نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 پژوهش‌گر و کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

نوشتار پیش‌ِرو به تبارشناسی حقوق اساسی در ایران از تکوین تا زمان معاصر پرداخته است و تلاش می‌کند تا تحولات تاریخی و معرفتی این شاخه از حقوق را در دوره‏های مختلف و در نسبت با یک‌دیگر موردبازخوانی قرار دهد. مسئلۀ اصلی متن فهم گفتار غالب و مسلط حقوق اساسی در ایرانِ کنونی و بررسی تبارشناسانۀ تسلط آن از ره‌گذر تحلیل متون اصلی و اندیشه‌های اندیشمندان این حوزه، با تأکید بر خصیصۀ کانونی این گفتار یعنی انتزاعیت، است. انتخاب متون اندیشه‌های مذکور در این مقاله به‌جهت پی‌گیری وجوه تکوین غلبۀ گفتار انتزاعیت در حقوق اساسی ایران است. آن‌چه در واکاوی متون اثرگذار دانش مذکور مشهود است بی‌نسبتی با موقف تاریخی خود و درنتیجه به‌حاشیه‌رفتن پیوند میان تاریخ و حقوق اساسی است. این نوشتار درپی پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان، با نگاه تبارشناسانۀ تاریخی به تکوین و تطور حقوق اساسی در ایران، ارتباط میان اندیشه‌ها و رویکردهای گونه‌گون در بسط گفتار مذکور در این حوزه را تحلیل کرد. بر همین مبنا، سعی شده است تا تطور حقوق اساسی باتوجه‌به فهمِ از آن و نیز مفهوم کانونی‌اش در هفت خوانش متفاوت اما مکمل موردواکاوی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Genealogy of Constitutional Law in Iran: From the Beginning to the Present

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Hosein Kazemeini 1
  • Mohammad Ali Akhoundi 2

1 Assistant Professor of Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Researcher and Master of Public Law, Imam Sadeq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The following article deals with the genealogy of constitutional law in Iran from its development to the present day and attempts to review the historical and epistemological developments of this branch of law in different periods and about each other. The main issue of the text is to understand the dominant discourse of constitutional law in contemporary Iran and to examine its dominance genealogically through the analysis of the main texts and the thoughts of scholars in this field, emphasizing the focal feature of this discourse, namely abstraction. The texts of the mentioned ideas were chosen in this article in order to follow the aspects of the development of the dominance of the discourse of abstraction in the constitutional law of Iran. What is evident in the analysis of the influential texts of the aforementioned knowledge is its disproportionateness with its historical position and, as a result, the marginalization of the link between history and constitutional law. This article seeks to answer the question of how, with a historical genealogical look at the development and evolution of constitutional law in Iran, the relationship between various ideas and approaches in the development of the aforementioned discourse in this field can be analyzed. On this basis, an attempt has been made to analyze the evolution of constitutional law with regard to their understanding and their central concept in seven different but complementary readings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genealogy
  • Constitutional Law
  • Iran
  • Abstraction
  • Public Law
بوشهری، جعفر (1384)، حقوق اساسی، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بوشهری، جعفر (1390)، حقوق اساسی، ج 5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
حق‌دار، علی‏اصغر (2021)، دو رسالۀ حقوق بشری، استانبول: باشگاه ادبیات.
دایسی، آلبرت ون (1395)، درآمدی بر حقوق اساسی، به‌کوشش سیدناصر سلطانی، تهران: نگاه معاصر.
رحیمی، مصطفی (۱۴۰۳)، قانون اساسی مشروطۀ ایران و اصول دموکراسی، تهران: نیلوفر.
سلطانی، سیدناصر (1400)، «تأثیر ترجمۀ آثار موریس دوورژه بر نظریۀ حقوق اساسی ایران»، در: مجموعه‌مقالات بازخوانی میراث ابوالفضل قاضی در حقوق اساسی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
عراقی، احمد (1402)، حقوق اساسی ایران، تبریز: نامۀ خرد.
عمید زنجانی، عباسعلی (1377)، فقه سیاسی حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: امیرکبیر.
عمید زنجانی، عباسعلی (1385)، حقوق اساسی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
عمید زنجانی، عباسعلی (1387)، مبانی حقوق اساسی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
فروغی، محمدعلی (1384)، مجموعه‌مقالات محمدعلی فروغی، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: توس.
فروغی، محمدعلی (1401)، سیاست‌نامۀ ذکاءالملک، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
قاسم‌زاد، قاسم (1336)، حقوق اساسی فرانسه (از دورۀ قبل از انقلاب کبیر تا سال 1946)، تهران: دانشگاه تهران.
قاسم‌زاد، قاسم (1393)، حقوق اساسی، تهران: جنگل.
قاضی شریعت‏پناهی، سید‌ابوالفضل (1395)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران:  میزان.
مرادخانی، فردین (1398)، «نگاهی به رویکرد دکتر سیدمحمد هاشمی به حقوق اساسی»، در: مجموعه‌مقالات حقوق عمومی از تنظیم قدرت تا تضمین حق‌ها، به‌اهتمام محمد جلالی، تهران: خانۀ اندیشمندان علوم انسانی.
مرادخانی، فردین (1400)، «نقدی بر میراث دکتر ابوالفضل قاضی»، در: مجموعه‌مقالات بازخوانی میراث ابوالفضل قاضی در حقوق اساسی، به‌کوشش سیدناصر سلطانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مرادخانی، فردین (1402)، «سنت آمریکایی حقوق اساسی»، مجلۀ سیاست‌نامه، پیاپی 29.
منصورالسلطنه، مصطفی (بی‌تا)، حقوق اساسی یا اصول مشروطیت.
نقیب‏زاده طباطبایی، میرعماد (1401)، حقوق اساسی، به‌کوشش سیدناصر سلطانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
هاشمی، سیدمحمد (1394)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.
همیلتون، الکساندر، جیمز مدیسون، و جی. جان (1402)، مقالات فدرالیست؛ تفسیری جامع بر قانون اساسی ایالات متحد آمریکا، تهران: مینوی خرد.
 
Baumer, Franklin Le Van (1970), Main Currents of Western Thought-Readings in Western European Intellectual History from the Middle Ages to the Present, Yale University.
Broderick, Albert (1970), The French Institutionalists, Mary Welling (trans.), Harvard University Press.
Clark, Tom S. and Benjamin E. Lauderdale (2012), “The Genealogy of Law”, Political Analysis, vol. 20, no. 3.
Gillespie, Michael Allen (1984), Hegel, Heidegger and the Ground of History, Chicago: University of Chicago Press.
Inwood, Michael (1992), A Hegel Dictionary, Blackwell Publication.
Jessop, Bob (2016), The State: Past, Present and Future, Polity Press.
Zoller, Elizabeth (2008), Introduction to Public Law: A Comparative Study, Brill Academic Pub.