناپلئون)»، تصحیح محمد مهدی منتظری، تهران، انتشارات مجد.
مقالات
بهرامی احمدی، حمید (1383)، تاریخچه تدوین قانون مدنی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 24.
جعفری ندوشن، علی اکبر و سید محسن حکمتی مقدم (1400)، بررسی سیر تصویب و اجرای اصل طراز در قانون اساسی مشروطه، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، دوره 51، شماره 4.
زندیه، حسن و طلعت ده پهلوانی (1391)، جایگاه روحانیون متنفّذ در مدرنیزاسیون قضایی و تدوین قانون مدنی در عصر پهلوی اول. پژوهش های تاریخی, شماره 4.
زندیه، حسن و طلعت ده پهلوانی (1392)، نقش علمای شیعی در تدوین قانون مدنی ایران، عصر پهلوی اول (با تأکید بر نقش سید محمد فاطمی قمی)، جستارهای سیاسی معاصر, شماره 8.
سلطانی, سیدناصر (1401)، نقش سید محمد فاطمی قمی در تدوین قانون مدنی ایران, مطالعات حقوق تطبیقی معاصر, شماره 29.
الشریف, محمدمهدی (1397)، درنگی در تاریخچه تدوین قانون مدنی ایران. مجله حقوقی دانشگاه اصفهان, دوره 5، شماره 1.
فروغی، محمدعلی (1315)، تاریخچه حقوق، مجله تعلیم و تربیت، سال ششم، شماره 10.
کاتوزیان، ناصر (1383)، رابطه فقه و حقوق، نامه مفید، شماره 43.
کاظمی, محمود. (1398)، قانون مدنی یا فقه فارسی: جستاری در منابع و ساختار قانون مدنی ایران. پژوهش حقوق خصوصی, دوره 8، شماره 29.
نایینی، احمدرضا (1388 الف)، نقش رضاخان در تدوین قانون مدنی، پیام بهارستان، شماره 3.
نایینی، احمدرضا (1388 ب)، نقش کمیسیونهای قانون مدنی در تنظیم مواد این قانون، مجله پیام بهارستان، شماره 5.
یعقوبی, رضا (1400)، نقش محمد مصدق در تدوین قانون مدنیِ ایران. فصلنامه تحقیقات حقوقی, شماره 93.
طالبوف، عبدالرحیم، کتاب احمد (ادبیات آغاز مشروطیت)، ج 2، تهران: سازمان کتاب‌های جیبی، 1346.
حسنلو نصیراله، شجاعی علی آبادی حسن (1401) الگوی فقهی-حقوقی نظام‌سازی اسلامی؛ آسیب‌ها و راه‌کارها. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی; ۸ (۳).
مرادخانی, فردین (1398). مفهوم قانون در اندیشه‌ی طالبوف تبریزی. مطالعات تاریخ فرهنگی (پژوهش نامه انجمن ایرانی تاریخ); 11(39)