نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 استاد گروه حقوق خصوصی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

برخلاف عقود و قراردادها، ایقاعاتْ مِهر چندانی از متفکران ندیده‏اند. دکتر کاتوزیان از کسانی است که با تألیف کتاب ایقاع در دو بخش نظریۀ عمومی و ایقاع معین به تحلیل و بررسی مسائل آن پرداخته‏ است. منحصربه‌فردبودنِ این اثر اهمیت دقت‌نظر در آن را دوچندان می‌سازد. تحقیق حاضر به بررسی بخش نظریۀ عمومی کتاب ایقاع تألیف این استاد ارجمند پرداخته است و با استفاده از روش تحلیل محتوا و نرم‌افزار SPSS در توصیف آماری و تحلیل آن کوشش شده است. فقه امامیه و حقوق فرانسه بیش‌ترین ارجاعات در این کتاب را به‌خود اختصاص داده‏اند. او در این بخش از کتاب به بررسی 151 مسئله پرداخته و در 35.7 درصد به نتایجی مشابه با احکام عقود و قراردادها دست یافته‏ است. هم‌چنین، بیش از 41 درصد از مسائل را پیروِ گزاره‏ای مبنا دانسته‏ است و در این میان، «تعریف ایقاع» و «امکان قیاس ایقاع با عقد» مبنای بیش از 20 درصد مسائل قرار گرفته‏اند. در میان منابع مورداستفاده نیز به‌جای قرآن و سنت بیش‌تر از قیاس و استقرا استفاده شده است و به همین دلیل بیش‌ترین روش تحقیق و تفکر مورداستفادۀ مؤلف در این مسائل «استلزام عقلی» بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Book Iranian Civil Law: Unilateral Act, General Theory – Specific Act Based on the Content Analysis Method

نویسندگان [English]

  • Mohammad Yazdani 1
  • Mohammad Salehi Mazandarani 2

1 Ph.D. Candidate of Private Law, Qom University, Qom, Iran

2 Professor of Private Law, Qom University, Qom, Iran

چکیده [English]

In contrast to contracts and agreements, unilateral acts have not received much attention from scholars. Dr. Katouzian is among those who have examined and explored the issues related to events in his book "Unilateral Act", which is divided into two sections: general theory and specific act. The unique nature of this work emphasizes the importance of precision. This study focuses on the general theory section of Dr. Katouzian's book and attempts to describe and statistically analyze it using the content analysis method and SPSS software. The book references Imami jurisprudence and French law the most. In this section, 151 issues were examined, with 35.7% of them aligning with the provisions of contracts and agreements. Additionally, over 41% of the problems were found to be based on propositions, with the "definition of Unilateral Act" and "possibility of comparing unilateral act with a contract" accounting for over 20% of the issues. Instead of relying on the Quran and the Sunnah, analogies and induction were used as sources, and the author's primary research and thinking method for these issues was "intellectual necessity."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Law
  • Content Analysis Method
  • General Theory
  • Iranian Law
  • Logical Analogy
  • Unilateral Act
انصارى‏، مرتضى بن محمدامین (1411)، المکاسب، قم: دار الذخایر.
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی (1362)، بلغة الفقیه، تهران: مکتبة الصادق (ع).
‏‫بحرانی، سلیمان بن عبدالله (1431)، العشرة الکاملة فی الاجتهاد و التقلید، بیروت: مؤسسة طیبة لاحیاء التراث.
‏‫بحرانی، یوسف بن احمد (1363)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی.
‏‫بصیری، حمیدرضا و زینب سرخوش سلطانی (۱۴۰۲)، «تحلیل محتوا و مخاطب‌شناسی آیات مختوم به مادۀ فقه»، فصل‌نامۀ مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، دورۀ 7، ش 1، تهران: انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی.
‏‫جانی‌پور، محمد (۱۳۹۶)، «کارکردهای کیفی استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث»، دوفصل‌نامۀ علوم قرآن و حدیث، دورۀ 49، ش 1، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
‏‫جانی‌پور، محمد و رضا شکرانی (۱۳۹۲)، «ره‌آوردهای استفاده از روش ˮتحلیل محتوا کمی“ در فهم احادیث»، مجلۀ پژوهش‌های قرآن و حدیث، دورۀ 46، ش 2، تهران: دانشگاه تهران.
‏‫جانی‌پور، محمد (۱۳۹۵)، «معناشناسی با رویکرد تحلیل محتوا؛ الگویی برای فهم مفاهیم قرآنی»، در: مجموعه‏مقالات نخستین همایش ملی واژه‏پژوهی در علوم اسلامی، یاسوج: دانشگاه یاسوج.
‏‫جاوید، ‏محمد‏جواد (۱۳۸۹)، «تحلیلی انتقادی از کتاب فلسفۀ حقوق فلسفۀ انتقادی در نقد فلسفۀ حقوق ایرانی»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، دورۀ 21، ش 10، 107-138، تهران: پژوهشگاه علوم ‏انسانی و مطالعات ‏فرهنگی.
‏‫جعفری هرندی، رضا، احمدرضا نصر، و سیدابراهیم میرشاه‌جعفری (۱۳۸۷)، «تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوای کتاب‌های درسی»، فصل‌نامۀ روش‏شناسی علوم انسانی، دورۀ 14، پیاپی 55، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
‏‫حبیبی، فاطمه و فتحیه فتاحی‌زاده (۱۳۹۶)، «آرای تفسیری آیت‌الله جوادی آملی در موضوع عفاف با رویکرد تحلیل محتوا»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، دورۀ 23، پیاپی 114، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
حر عاملی، محمد بن حسن (1403)، الفوائد الطوسیة، قم: المطبعة العلمیة.
‏‫حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد (بی‏تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
‏‫حلی، حسین (1432)، اصول الفقه، قم: مکتبة الفقه و الاصول المختصه.
‏‫درری رحمن‌نیا، سیدحسین و فرهاد نظری‌زاده (۱۳۹۷)، «بررسی سیر تحول و تکامل فصل‌نامۀ مدیریت نوآوری مبتنی‌بر رویکرد تحلیل محتوا»، در: مجموعهمقالات دوازدهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت فناوری و نوآوری، تهران: انجمن مدیریت فناوری ایران.
‏‫دلاور، علی (۱۳۹۶)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران: رشد.
‏‫رضایت، غلامحسین (۱۳۹۴)، «تحلیل محتوا و استنادی مقاله‌های چاپ‌شده در فصل‌نامۀ پژوهش در مسائل تعلیم‌و‌تربیت اسلامی»، فصل‌نامۀ پژوهش در مسائل تعلیم‌و‌تربیت اسلامی، دورۀ 23، پیاپی 26، تهران: دانشگاه جامع امام حسین (ع).
‏‫رضوی، ‏سید‏محمد، سید‏علی رضوی، و رسول رفیعی (۱۳۹۸)، «اضطراب در مبانی، اختلاف در استنباط (درنگی بر نظرات دکتر کاتوزیان در جلد دوم کتاب درس‏هایی از عقود معیّن)»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، دورۀ 76، پیاپی 19، 217-232، تهران: پژوهشگاه علوم ‏انسانی و مطالعات‏ فرهنگی.
‏‫رضی بهابادی، بی‌بی سادات و مریم احدیان (۱۳۹۷)، «کشف محور موضوعی سورۀ حج با روش تحلیل محتوا»، دوفصل‌نامۀ مطالعات قرآن و حدیث، دورۀ 12، ش 1، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
‏‫رنجبریان، بهرام و دیگران (۱۳۹۰)، «تحلیل مؤلفه‌های حکمت در نهج البلاغه با استفاده از تحلیل محتوا»، فصل‌نامۀ چشم‌انداز مدیریت دولتی، دورۀ 2، ش 1، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1383)، اصول الفقه المقارن فیما لا نصّ فیه، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
الشریف، محمدمهدی (۱۳۹۲)، منطق حقوق: پژوهشی حاکم بر تفسیر و استدلال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
‏‫عابدی فیروزجانی، ابراهیم (۱۳۹۷)، روش‏شناسی حقوقی دکتر کاتوزیان عبور از دوگانه‏انگاری‏ها، تهران: حقوق یار.
عراقی، ضیاء‌الدین (1388)، الاجتهاد و التقلید، قم: نوید اسلام‏.
‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف (1401)، اجوبة المسائل المهنائیة، قم: مطبعة الخیام.
قزوینی، علی بن محمد (بی‏تا)، صیغ العقود و الایقاعات، قم: شکوری.
‫کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۷)، حقوق مدنی: ایقاع، نظریۀ عمومی ـ ایقاع معین، تهران: میزان.
‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۵)، دورۀ حقوق مدنی: عقود معین؛ عطایا؛ هبه، وقف، وصیت، تهران: گنج دانش.
‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۴۰۱)، فلسفۀ حقوق، تهران: گنج دانش.
‏‫‏‫مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (۱۴۱۴)، لوامع صاحبقرانی‏ المشتهر بشرح الفقیه، قم: اسماعیلیان.
‏‫محقق کرکی، علی بن حسین (1409)، رسائل المحقق الکرکی، قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
مظفر، محمدرضا (1425)، اصول الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
‏‫موسوعة الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت علیهم السلام (1423)، قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
‏‫نایینی، احمدرضا (۱۳۸۹)، «تأملی بر کتاب قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پیاپی 21، 139-168، تهران: پژوهشگاه علوم ‏انسانی و مطالعات‏ فرهنگی.
نجم‏آبادی، ابوالفضل (1380)، الاصول، قم: مؤسسة آیة‌الله العظمی البروجردی.
نراقی، مهدی بن ابی‌ذر (1384)، تجرید الاصول، قم: سیدمرتضی.
 
Kort, Fred (1960), “The Quantitative Content Analysis of Judicial Opinions”, Political Research, Organization and Design, vol. 3, no.7, 11-14: <https://www.doi.org/10.1177/000276426000300703>.
Murray, E. J. (1956), “A Content-Analysis Method for Studying Psychotherapy”, Psychological Monographs: General and Applied, vol. 70, no. 13, 1-31: <https://www.doi.org/10.1037/h0093722>.
White, Marilyn Domas and Emily E. Marsh (2006), “Content Analysis: A Flexible Methodology”, Johns Hopkins University Press, vol. 55, no. 1, 22-45: <https://www.doi.org/10.1353/lib.2006.0053>.