نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 استاد گروه حقوق خصوصی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم، قم، ایران.

10.30465/crtls.2024.46311.2761

چکیده

بر خلاف عقود و قراردادها، ایقاعات، مِهر چندانی از متفکران ندیده­اند. دکتر کاتوزیان از جمله کسانی هستند که با تألیف کتاب ایقاع در دو بخش نظریه عمومی و ایقاع معین به تحلیل و بررسی مسائل آن پرداخته­اند. منحصر به فردِ بودن این اثر، اهمیت دقت نظر در آن را دو چندان می سازد. تحقیق حاضر به بررسی بخش نظریه­ی عمومی کتاب ایقاع تألیف این استاد ارجمند پرداخته است و با استفاده از روش تحلیل محتوا، و نرم افزار SPSS در توصیف آماری و تحلیل آن کوشش شده است. فقه امامیه و حقوق فرانسه بیشترین ارجاعات در این کتاب را به خود اختصاص داده­اند. ایشان در این بخش از کتاب، به بررسی 151 مسأله پرداخته­اند و در 35.7 درصد به نتایجی مشابه با احکام عقود و قراردادها دست یافته­اند. همچنین بیش از 41% از مسائل را پیروِ گزاره­ای مبنا دانسته­اند و در این میان، «تعریف ایقاع» و «امکان قیاس ایقاع با عقد» مبنای بیش از 20% مسائل قرار گرفته­اند. در میان منابع مورد استفاده نیز به جای قرآن و سنت بیشتر از قیاس و استقراء استفاده شده است و به همین دلیل بیشترین روش تحقیق و تفکر مورد استفاده مؤلف در این مسائل «استلزام عقلی» بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Book "Iranian Civil Law: Unilateral Act, General Theory – Specific Act" Based on the Content Analysis Method

نویسندگان [English]

  • Mohammad Yazdani 1
  • Mohammad Salehi Mazandarani 2

1 PhD Student in Private Law, Qom University, Qom, Iran ,

2 Professor of Private Law, Qom University, Qom, Iran

چکیده [English]

In contrast to contracts and agreements, unilateral acts have not received much attention from scholars. Dr. Katouzian is among those who have examined and explored the issues related to events in his book "Unilateral Act", which is divided into two sections: general theory and specific act. The unique nature of this work emphasizes the importance of precision. This study focuses on the general theory section of Dr. Katouzian's book and attempts to describe and statistically analyze it using the content analysis method and SPSS software. The book references Imami jurisprudence and French law the most. In this section, 151 issues were examined, with 35.7% of them aligning with the provisions of contracts and agreements. Additionally, over 41% of the problems were found to be based on propositions, with the "definition of Unilateral Act" and "possibility of comparing unilateral act with a contract" accounting for over 20% of the issues. Instead of relying on the Quran and the Sunnah, analogies and induction were used as sources, and the author's primary research and thinking method for these issues was "intellectual necessity."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil Law
  • Content Analysis Method
  • General Theory
  • Iranian law
  • Logical Analogy
  • Unilateral Act
الشریف، محمدمهدی (۱۳۹۲)، منطق حقوق: پژوهشی حاکم بر تفسیر و استدلال حقوقی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
‏‫بصیری، حمیدرضا و سرخوش سلطانی، زینب (۱۴۰۲)، «تحلیل محتوا و مخاطب شناسی آیات مختوم به ماده فقه»، فصلنامه مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، د 7، ش 1، تهران: انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی.
‏‫جانی پور، محمد (۱۳۹۶)، «کارکردهای کیفی استفاده از روش تحلیل محتوا در فهم احادیث»، دوفصلنامه علوم قرآن و حدیث، د 49، ش 1، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
‏‫جانی پور، محمد و شکرانی، رضا (۱۳۹۲)، «رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوا کمی» در فهم احادیث»، مجله پژوهش های قرآن و حدیث، د 46، ش 2، تهران: دانشگاه تهران.
‏‫جانیپور، محمد (۱۳۹۵)، «معناشناسی با رویکرد تحلیل محتوا؛ الگویی برای فهم مفاهیم قرآنی»، در: نخستین همایش ملی واژه پژوهی در علوم اسلامی، یاسوج: دانشگاه یاسوج.
‏‫جاوید، ‌محمد‌جواد (۱۳۸۹)، «تحلیلی انتقادی از کتاب فلسفه حقوق فلسفه انتقادی در نقد فلسفه حقوق ایرانی»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، ج 21، ش 10، صص 107-138، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی.
‏‫جعفری هرندی، رضا، احمدرضا نصر، و سید ابراهیم میرشاه جعفری (۱۳۸۷)، «تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تاکید بر تحلیل محتوای کتاب های درسی»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، د 14، ش 55، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
‏‫حبیبی، فاطمه و فتحیه فتاحی زاده (۱۳۹۶)، «آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی در موضوع عفاف با رویکرد تحلیل محتوا»، فصلنامه پژوهش های اجتماعی اسلامی، د 23، ش 114، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
‏‫درری رحمن نیا، سیدحسین و فرهاد نظری زاده (۱۳۹۷)، «بررسی سیر تحول و تکامل فصلنامه مدیریت نوآوری مبتنی بر رویکرد تحلیل محتوا»، در: دوازدهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری و نوآوری، تهران: انجمن مدیریت فناوری ایران.
‏‫دلاور، علی (۱۳۹۶)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
‏‫رضایت، غلامحسین (۱۳۹۴)، «تحلیل محتوا و استنادی مقاله های چاپ شده در فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی»، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، د 23، ش 26، تهران: دانشگاه جامع امام حسین (ع).
‏‫رضوی، ‌سید‌محمد، و سید‌علی رضوی، و رسول رفیعی (۱۳۹۸)، «اضطراب در مبانی، اختلاف در استنباط (درنگی بر نظرات دکتر کاتوزیان در جلد دوم کتاب درس‌هایی از عقود معیّن)»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، ج 76، ش 19، صص 217-232، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی.
‏‫رضی بهابادی، بی بی سادات؛ و مریم احدیان (۱۳۹۷)، «کشف محور موضوعی سوره حج با روش تحلیل محتوا»، دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، د 12، ش 1، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
‏‫رنجبریان، بهرام، و سید محسن علامه، و مجید رشید کابلی، و محمو غلامی کرین (۱۳۹۰)، «تحلیل مولفه های حکمت در نهج البلاغه با استفاده از تحلیل محتوا»، فصلنامه چشم انداز مدیریت دولتی، د 2، ش 1، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
‏‫عابدی فیروزجانی، ابراهیم (۱۳۹۷)، روش‌شناسی حقوقی دکتر کاتوزیان عبور از دوگانه‌انگاری‌ها، تهران: حقوق یار.
‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۷)، حقوق مدنی: ایقاع، نظریه عمومی - ایقاع معین، تهران: میزان.
‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۳۹۵)، دوره حقوق مدنی: عقود معین؛ عطایا؛ هبه، وقف، وصیت، ج 3. تهران: گنج دانش.
‏‫کاتوزیان، ناصر (۱۴۰۱)، فلسفه حقوق، تهران: گنج دانش.
‏‫نائینی، احمدرضا (۱۳۸۹)، «تأملی بر کتاب قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، شماره 21، صص 139-168، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی.
منابع عربی
‏‫انصارى‏، مرتضى بن محمد امین (1411)، المکاسب، قم: دار الذخایر.
‏‫بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی (1362)، بلغة الفقیه، تهران: مکتبة الصادق (علیه السلام).
‏‫بحرانی، سلیمان بن عبد الله (1431)، العشرة الکاملة فی الاجتهاد و التقلید، بیروت: مؤسسة طیبة لاحیاء التراث.
‏‫بحرانی، یوسف بن احمد (1363)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
‏‫حر عاملی، محمد بن حسن (1403)، الفوائد الطوسیة، قم: المطبعة العلمیة.
‏‫حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد (بی‌تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
‏‫حلی، حسین (1432)، أصول الفقه، قم: مکتبة الفقه و الاصول المختصه.
‏‫سبحانی تبریزی، جعفر (1383)، أصول الفقه المقارن فیما لا نصّ فیه، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
‏‫عراقی، ضیاء الدین (1388)، الاجتهاد و التقلید، قم: نوید اسلام‏.
‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف (1401)، أجوبة المسائل المهنائیة، قم: مطبعة الخیام.
‏‫قزوینی، علی بن محمد (بی‌تا)، صیغ العقود و الإیقاعات، قم: شکوری.
‏‫مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی (۱۴۱۴)، لوامع صاحبقرانی‏ المشتهر بشرح الفقیه، قم: اسماعیلیان.
‏‫محقق کرکی، علی بن حسین (1409)، رسائل المحقق الکرکی، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
‏‫محمدرضا مظفر (1425)، اصول الفقه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام (1423)، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، قم: موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
‏‫‏‫نجم‌آبادی، ابوالفضل (1380)، الأصول، قم: مؤسسة آیة الله العظمی البروجردی.
نراقی، مهدی بن ابی ذر (1384)، تجرید الأصول، قم: سید مرتضی.
منابع انگلیسی
Kort, Fred (1960), "The Quantitative Content Analysis of Judicial Opinions", Political Research, Organization and Design, vol. 3, no.7, p 11-14. < https://doi.org/10.1177/000276426000300703>
Murray, E. J. (1956), "A content-analysis method for studying psychotherapy", Psychological Monographs: General and Applied, 70(13), 1-31. <https://doi.org/10.1037/h0093722>
White, Marilyn Domas, & Emily E. Marsh (2006), "Content Analysis: A Flexible Methodology", Johns Hopkins University Press, 55(1), 22-45. <https://doi.org/10.1353/lib.2006.0053>