پژوهشی
اقتصاد
علی سعیدی
چکیده
نویسنده کتاب بازاندیشی عدالت اجتماعی نظریه خود را «ارزش اخلاقی فراگیر و خودبسندۀ عدالت» نامگذاری کرده که دارای سه رکن مفهومی، ارزشی و موضوعی است. بخش عمده‌ای از کتاب صرفاً به گزارش نظریات مختلف عدالت پرداخته است بدون آنکه برای مخاطبانی که به‌دنبال نظریه‌ای از عدالت اجتماعی مستند به اسلام هستند، آوردۀ چندانی داشته باشد. نویسنده ...
بیشتر
نویسنده کتاب بازاندیشی عدالت اجتماعی نظریه خود را «ارزش اخلاقی فراگیر و خودبسندۀ عدالت» نامگذاری کرده که دارای سه رکن مفهومی، ارزشی و موضوعی است. بخش عمده‌ای از کتاب صرفاً به گزارش نظریات مختلف عدالت پرداخته است بدون آنکه برای مخاطبانی که به‌دنبال نظریه‌ای از عدالت اجتماعی مستند به اسلام هستند، آوردۀ چندانی داشته باشد. نویسنده اجرای شریعت را به‌تنهایی برای تحقق عدالت اجتماعی کافی نمی‌داند و مجموعه‌ای از علوم انسانی اسلامی را در کنار فقه و شریعت برای تبیین و اجرای عدالت ضروری می‌داند. در نگاه وی عدالت ارزشی در کنار سایر ارزش‌ها است درحالی‌که این تلقی از عدالت نمی‌تواند مبنای تنظیمات اجتماعی قرار بگیرد چرا که نیازمند معیاری برای سنجش آن در مقابل سایر ارزش‌ها هستیم. مسائلی از عدالت اجتماعی که نویسنده درصدد پاسخ به آن‌هاست بیش از آنکه مسائلی «اجتماعی» باشد، مسائلی «نظری» و «ذهنی» است که عمدتاً در مجامع علمی با آن سروکار دارند. درواقع این نظریه فارغ از جامعه و تاریخ خاص مطرح شده و لذا اتصاف آن به «اجتماعی» بودن دچار تردید جدی شده است. بااین‌حال این کتاب به‌لحاظ آموزشی می‌تواند قابل استفاده باشد و خواننده را ضمن فراگیری اصطلاحات و مکاتب عدالت، با چالش‌های نظری و مرزبندی‌های ماهوی میان نظریات آشنا سازد.
پژوهشی
تاریخ
یاسر قزوینی حائری
چکیده
شناسائی جوامع و ریشه تاریخی رفتارهای قدرت مسئله مهمی است که از سوی دانشمندان علوم انسانی مورد توجه قرار دارد. خلدون حسن النقیب جامعه شناس سیاسی کویتی تلاش میکند با الهام گرفتن از رویکرد فرنان برودل به تاریخ، ساختار تاریخی نسبت جامعه و دولت را در کشورهای خلیج فارس و شبه جزیره عربستان دریابد. این پژوهش قصد دارد تا کتاب النقیب ...
بیشتر
شناسائی جوامع و ریشه تاریخی رفتارهای قدرت مسئله مهمی است که از سوی دانشمندان علوم انسانی مورد توجه قرار دارد. خلدون حسن النقیب جامعه شناس سیاسی کویتی تلاش میکند با الهام گرفتن از رویکرد فرنان برودل به تاریخ، ساختار تاریخی نسبت جامعه و دولت را در کشورهای خلیج فارس و شبه جزیره عربستان دریابد. این پژوهش قصد دارد تا کتاب النقیب تحت عنوان جامعه و دولت در خلیج فارس و شبه جزیره عربستان را معرفی و نقد کند. النقیب در ابتدا با پرداختن به جغرافیای منطقه مفهوم «وضعیت طبیعی حیات اقتصادی» را پیش کشیده و بر مبنای آن از «چرخه نخبگان قبیلهای» سخن می‌گوید که در همافزایی رویکردهای بازرگانی و قبیلهای ساختار تاریخی تحولات را در منطقه به ما میشناساند. با ظهور استعمار، وضعیت طبیعی و چرخه نخبگان قبیلهای متوقف شده و نخبگان قبیلهای همپیمان با مستعمران شکل نهایی کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس را از رهگذر معاهدات پیاپی رقم میزنند. پس از پیدایش نفت، دولت رانتیر در این کشورها به دولت تسلطی گذر میکند که ویژگیهای متمایزی دارد. در پایان معرفی این اثر، انتقاداتی شامل جبرگرایی، نابسندگی اسناد و برخورداری از نگاه ایدئولوژیک نیز بر این اثر وارد دانسته شدهاست.
پژوهشی
علوم اجتماعی
ریحانه اصلان زاده
چکیده
مقالۀ حاضر به نقد کتاب جامعه‌شناسی ادبیات نوشتۀ آلن سوئینگوود و دیانا لارنسون می‌پردازد. کتاب یادشده دومین اثر با عنوان جامعه‌شناسی ادبیات است که پس از ربع قرن به عنوان کتاب درسی دانشگاهی از سوی سازمان سمت به طبع رسیده است. کتاب ترجمه‌ای نیکو و ظاهری جذاب دارد. اشکال اصلی قدیمی بودن آن است. بر اساس توافقی ناگفته در حوزۀ ادبیات دانشگاهی ...
بیشتر
مقالۀ حاضر به نقد کتاب جامعه‌شناسی ادبیات نوشتۀ آلن سوئینگوود و دیانا لارنسون می‌پردازد. کتاب یادشده دومین اثر با عنوان جامعه‌شناسی ادبیات است که پس از ربع قرن به عنوان کتاب درسی دانشگاهی از سوی سازمان سمت به طبع رسیده است. کتاب ترجمه‌ای نیکو و ظاهری جذاب دارد. اشکال اصلی قدیمی بودن آن است. بر اساس توافقی ناگفته در حوزۀ ادبیات دانشگاهی ترجمۀ آثار قدیمی تلویحاً به معنای آن است که نویسنده نظریه‌پردازی گران‌قدر یا شارحی قابل اتکاست. کتاب حاضر، نوشته شده به سال 1970، در هیچ‌یک از این دو رسته نمی‌گنجد. به علاوه، میان نویسندگان کتاب و مترجم فارسی در شناسایی منزلت اثر وفاق وجود ندارد. نویسندگانْ کتاب را پیشنهادی برای مطالعه و تحقیق و مقدمه‌ای بر رشته‌ای می‌دانند که هنوز دانش منسجمی از آن در ادبیات انگلیسی‌زبان نیست.مترجم آن را اثری سترگ می‌داند که همانندی ندارد. حال آنکه، گلچین نظری و خلاصۀ تاریخی کتاب از دو منظر محل اشکال‌اند. نخست، هر دو بخش به نحوی با رویکرد ضدپوزیتیویستی کتاب در تضادند: چه در منطق گزینش نظریهپردازان و وقایع و چه در صورت‌بندی و ارائۀ مطالب. دوم، خلاصۀ نظری و روشی، نابسنده است. در مجموع، با توجه به در دسترس بودن مجموعۀ غنی از مقالات و کتب متفکران جامعه‌شناسی ادبیات، جامعه‌شناسی فرهنگی، نقد ادبی، و فیلسوفان میان‌رشته‌ای کتاب مذکور برای تدریس چندان بسنده نمی‌نماید.
پژوهشی
علوم اجتماعی
احسان خانمحمدی؛ رامین مرادی
چکیده
ژانر خلقیات‌نویسی به‌عنوان یکی از گونه‌های ویژۀ نوشتارهای اجتماعی، در پی بررسی و فهرست‌برداری از خصلت‌های اخلاقی و رفتاری ایرانیان است. آثار متعددی در ذیل این ژانر نوشته شده است. ما در این پژوهش برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان، کتاب جامعه‌شناسی خودمانی؛ چرا درمانده‌ایم؟ اثر حسن نراقی را انتخاب کرده و با استفاده ...
بیشتر
ژانر خلقیات‌نویسی به‌عنوان یکی از گونه‌های ویژۀ نوشتارهای اجتماعی، در پی بررسی و فهرست‌برداری از خصلت‌های اخلاقی و رفتاری ایرانیان است. آثار متعددی در ذیل این ژانر نوشته شده است. ما در این پژوهش برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان، کتاب جامعه‌شناسی خودمانی؛ چرا درمانده‌ایم؟ اثر حسن نراقی را انتخاب کرده و با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون ون‌دایک نقد کرده‌ایم. نتایج پژوهش نشان داد نراقی در این اثر، بسیاری از استراتژی‌های ایدئولوژیک را برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلاقی ایرانیان مورد استفاده قرار داده است. گفتمانی که نراقی در پرتو آن ایرانیان را نقد میکند، گفتمان خودانتقادی است. او بیش از آن که به بررسی و توصیف رفتارهای ایرانیان بپردازد در حال ساخت این رفتارها است. بر اساس بازنمایی نراقی، رفتارهای اخلاقیِ ناپسند ایرانیان، چهارده‌برابر بیشتر از رفتارهای اخلاقیِ پسندیدۀ آن‌ها است. آثار ژانر خلقیات‌نویسی در نهایت ادعا می‌کنند ایرانیان ذاتاً غیراخلاقی عمل می‌کنند و در مقابل، غربی‌ها ذاتاً مردمانی اخلاق‌مدار هستند. بنابراین آثار این ژانر را باید نقد کرد؛ چرا که با بازنمایی غیرواقعی از ما ایرانیان، می‌توانند پیامدهای هویتی منفی برای جامعه به دنبال بیاورند.
پژوهشی
علوم اجتماعی
پروین قاسمی
چکیده
در این نوشتار، موقعیت انسانشناسی در رابطه با علم و فناوری مورد پرسش قرار گرفته شده است. مایکل فیشر از نظریهپردازان حوزه انسانشناسی به صورت عام و انسانشناسی علم و فناوری به صورت خاص، انسانشناسی علم و فناوری را در چهار تبارشناسی مورد بحث قرار داده است. وی ضرورت مبرم توجه به این حوزه را فراتر از ادعاهای کلی چون؛ از خودبیگانگی ...
بیشتر
در این نوشتار، موقعیت انسانشناسی در رابطه با علم و فناوری مورد پرسش قرار گرفته شده است. مایکل فیشر از نظریهپردازان حوزه انسانشناسی به صورت عام و انسانشناسی علم و فناوری به صورت خاص، انسانشناسی علم و فناوری را در چهار تبارشناسی مورد بحث قرار داده است. وی ضرورت مبرم توجه به این حوزه را فراتر از ادعاهای کلی چون؛ از خودبیگانگی بازار و نقدهای روشنفکرانه به مدرنیته تحت عنوان فناوریزدگی، بیان میکند. این محقق انسانشناسی، در تحلیلهای خود در مورد ظهور جهانسیاسی علمفناورانه قرن بیست و یکم، از ایران به عنوان یکی از فعالان در عرصه علمفناورانه با اقتضائات خود نام میبرد. اشاره به عناوین مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی علم و فناوری در ایران، طرح موضوعات و میدانهای پژوهش مدرن برای انسانشناسان ایرانی در راستای فهم عمیق تأثیرات این مراکز صنعت و نوآوری بر جامعه و جهان اهمیت دارد. ترجمۀ این آثار فیشر در دورۀ اخیر، با وجود نثر دشوار و جملهبندیهای طولانی نیاز مبرم این شاخه از انسانشناسی در ایران هست. آثار فیشر به لحاظ هم جملهبندی و هم استفاده از اصطلاحات تخصصی علوم پایه و فنی نیاز به مترجمانی از حوزۀ انسانشناسی علم و فناوری یا تیمهای تخصصی متشکل از انسانشناس و فعالان حوزۀ فنی و علوم پایه به صورت مشارکتی دارد.
ترویجی
علوم اجتماعی
مریم برهمن؛ سوسن کشاورز
چکیده
هدف پژوهش حاضر واکاوی انتقادی کتاب خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی نوشته ی محمد رضا سالاری فر که در سال 1384چاپ گردیده و تا سال 1401 به چاپ بیست و دوم رسیده است. روش شناسی پژوهش تلفیقی از دو روش کاوش گری فلسفی انتقادی و نقادی آموزشی بوده، به منظور تحلیل اطلاعات از تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. براساس یافته ها، نقاط قوت کتاب شامل ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر واکاوی انتقادی کتاب خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی نوشته ی محمد رضا سالاری فر که در سال 1384چاپ گردیده و تا سال 1401 به چاپ بیست و دوم رسیده است. روش شناسی پژوهش تلفیقی از دو روش کاوش گری فلسفی انتقادی و نقادی آموزشی بوده، به منظور تحلیل اطلاعات از تحلیل محتوای کیفی استفاده گردید. براساس یافته ها، نقاط قوت کتاب شامل جامعیت صوری، صفحه آرایی و کیفیت خوب چاپ ،صحافی، قطع کتاب مناسب ،متنی روان و رسا، رعایت قواعد عمومی نگارش، معرفی اجمالی فصول در ابتدای کتاب ، توجه به دو منظر مهم نگرش اسلام و روان شناسی در مبحث خانواده وارجاع های مستند بود. کاستی های اثر نیز تکمیل طرح روی جلد، عدم تعیین اهداف هر فصل، نداشتن جمع بندی فصول، مشخص نبودن ارتباط فصول با یکدیگر، پاراگرافهای طولانی، عدم استفاده از منابع جدید، هم سطح سازی مفاهیم اسلام و روان شناسی، عدم پرداخت به مکاتب مرتبط روان شناسی، توجه نکردن به ابعاد دیگر در مساله خانواده و عدم پوشش سرفصل های مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد.
پژوهشی
فقه و حقوق
سید محمد حسین کاظمینی؛ محمد علی آخوندی
چکیده
نوشتار پیش رو به تبارشناسی حقوق اساسی در ایران از تکوین تا زمان معاصر پرداخته و تلاش میکند تحولات تاریخی و معرفتی این شاخه از حقوق را در دوره‌های مختلف و در نسبت با یکدیگر مورد بازخوانی قرار دهد. مسئله اصلی متن فهم گفتار غالب و مسلط حقوق اساسی در ایرانِ کنونی و بررسی تبارشناسانه تسلط آن از رهگذر تحلیل متون اصلی و اندیشه های اندیشمندان ...
بیشتر
نوشتار پیش رو به تبارشناسی حقوق اساسی در ایران از تکوین تا زمان معاصر پرداخته و تلاش میکند تحولات تاریخی و معرفتی این شاخه از حقوق را در دوره‌های مختلف و در نسبت با یکدیگر مورد بازخوانی قرار دهد. مسئله اصلی متن فهم گفتار غالب و مسلط حقوق اساسی در ایرانِ کنونی و بررسی تبارشناسانه تسلط آن از رهگذر تحلیل متون اصلی و اندیشه های اندیشمندان این حوزه با تأکید بر خصیصه کانونی این گفتار یعنی انتزاعیت است. انتخاب متون اندیشه های مذکور در این مقاله به جهت پیگیری وجوه تکوین غلبه گفتار انتزاعیت در حقوق اساسی یران است. آنچه در واکاوی متون اثرگذار دانش مذکور مشهود است بی نسبتی با موقف تاریخی خود و در نتیجه به حاشیه رفتن پیوند میان تاریخ و حقوق اساسی است. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه میتوان با نگاه تبارشناسانه ی تاریخی به تکوین و تطور حقوق اساسی در ایران، ارتباط میان اندیشه ها و رویکردهای گونه گون در بسط گفتار مذکور در این حوزه را تحلیل نمود. بر همین مبنا سعی شده تطور حقوق اساسی با توجه به فهمِ از آن و نیز مفهوم کانونی اش در هفت خوانش متفاوت اما مکمل مورد واکاوی قرار گیرد.
پژوهشی
فقه و حقوق
محمد یکرنگی؛ میر یاشا هادیانی
چکیده
این مقاله به بررسی تطور کتب حقوق جزا در ایران از ابتدای قانونگذاری مدرن تا به امروز می‌پردازد. مسئله اصلی نحوه تاثیرگذاری بستر تاریخی و اجتماعی بر تحول اندیشه‌های حقوقی در کتب حقوق جزا بوده و بر این اساس ارائه تحلیلی کلی از سیر تطور کتب این رشته از علم حقوق را هدف گرفته است. بدین منظور این مقاله با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان و هرمنوتیک ...
بیشتر
این مقاله به بررسی تطور کتب حقوق جزا در ایران از ابتدای قانونگذاری مدرن تا به امروز می‌پردازد. مسئله اصلی نحوه تاثیرگذاری بستر تاریخی و اجتماعی بر تحول اندیشه‌های حقوقی در کتب حقوق جزا بوده و بر این اساس ارائه تحلیلی کلی از سیر تطور کتب این رشته از علم حقوق را هدف گرفته است. بدین منظور این مقاله با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان و هرمنوتیک زمینه گرا در کنار هم، با تاکید بر بسترهای تاریخی و اجتماعی به بررسی این سنت نگارش این کتب و چهارچوب های آن در دوره پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران می پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که علیرغم تفاوت های ناشی از تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی در این دوران و با وجود تفاوت در سلایق نویسندگان این کتب، ساختار کلی حاکم بر این کتب در این دو دوره دچار تغییری بنیادین نگشته و سنت نگارش آنان تا به امروز امتداد یافته است.
پژوهشی
فلسفه
سمیرا رضایی
چکیده
گرچه تا آنجایی که افلاطون صورت نوشتاری گفتگو را برای آثار خود برگزیده است، به طور کلی آثارش در جایگاه منحصربفردی در تاریخ فلسفه قرار می‌گیرد، با این حال محاورۀ ضیافت در میان آثار او محاوره‌ای خاص است. در ضیافت ما با هفت خطابه درباب موضوع بحث مواجهیم که در آن هر سخنران باری از موضوع بحث سخن می‌گوید و موضوع را به سخنران بعدی تحویل می‌دهد. ...
بیشتر
گرچه تا آنجایی که افلاطون صورت نوشتاری گفتگو را برای آثار خود برگزیده است، به طور کلی آثارش در جایگاه منحصربفردی در تاریخ فلسفه قرار می‌گیرد، با این حال محاورۀ ضیافت در میان آثار او محاوره‌ای خاص است. در ضیافت ما با هفت خطابه درباب موضوع بحث مواجهیم که در آن هر سخنران باری از موضوع بحث سخن می‌گوید و موضوع را به سخنران بعدی تحویل می‌دهد. بدین ترتیب هر گفتهای درباب موضوع بحث، تا آنجا که در میانۀ گفتۀ قبل و بعد از خود مطرح میشود، گفتهای ناتمام است و با ناتمامیت خود موضوع را همواره در میانۀ گفتگو مطرح و پژوهیدنی نگه میدارد. از این رو ادعای ما در مقالۀ پیش رو این است که اولا ضیافت نه اثری در میان آثار افلاطون، بلکه طرح افلاطون از گفتگو است و ثانیا به همین میزان که ضیافت را همچون طرح افلاطون از گفتگو درمییابیم، گفتگو نه صرفا صورت نوشتاری افلاطون، بلکه طرح او از اندیشیدن است.
پژوهشی
فلسفه
فاطمه شهیدی مارنانی
چکیده
فارابی در رساله فلسفة افلاطون سعادت انسان را در گرو علمی معین و سیره‌ای معین می‌داند. او این علم را فلسفه یا علم به جوهر تک‌تک همه موجودات و آن سیره را سیاست یا پادشاهی معرفی میکند و در طی رساله به امکان و راههای دستیابی به این علم و سیره می‌پردازد. اشتراوس از یک سو مسئله اصلی این رساله را نسبت فلسفه با سیاست می‌داند و از ...
بیشتر
فارابی در رساله فلسفة افلاطون سعادت انسان را در گرو علمی معین و سیره‌ای معین می‌داند. او این علم را فلسفه یا علم به جوهر تک‌تک همه موجودات و آن سیره را سیاست یا پادشاهی معرفی میکند و در طی رساله به امکان و راههای دستیابی به این علم و سیره می‌پردازد. اشتراوس از یک سو مسئله اصلی این رساله را نسبت فلسفه با سیاست می‌داند و از سوی دیگر بهدلیل قول به پنهاننگاری فارابی، وحدت فلسفه و سیاست را که در رساله به آن تصریح شده ظاهری و صرفا پوششی برای پنهان نمودن باور اصلی یعنی تمایز حقیقی فلسفه و سیاست می‌داند. او در تفسیر خود تنها نسبت فلسفه با سیاست را اتخاذ روشهایی توسط فیلسوف برای درامان ماندن از خطراتی می‌داند که از جانب اجتماع او را تهدید میکند. دو گونه اشکال به خوانش اشتراوس از رساله فارابی عبارتند از: اول اشکالات مبناییِ مسلم انگاشتن پنهاننگاری فارابی و اساس قرار دادن آن برای تفسیرِ متن و دوم طرح برخی بدخوانیها از عبارات فارابی که از پیشفرض گرفتن تعارض فلسفه و دین و همچنین پنهاننگار بودن فارابی نشأت می‌گیرد. نتیجه اینکه در تفسیر اشتراوس دشواریهای ذاتی فلسفه منحل شده و به دشواریهای زندگی در اجتماع سیاسی تقلیل یافتهاند.
