پژوهشی
اقتصاد
محمدامیر ریزوندی؛ روح‌اله ابوجعفری؛ محمد عظیم‌زاده آرانی
چکیده
با طرح اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان شکل جدیدی از الگوی توسعۀ اقتصادی، شاهد انتشار کتب و مقالات پژوهشی بسیاری طی سال‌های اخیر در داخل و خارج از ایران بوده‌ایم. یکی از همین آثار، کتاب اقتصاد دانش‌بنیان: مبانی، مفاهیم، روش‌شناسی است که به‌تازگی منتشر شده است و مقالۀ حاضر به معرفی و نقد محتوایی آن می‌پردازد. از نظر محتوایی، با توجه ...
بیشتر
با طرح اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان شکل جدیدی از الگوی توسعۀ اقتصادی، شاهد انتشار کتب و مقالات پژوهشی بسیاری طی سال‌های اخیر در داخل و خارج از ایران بوده‌ایم. یکی از همین آثار، کتاب اقتصاد دانش‌بنیان: مبانی، مفاهیم، روش‌شناسی است که به‌تازگی منتشر شده است و مقالۀ حاضر به معرفی و نقد محتوایی آن می‌پردازد. از نظر محتوایی، با توجه به تاکید نویسندگان بر اهمیت دانش ضمنی و قرار دادنِ آن در کانون بحثها می‌توان رویکرد آنها به اقتصاد دانش‌بنیان را تطوری دانست و همچنین نظر به تاکید بر نهادها برای بسترسازیِ اقتصاد دانش‌بنیان، چارچوب تحلیلیِ آنها اقتصاد نهادی است. کتاب از جامعیت خوبی برخوردار است، اما بهطور کامل منطبق با عنوان انتخابی که از روش‌شناسی در آن نام برده شده نیست. همچنین، ضمن اتکای نظریهها بر شواهد آماری، اما قدیمی بودن آمارِ ارائهشده، روزآمدسازیِ منابع و گزارشهای مورداستفاده را ضروری میسازد. جای دیدگاههای مختلف به اقتصاد دانش‌بنیان و بحث دربارۀ پیچیدگیهای حقوق مالکیت دانش نیز در کتاب خالی است. اما در کل، کتاب توانسته است با زبانی روشن و ساده، مبانی و مفاهیم اقتصاد دانش‌بنیان را به مخاطبان ارائه کند.
پژوهشی
اقتصاد
محمد یاراحمدی؛ محمد سلیمانی
چکیده
این پژوهش به بررسی و نقد اثر مهم امام موسی صدر با عنوان «رهیافت‌های اقتصادی اسلام» پرداخته است. این کتاب مجموعه خطابه‌ها و مقاله‌های امام موسی صدر در حوزه اقتصاد اسلامی است که در دهه اخیر موردتوجه مراکز حوزوی و دانشگاهی قرار گرفته و به عنوان یکی از متون اقتصاد اسلامی تدریس مطالعه و مباحثه شده است. بررسی این کتاب نشان می‌دهد ...
بیشتر
این پژوهش به بررسی و نقد اثر مهم امام موسی صدر با عنوان «رهیافت‌های اقتصادی اسلام» پرداخته است. این کتاب مجموعه خطابه‌ها و مقاله‌های امام موسی صدر در حوزه اقتصاد اسلامی است که در دهه اخیر موردتوجه مراکز حوزوی و دانشگاهی قرار گرفته و به عنوان یکی از متون اقتصاد اسلامی تدریس مطالعه و مباحثه شده است. بررسی این کتاب نشان می‌دهد که امام موسی صدر در حوزه اقتصاد اسلامی همانند شهید علامه صدر علم اقتصاد را از مکتب اقتصادی جدا می‌کند و معتقد است که اسلام، علم اقتصادی ندارد ولی مکتب اقتصادی اسلامی مبتنی بر احکام اسلامی و دستگاه فقاهت قابل استخراج است. در این مقاله بعد از بررسی ادبیات نظری اقتصاد اسلامی از نظر امام موسی صدر و شهید علامه صدر، نقاط قوت و ضعف کتاب با روش تحلیلی توصیفی موردبررسی قرار گرفتند. نقاط ضعف شناسایی شده عبارتاند از: ابهام در مفهوم عادلانه بودن دستمزد و سهم کارگر از تولید، عدم توجه به مفهوم فقه حکومتی و ابهام در تعریف مکتب اقتصادی اسلام، عدم توجه به روش‌شناسی علم اقتصاد، ابهام در بیان مبنای نظریه ارزش در اسلام، عدم توجه به فعالیت شخصیت حقوقی دولت در اقتصاد و ابهام در بیان اختیارات حکومت اسلامی و ولایتفقیه در قاعده گذاری اقتصاد.
ترویجی
الهیات و ادیان
عظیم حمزئیان؛ قاسم رؤفی
چکیده
کتاب کیمیاگر اثر پائولو کوئلیو، داستانی نمادین است که مضامین عرفانی را در قالب یک سفر مطرح می‌کند. این مقاله، مفاهیم عرفانی مشترک بین "کیمیاگر" و آموزه‌های عرفانی شیخ علاءالدوله سمنانی، عارف برجسته قرن هفتم و هشتم هجری را بررسی می‌کند و با هدف شناسایی مفاهیم عرفانی مشترک مانند وحدت وجود، سفر، نمادپردازی، گنج و... آغاز و سپس نحوه بیان ...
بیشتر
کتاب کیمیاگر اثر پائولو کوئلیو، داستانی نمادین است که مضامین عرفانی را در قالب یک سفر مطرح می‌کند. این مقاله، مفاهیم عرفانی مشترک بین "کیمیاگر" و آموزه‌های عرفانی شیخ علاءالدوله سمنانی، عارف برجسته قرن هفتم و هشتم هجری را بررسی می‌کند و با هدف شناسایی مفاهیم عرفانی مشترک مانند وحدت وجود، سفر، نمادپردازی، گنج و... آغاز و سپس نحوه بیان و تفسیر این مفاهیم در هر دو اثر را به صورت تطبیقی تحلیل می‌کند. در نهایت، جنبههای عرفانی "کیمیاگر" را در ترازوی آموزه‌های عرفانی سمنانی مقایسه، ارزیابی و نقد می‌کند. این نقد محتوایی با روش توصیفی-تحلیلی وبه شیوه تطبیقی و بر اساس مطالعات کتابخانهای صورت گرفته است . اگر چه منشأ و مبدأ ، سبک و شیوه، هدف و مخاطب این بررسی با یکدیگر متفاوت است؛ ولی یافتههای این پژوهش حکایت از آن دارد که کوئلیو در عناصر مورد اشاره در بالا، اشتراک لفظی با آموزه‌های عرفانی شیخ سمنانی دارد؛ ولی در غایت و هدف، کاملا در تضاد و تقابل هم هستند. کوئلیو با اقتباس از آموزه‌های عرفانی و تلفیق آن با اندیشه خود و با هدف ارائه تفسیری جدید از زندگی، به دنبال ترویج نوعی معنویت مدرن یا معنویت ممزوج برای پر کردن خلأهای بشر معاصر است.
پژوهشی
تمدن
علی مرادی؛ حبیب اله بابایی؛ سید ضیاالدین میر محمدی
چکیده
آنچه امروزه درباره «نظم جهانی» گفته می‌شود بیش از آنی که معطوف به نظم جامع تمدنی و نظم فرهنگی امروز دنیا باشد، معطوف به نظم سیاسی و نظم در روابط بین ملت‌ها و بلکه دولت‌هاست. آنچه مارشال هاجسن در کتاب «اعجاز اسلام» در پی آن رفته است، اثبات نظم تمدنی مسلمانان بر اساس اصول انسانی-دینی و با رویکردی اخلاقی و معنوی است. اهمیت ...
بیشتر
آنچه امروزه درباره «نظم جهانی» گفته می‌شود بیش از آنی که معطوف به نظم جامع تمدنی و نظم فرهنگی امروز دنیا باشد، معطوف به نظم سیاسی و نظم در روابط بین ملت‌ها و بلکه دولت‌هاست. آنچه مارشال هاجسن در کتاب «اعجاز اسلام» در پی آن رفته است، اثبات نظم تمدنی مسلمانان بر اساس اصول انسانی-دینی و با رویکردی اخلاقی و معنوی است. اهمیت ایده هاجسن در این است که او به دنبال اثبات نقش موثر دین به عنوان امری معنوی برای پیوند میان عناصر تمدنی است. سوالی که هاجسن به دنبال پاسخ به آن است این است که چگونه دین و اخلاق می تواند به عنوان عاملی برای ثبات نظم تمدنی باشد. از منظر مارشال هاجسن، نظم تمدنیِ تمدن اسلامی از دین به عنوان امری الهی و اخلاقی شروع شده و تا زمان معاصر بر اساس معیارهای انسانی و اخلاقی امتداد پیدا کرده است. هاجسن روش شناسی انسان گرایانه را مورد توجه قرار می دهد که اصول تمدن باید بر اساس آگاهی تاریخی انسان که اخلاق و دین از مهمترین ارکان آن است تاسیس شود و هدف از نظم اخلاقی تمدن رسیدن به صلح جهانی است. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
مجید بهستانی
چکیده
این مقاله به بازبینی انتقادی کتاب «تاریخ سیاست خارجی ایران: از صفویه تا پایان پهلوی اول (879 تا 1320 شمسی)» می‌پردازد. اهمیت انتخاب این اثر این بوده است که نویسنده اثر، روح الله رمضانی آغازگر مطالعات نظری تاریخ سیاست خارجی ایران می‌باشد. این رویکرد در آن دوره، یعنی سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، امری نوآورانه در مورد همه کشورهای ...
بیشتر
این مقاله به بازبینی انتقادی کتاب «تاریخ سیاست خارجی ایران: از صفویه تا پایان پهلوی اول (879 تا 1320 شمسی)» می‌پردازد. اهمیت انتخاب این اثر این بوده است که نویسنده اثر، روح الله رمضانی آغازگر مطالعات نظری تاریخ سیاست خارجی ایران می‌باشد. این رویکرد در آن دوره، یعنی سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، امری نوآورانه در مورد همه کشورهای جهان سومی به حساب میآمد. از سوی دیگر، با برگردان آن به فارسی، علیرغم فاصله پنجاه ساله از زمان تألیف آن، به دلیل فقر منبع و نیز غنای اثر، به سرعت از سوی محافل فکری-دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. تا آنجا که گویا به این اثر هیچ اشکالی وارد نیست. ایده اصلی کتاب این است که علی رغم تحولات سیاسی در طی پانصد سال، سنتگرائی ناواقعگرایانه بر سیاست خارجی ایران حکمفرما بوده است. ادعای اصلی این مقاله آن است که ضمن خوانش انتقادی آن، اشکالات محتوائی و ضعف نظری آن روشن شود. محافظهکاری جوهر نظریه او است که همراه با عقلانیت سرد چارچوبی می‌دهد که حتی حرکتهای استقلالطلبانه مطرود شناخته می‌شود.
پژوهشی
علوم سیاسی
محمد علی توانا؛ محمود علیپور
چکیده
هدف اصلی نوشتار حاضر نقد و بررسی کتاب «شهروندی، دموکراسی و عدالت سبز» نوشته دیوید ای لوری و دیگران است. کتاب شامل مقالاتی درباره معضلات محیط زیست، سلامت بشر و محیط زیست، سبد مصرف خانوار و آلودگی محیط زیست، عدالت سبز است. ایده اصلی مجموعه مقالات کتاب این است: توسعه پایدار بدون شهروندی، دمکراسی و عدالت سبز ممکن نیست. مفروض این مقالات ...
بیشتر
هدف اصلی نوشتار حاضر نقد و بررسی کتاب «شهروندی، دموکراسی و عدالت سبز» نوشته دیوید ای لوری و دیگران است. کتاب شامل مقالاتی درباره معضلات محیط زیست، سلامت بشر و محیط زیست، سبد مصرف خانوار و آلودگی محیط زیست، عدالت سبز است. ایده اصلی مجموعه مقالات کتاب این است: توسعه پایدار بدون شهروندی، دمکراسی و عدالت سبز ممکن نیست. مفروض این مقالات این است که با تغییر حقوق و قوانین و با توصیه های اخلاقی می توان شهروندی سبز تاسیس نمود. به نظر می رسد رویکرد انسانمدار و حقوقمحور در بهترین حالت به یک شهروندی سبز نحیف منجر می شود. در مقابل این مقاله نشان می دهد رویکرد جامعهگرایی مدنی برای ساخت شهروندی سبز قابلیت بیشتری دارد. بر اساس این رویکرد تعهد اخلاقی و کنش گری مسئولانه در قبال محیط زیست بیش از هر چیز مستلزم تعلق به یک جامعه جدید (جامعه مدنی طبیعی شمولگرا) است که در آن روابط شهروندان نه مبتنی بر قرارداد اجتماعی بلکه مبتنی بر دوستی مدنی است. اما در عمل موانع جدی بر سر راه شکلگیری شهروندی سبز وجود دارد: از جمله رقابت بر سر توسعه و رشد اقتصادی؛ متصلب شدن هویت ملی؛ تبدیل کنش منفعتطلبانه و خودخواهاهنه به قالب رفتاری انسان.
پژوهشی
اقتصاد
محمدرضا دره شیری
چکیده
کتاب نظام ملی اقتصاد سیاسی فردریش لیست تلاش کرده است از مغالطه‌های موجود در تبیین و تحلیل تاریخچه توسعه کشورهای صنعتیِ دوران خود پرده بردارد. این کتاب با یک رویکرد روایت‌پژوهانه، با بررسی وقایع و عوامل تاریخی که نقش موثری بر توسعه کشورهای صنعتی داشته‌اند، درس‌هایی را برای سیاست‌گذاری توسعه صنعتی در کشورهای درحال توسعه ارائه ...
بیشتر
کتاب نظام ملی اقتصاد سیاسی فردریش لیست تلاش کرده است از مغالطه‌های موجود در تبیین و تحلیل تاریخچه توسعه کشورهای صنعتیِ دوران خود پرده بردارد. این کتاب با یک رویکرد روایت‌پژوهانه، با بررسی وقایع و عوامل تاریخی که نقش موثری بر توسعه کشورهای صنعتی داشته‌اند، درس‌هایی را برای سیاست‌گذاری توسعه صنعتی در کشورهای درحال توسعه ارائه داده است. در این فرایند، اندیشههای اقتصاد کلاسیک را در تضاد با واقعیتهای تاریخی دانسته و به شدت مورد انتقاد قرار داده است. مقاله در پیشرو تلاش کرده است ضمن بررسی اندیشههای اقتصادی لیست، برخی از علل به حاشیه رانده شدن این اندیشهها توسط اقتصاددانان ارتدکس را معرفی نماید و در نهایت، مبتنی بر اندیشههای لیست، با یک نگاه روایت پژوهانه، مهمترین مغالطه‌های حاکم بر حکمرانی صنعتی کشور در چند دهه گذشته را شناسایی و معرفی کند. این مغالطهها نقش زیادی بر ناکارآمدی نسبی حکمرانی اقتصادی در اجرای برنامه خصوصیسازی، ایجاد موازنه پایدار در ترازتجاری، ارتقاء بهرهوری، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و معکوسسازی جریان مهاجرت نخبگان از کشور شده است.
پژوهشی
فلسفه
مریم جایروند
چکیده
مابعدالطبیعه عنوانی است که پس از ارسطو بر مجموعه‌ای از تحقیقات او گذاشته شد. به این ترتیب وحدت مابعدالطبیعه همچون اثری یکپارچه از ابتدا محل پرسش بوده است. خوانش مابعدالطبیعه در مقام اثری واحد در گرو یافت پرسشی نخستین و غایتی مطلوب در بخش‌های متفاوت این اثر است. آنچه مابعدالطبیعه را به اثری واحد مبدل می‌کند دانشی یگانه است که ارسطو ...
بیشتر
مابعدالطبیعه عنوانی است که پس از ارسطو بر مجموعه‌ای از تحقیقات او گذاشته شد. به این ترتیب وحدت مابعدالطبیعه همچون اثری یکپارچه از ابتدا محل پرسش بوده است. خوانش مابعدالطبیعه در مقام اثری واحد در گرو یافت پرسشی نخستین و غایتی مطلوب در بخش‌های متفاوت این اثر است. آنچه مابعدالطبیعه را به اثری واحد مبدل می‌کند دانشی یگانه است که ارسطو در پژوهش‌های مابعدالطبیعی خود به آن نظر داشته است. ارسطو در کتاب مابعدالطبیعه در جست‌وجوی دانشی به نام سوفیا یا دانش نخستین است. برای ارسطو یکی از دشواری‌های تحقیق دربارۀ سوفیا این است که آیا سوفیا یک دانش واحد و متمایز است. برای فهم این دشواری باید پرسید وحدت هر علم از نگاه ارسطو در گرو چیست. وحدت هر علم برای ارسطو در گرو وحدت جوهر مدنظر(موضوع) آن است. اما سوفیا به دلیل موضوع خاصی که دارد نمی‌تواند مانند سایر علوم واحد باشد. موضوع سوفیا موجود به ما هو موجود یا کل است. سوفیا موضوعی عام دارد، با این حال موضوع هر علم هم تنها ذیل کل به عنوان جوهری یگانه قابل درک خواهد بود. سوفیا در تعیین موضوع هر علم ایفای نقش می‌کند. به این ترتیب سوفیا نه یک دانش واحد و جداگانه، بلکه خاستگاه هر دانش است. سوفیا در مقام واحد و معیار علم شمارندۀ علوم است. به این معنا سوفیا را می‌توان دانش نخستین یا واحد علم نامید.
پژوهشی
فلسفه
ابراهیم رنجبر
چکیده
رابرت گروستست یکی از علمای بزرگ سدۀ 12 و 13 در دانشگاه آکسفورد به شمار میرود. گروستست رسالهای نوشته با عنوان دربارۀ نور و در آن رساله سعی کرده تبیینی از نور به دست بدهد که هم با نگاه علمی-فلسفی او و مسالۀ خلقت در سفر پیدایش مناسبت داشته باشد. به همین سبب او در رسالۀ دربارۀ نور در بخش نخست دربارۀ ماهیت نور سخن می گیرد و توضیح می ...
بیشتر
رابرت گروستست یکی از علمای بزرگ سدۀ 12 و 13 در دانشگاه آکسفورد به شمار میرود. گروستست رسالهای نوشته با عنوان دربارۀ نور و در آن رساله سعی کرده تبیینی از نور به دست بدهد که هم با نگاه علمی-فلسفی او و مسالۀ خلقت در سفر پیدایش مناسبت داشته باشد. به همین سبب او در رسالۀ دربارۀ نور در بخش نخست دربارۀ ماهیت نور سخن می گیرد و توضیح می دهد که از منظر فلسفۀ طبیعی چطور ممکن است نور موجد همه چیز باشد و چگونه نور می تواند از درون این جهان، و نه بیرون از آن، به آن فعلیت یا به تعبیری صورت ببخشد. او اذعان می کند که نور فی نفسه متکثر می شود و ماده را از درون ماده اتساع می بخشد و همین مبنایی می شود تا گروستست در بخش دوم رساله، تبیینی بدیع از مسئلۀ خلقت به دست می دهد. در این مقاله سعی خواهیم کرد نخست پایه های فکری گروستست را بررسی کنیم و نشان بدهیم که او بر اساس کدام مبانی فلسفی چنین تفسیری از نور به دست می دهد و سپس به بررسی نظرات او در رسالۀ دربارۀ نور خواهیم پرداخت و در آخر نشان خواهیم داد که رویکرد او به نور می تواند موجب پیدایش فلسفۀ رنسانس شود.
پژوهشی
فلسفه
حسین صافی پیرلوجه
چکیده
بنای هرمنوتیک سیاسی را فردریک جیمسن در ناخودآگاه سیاسی (1400) بر این فرض نهاده است که دامنهی مفهوم ناخودآگاه هم ممکن است گاهی از دایرهی دلالتهای روانشناختیِ معمول با شعاعی محدود به زندگی شخصی و امور خصوصی فراتر رفته، توسعاً ابعاد اجتماعی و تاریخی به خود بگیرد. نشانههای این ناخودآگاه جمعی را از نظر جیمسن بهجای ...
بیشتر
بنای هرمنوتیک سیاسی را فردریک جیمسن در ناخودآگاه سیاسی (1400) بر این فرض نهاده است که دامنهی مفهوم ناخودآگاه هم ممکن است گاهی از دایرهی دلالتهای روانشناختیِ معمول با شعاعی محدود به زندگی شخصی و امور خصوصی فراتر رفته، توسعاً ابعاد اجتماعی و تاریخی به خود بگیرد. نشانههای این ناخودآگاه جمعی را از نظر جیمسن بهجای محتوای متون فرهنگی، در تناقضات صوری این متون باید جست. در اینجا با خوانش ناخودآگاه سیاسی به‌روشی دیالکتیکی خواهیم دید که جیمسن چگونه در تلاش برای تعمیم مفهوم روانشناختیِ ناخودآگاه به حوزههای اسطورهشناسی و نقد ادبی، فرض را بر این‌همانی تعبیر خود از تاریخ و تعریف لکان از امر واقع نهاده، مفهوم لکانی امر واقع را مدام در رابطهی مستقیم با مفهوم آلتوسری «علت غایب» به کار میگیرد. خواهیم دیدکه‌درک حضور تاریخ، امر واقع، یا «علت غایب»، تنها بهواسطهی امر نمادین، تنها به شرط متنیتیافتگی در قالبی مانند روایت، و تنها از پس پردهی ایدئولوژی دست می‌دهد. جستجوی ناخودآگاهِ پنهان در ناخودآگاه سیاسی را سرانجام با نگاهی به دو جنبهی مبهم از هرمنوتیک سیاسی به پایان خواهیم برد: نخست، چیستی پیوند میان تاریخ و متن از گونهی رواییاش، و دیگر، چگونگی تحلیل درزمانی از هم‌نشینی ساختارهای اجتماعیِ ناهمزمان.
