نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار اقتصاد اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، قم، ایران.

10.30465/crtls.2025.49510.2852

چکیده

نویسنده کتاب بازاندیشی عدالت اجتماعی نظریه خود را «ارزش اخلاقی فراگیر و خودبسندۀ عدالت» نامگذاری کرده که دارای سه رکن مفهومی، ارزشی و موضوعی است. بخش عمده‌ای از کتاب صرفاً به گزارش نظریات مختلف عدالت پرداخته است بدون آنکه برای مخاطبانی که به‌دنبال نظریه‌ای از عدالت اجتماعی مستند به اسلام هستند، آوردۀ چندانی داشته باشد. نویسنده اجرای شریعت را به‌تنهایی برای تحقق عدالت اجتماعی کافی نمی‌داند و مجموعه‌ای از علوم انسانی اسلامی را در کنار فقه و شریعت برای تبیین و اجرای عدالت ضروری می‌داند. در نگاه وی عدالت ارزشی در کنار سایر ارزش‌ها است درحالی‌که این تلقی از عدالت نمی‌تواند مبنای تنظیمات اجتماعی قرار بگیرد چرا که نیازمند معیاری برای سنجش آن در مقابل سایر ارزش‌ها هستیم. مسائلی از عدالت اجتماعی که نویسنده درصدد پاسخ به آن‌هاست بیش از آنکه مسائلی «اجتماعی» باشد، مسائلی «نظری» و «ذهنی» است که عمدتاً در مجامع علمی با آن سروکار دارند. درواقع این نظریه فارغ از جامعه و تاریخ خاص مطرح شده و لذا اتصاف آن به «اجتماعی» بودن دچار تردید جدی شده است. بااین‌حال این کتاب به‌لحاظ آموزشی می‌تواند قابل استفاده باشد و خواننده را ضمن فراگیری اصطلاحات و مکاتب عدالت، با چالش‌های نظری و مرزبندی‌های ماهوی میان نظریات آشنا سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Non-Social Theory of Social Justice: A Critical Review of the Book ‘Rethinking Social Justice’

نویسنده [English]

  • Ali Saeedi

Assistant Professor of University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

‘Rethinking Social Justice’ emphasizes the intrinsicality of the moral value of justice and its precedence over other social values. The book's primary focus is on the conceptualization, reasons, and necessity of social justice without addressing the howness of the subject. This omission can be seen as a major flaw, for many justice-oriented challenges and conflicts arise in its howness. A major part of the book is devouted to reporting different theories of justice that are irrelevant to the Islamic theory of social justice. The book requires some Islamic humanities besides Sharia law and Fiqh to explain and implement justice. However, he does not go further to explain the relationship between the two. Reducing justice to a certain value alongside other values requires broader criteria to resolve conflicts between it and other values. This contradicts the book’s claim of justice as being comprehensive and absolute. Furthermore, the issues of social justice addressed by the book are not so much "social" in their nature but just "theoretical" and "mental" aspects. However, this book can be used to teach and familiarize students and teachers with certain theoretical challenges.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Justice
  • Shariah
  • Islamic Humanities
  • Social Values
  • Moral Values
پورعزت، علی اصغر، احمد واعظی و غلامرضا سلیمی، ۱۳۹۲، «تحلیل و بررسی پیش فرض های ارزش شناختی عدالت سازمانی» اسلام و مدیریت، سال ۳، شماره ۵.
محسن زاده، محمدعلی، احمد واعظی و مصطفی جعفرطیاری (۱۴۰۰)، «خاستگاه و براهین عدالت در دیدگاه رالز و علامه طباطبائی»، معرفت سیاسی، سال ۱۳، شماره ۱ (پیاپی ۲۵)، صص 93 تا 110.
واع‍ظی‌، اح‍م‍د، ۱۴۰۳، عدالت اجتماعی و فکر اسلامی معاصر، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ــــــــــــ ، ۱۴۰۱، «ارکان نظریه ارزش اخلاقی فراگیر و خودبسنده ی عدالت»، مجلۀ علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال ۲۵، شماره ۹۸، صص 7 تا 24.
ــــــــــــ ، ۱۴۰۱، بازاندیشی عدالت اجتماعی؛ چیستی، چرایی، قلمرو، بوستان کتاب، قم.
 
ــــــــــــ ، ۱۴۰۰، «عدالت اجتماعی و نسبت آن با عدالت توزیعی»، مجله علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال ۲۴، شماره ۹۵، صص 7 تا 24.
ــــــــــــ ، ۱۳۹۸، «ظرفیت های معنویت گرایی علوی در تحقق عدالت اجتماعی»، علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال ۲۲، شماره ۸۵، صص 7 تا 24.
ــــــــــــ ، ۱۳۹۸، مطهری و عدالت، تهران: بنیاد علمی و فرهنگی علامه مرتضی مطهری، انتشارات ندای فطرت‏‫.
ــــــــــــ ، ۱۳۹۲، «آزادی در چارچوب عقلانیّت اسلامی»، پژوهش‌های اخلاقی، سال ۳، شماره ۴ (پیاپی ۱۲).
ــــــــــــ ، ۱۳۹۱، «جانب هنجاری تلقی اسلامی از آزادی»، علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال ۱۵، شماره ۵۷.
ــــــــــــ ، ۱۳۹۰، «تحلیل رهاورد شهید مطهری در بحث عدالت اجتماعی»، علوم سیاسی، سال ۱۴، شماره ۵۳.
ــــــــــــ ، ۱۳۸۸، «عدالت و وظایف دولت دینی»، معرفت سیاسی، سال ۱، شماره ۱.
ــــــــــــ ، ۱۳۸۸، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: انتشارات‏‫ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ــــــــــــ ، ۱۳۸۴، ج‍ان‌ رال‍ز؛ از ن‍ظری‍ه‌ ع‍دال‍ت‌ ت‍ا ل‍ی‍ب‍رال‍ی‍س‍م‌ س‍ی‍اس‍ی‌، ق‍م‌: ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌ ق‍م‌ (ان‍ت‍ش‍ارات‌ دف‍ت‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات‌ اس‍لام‍ی‌ ح‍وزه‌ ع‍ل‍م‍ی‍ه‌ ق‍م‌).
ــــــــــــ ، ۱۳۸۴، «نظریه عدالت در اندیشه دیوید هیوم»، پژوهش های فلسفی-کلامی، شماره ۲۴.
واعظی، احمد و احمد اولیایی،‌ ۱۳۹۹، «تأملاتی معرفت شناختی در باب عدالت فرهنگی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، سال ۸، شماره ۳ (پیاپی ۳۱)، صص 7 تا 35.
واعظی، احمد و عبدالله عصاره، ۱۳۹۹، «نسبت میان حاکمیت الهی و حق حاکمیت انسان در پذیرش یا عدم پذیرش اراده تشریعی خداوند»، علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال ۲۳، شماره ۹۰، صص 35 تا 56.
واعظی، احمد و هژیر مهری، ۱۳۸۹، «چالش اخلاقی نظریه عدالت جان رالز»، پژوهش‌های اخلاقی، سال ۱، شماره ۲.
وحیدی منش، حمزه علی و احمد واعظی، ۱۳۹۰، «اخلاق و جایگاه آن در سیاست خارجی لیبرالی»، معرفت سیاسی، سال ۳، شماره ۲ (پیاپی ۶).
هاشمی کرویی، سید علی اکبر و احمد واعظی، ۱۴۰۰، «بررسی نظریه عدالت اجتماعی صدرا از منظر فلسفه سیاسی»، حکمت صدرایی، سال ۱۰، شماره ۱ (پیاپی ۱۹)، صص 173 تا 186.
Bloor, David & Barry Barnes (1982) "Rationality, Relativism and the Sociology of Knowledge", in S. Lukes and M. Hollis, eds. Rationality and Relativism (Oxford, Blackwell, 1982).
Davidson (2004) "Incoherence and Irrationality", in D. Davidson, Problems of Rationality (Oxford, Clarendon Press).
Feyerabend, Paul (1977) "Rationalism, Relativism and Scientific Method", in P. K. Feyerabend, Knowledge, Science and ‎Relativism, ed. by J. Preston (Cambridge, Cambridge University Press, 1999).‎
Foley, Richard (1988) "Different Conceptions of Rationality", in E. McMullin, ed. Construction and Constraint: The Shaping of Scientific Rationality (Notre Dame, Notre Dame University Press, 1988).
Hacking (1983) "Rationality", in I. Hacking, Representing and Intervening (Cambridge, Cambridge University Press).
Hausman, Daniel M. and Michael McPherson (2006), Economic Analysis, Moral Philosophy and Public Policy, Cambridge University Press.
MacIntyre (1988) "The Rationality of Traditions", a chapter of A. MacIntyre, Whose Justice? Which Rationality? (Notre Dame, Notre Dame University Press, 1988).
MCcloskey, Donald., "Rhetoric of Economics" Journal of Economic Litrature, Vol XXI (June 1983), pp. 481-515
Rawls, John (1999), A Theory of Justice, the Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
Rorty (1996), "The Ambiguity of Rationality", in Constellations, vol. 3, no.1.‎
Sandel, Michael (2009), Justice: What is the Right Thing to Do?, New York: Farrar, Straus and Giroux. ISBN 9780374532505.