نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان. ایران.

2 دانشیار گروه دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان. ایران

3 دکترای پژوهش هنر. دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان. ایران.

10.30465/crtls.2025.49375.2851

چکیده

این مقاله کتاب گفتمان چپ در ایران را به شیوه‌ی انتقادی مورد تحلیل قرار می‌دهد، کتاب چهار فصل دارد که براساس تقدم، تأخر رویدادها و سلسله‌ای از روابط علت و معلولی چنین فصل‌بندی شده است: 1ـ بسترهای گفتمان چپ 2ـ نفوذ اندیشه‌های سوسیالیستی 3ـ برآمدن کمونیسم در ایران 4ـ ارانی و فصل جدید گفتمان چپ. این مقاله مفصل‌بندی گفتمان چپ در ایران را به اعتبار میزان به کارگیری عناصر گفتمانی در تحلیل تاریخ اجتماعی ایران معاصر مورد خوانش قرار داده و با طرح چهار پرسش شباهت‌ها و تفاوت‌های روش‌شناختی این کتاب را با انواع تاریخ نگاری‌های، مدرن، اجتماعی، سیاسی و تحلیل گفتمان می‌سنجد. نتیجه آن که تشتت روش‌شناختی کتاب انسجام متدولوژیک کتاب را تحت‌تأثیر قرار داده به طوری که متن کار گاهی از جنس تاریخ‌نگاری سنتی و گاهی مدرن است و با وجود آن که عنوان کتاب توقع مواجهه با یک پژوهش انتقادیِ گفتمانی را ایجاد می‌کند؛ گاه به تاریخ اجتماعی و گاه به تاریخ سیاسی پهلو می‌زند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Methodological Critique of the Book "Discourse of the Left in Iran (Qajar and Pahlavi Period)"

نویسندگان [English]

  • Zahra Rajaee 1
  • Nader Shayganfar 2
  • Gholamreza Maroof 3

1 PhD Cnadidate of Art Research at Isfahan Art University, Esfahan, Iran

2 Associate Professor of Art Research, Department of Isfahan Art University, Isfahan, Iran

3 Associate Professor of Art Research, Department of Isfahan Art University, Isfahan, Iran

چکیده [English]

This article critically analyzes the book “Discourse of the Left in Iran”. This book is a four-chapter book structured chronologically and causally as follows: 1) The Foundations of Left Discourse, 2) The Influence of Socialist Ideas, 3) The Rise of Communism in Iran, and 4) Arani and a New Chapter in Left Discourse. The article examines the articulation of left discourse in Iran based on the extent to which discursive elements are employed in the analysis of contemporary Iranian social history. By posing four key questions, it evaluates the methodological similarities and differences of this book concerning various historiographical approaches, including modern, social, political history, and discourse analysis. The findings indicate that the methodological heterogeneity of the book has affected its methodological coherence. Consequently, the text oscillates between traditional and modern historiography. Despite the book's title suggesting an engagement with critical discourse analysis, it at times aligns with social history and at other times with political history.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Left Discourse
  • Iranian Left
  • Social History
  • Political History
  • New Political History
احمدی، محمدعلی (1397). گفتمان چپ در ایران دوره­ی قاجار و پهلوی اول، تهران: ققنوس
آزموده، محسن و توفیق، ابراهیم (1402). در شرایط تقریر اکنونیت ما (تاریخ­نگاری ایرانی از منظری جامعه­شناختی)، مردمنامه، ص 162 ـ 174.
اکبری، نیما (1396). جنبه­های سیاسی اجتماعی و فرهنگی تاریخ مردم ایران؛ بررسی و نقد کتاب تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران، فصلنامه­ی نقد کتاب، علوم اجتماعی، سال چهارم، ش 13.
بهروز، مازیار (1393). شورشیان آرمانخواه (ناکامی چپ در ایران)، تهران: ققنوس.
بهروز، مازیار (1394). تأملاتی پیرامون تاریخ شورشیان آرمانخواه در ایران، (مجموعه مقالات و مصاحبه ها)، تهران: اختران.
تاجداری، علیرضا و سرایی، حسن (1389). گفتمان چپ اولیه در ایران؛ اندیشه­های جهانی در بستر ایرانی، جامعه پژوهی فرهنگی: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 1، ش 2، صص 23-7.
حسنی­فر، عبدالرحمن (1393). درآمدی روشی بر چگونگی بررسی امر سیاسی در منابع تاریخی ایران، جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش 1، ص 65 ـ 89.
حسنی­فر، عبدالرحمن (1396 الف). تاریخ سیاسی جدید به مثابه روش، پژوهش­نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 6، ش 2، ص 51 ـ 71.
حسنی­فر، عبدالرحمن (1396 ب). واکاوی تعارف تاریخ سیاسی و ارائه­ی چارچوب مفهومی و نظری درباره­ی پژوهش تاریخ سیاسی، نشریه جستارهای تاریخی، سال 8، ش 2 (ب)، ص 223 ـ 244.
حسینی­زاده، محمدعلی (1383). نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی، نشریه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، ش 28، ص 181 ـ 212.
حیدری، آرش (1395). تبارشناسی استبداد ایرانی؛ از ابتدای عصر ناصری تا برآمدن رضاشاه، رساله­ی دکتری جامعه­شناسی فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی.
خسروپناه، محمدحسین (1398). بازتاب­ها و ارزیابی­های یک شکست، نشریه گفتگو، ش 83، صص 56-33.
ذبیح، سپهر (1364). تاریخ جنبش کمونیستی در ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
رز، ژیلیان (1394). روش و روش­شناسی تحلیل تصویر، ترجمه سید جمال­الدین اکبرزاده جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.
رحمانی، تورج (1393). درآمدی بر تعامل تاریخ و سیاست؛ به سوی دانشی بینارشته­ای، فصلنامه­ی مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، دوره­ی ششم، ش 3، ص 53 ـ 57.
رضوی، سید ابوافضل و رهنما (حسن­وند)، شهرام (1396). چیستی، خاستگاه و برآمدن تاریخ اجتماعی، تاریخ اسلام، ش 69، ص 59 ـ 84 .
سوتر مایستر، پل (1387). تاریخ به مثابه روایت، ترجمه حبیب‌‌الله اسماعیلی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 24، ص 4 ـ 7.
صادقی، سید شمس­الدین و محمدی، سامان، (1394). جریان چپ دیالکتیک روشنفکری وانقلاب اسلامی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش­های انقلاب اسلامی، سال 4، ش 15، صص 167-147.
عبدالمحمدی، محمدعلی (1399). تبارشناسی گفتمان هنر ملی به مثابه شکلی از قدرت-دانش در فرهنگ بصری معاصر (1350-1310)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده پژوهش­های عالی هنر و کارآفرینی، گروه پژوهش هنر.
کرمانی، محسن و دلاوری، ابوالفضل (1395). از ایدئولوژی تا گفتمان؛ سوژه، قدرت و حقیقت، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 26، ش 74.
موسی­پور، ابراهیم (1386). تاریخ اجتماعی رویکردی نوین به مطالعات تاریخی، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 3،  ش 6، ص 141 ـ 155.
ناطقی، فرجاد و توفیق، ابراهیم (1392). تبارشناسی روشنفکری در تاریخ مشروطه­ی ایران سال­های 1285 ـ 1305، مجله­ی مطالعات اجتماعی ایران، دوره­ی 7، ش 4، ص 160 ـ 186.
هاشمی، ایمان (1402). مصاحبه درباره ی گفتمان چپ، اسفندماه 1402.
 
Howarth, D. Noarval, A and Stavarkakis, G (2000), Discours theory and political analysis (Manchester university prss, P: 15).
Jurgensen, M and Philips (2002), Discourse analysis (London: sage publications).
Gramsci, Assessment of leading Political Philosophers (2002) Routledge
Nead, Lynda (1988), Myths of Sexua lity: Representations of women in Victorian Britania, Oxford: Basil Blacksell.
Pedersen, Susan, what is political history now? In David Cannadine (od), what is History Now? (Basingstoke, 2002) p 36-56.
  Routledge.,Smith, Anna Marie (1998), Laclau and Mouffe