پژوهشی
الهیات و ادیان
فاطمه بهجت؛ اصغر اسلامی تنها
چکیده
هدف مقاله حاضر بازخوانی و ارزیابی نقادانه کتاب «ریشه‌های الهیاتی مدرنیته» نوشتة آلن گیلسپی است. اثر مزبور یکی از متون موفق اجتماعی - الهیاتی است. نویسنده، با موضعی خوش‌بینانه نسبت به مدرنیته ایده خویش را در کتاب می‌پروراند. دغدغه اصلی او اثبات نقش الهیات در شکل‌گیری مدرنیته است. ادعایی که جایگاهی در روایت عصر روشن گری ندارد. ...
بیشتر
هدف مقاله حاضر بازخوانی و ارزیابی نقادانه کتاب «ریشه‌های الهیاتی مدرنیته» نوشتة آلن گیلسپی است. اثر مزبور یکی از متون موفق اجتماعی - الهیاتی است. نویسنده، با موضعی خوش‌بینانه نسبت به مدرنیته ایده خویش را در کتاب می‌پروراند. دغدغه اصلی او اثبات نقش الهیات در شکل‌گیری مدرنیته است. ادعایی که جایگاهی در روایت عصر روشن گری ندارد. گیلسپی معتقد است نه‌تنها ضدیت با دین، اساس مدرنیته نیست بلکه مدرنیته خاستگاه دینی دارد و ظهور یافته در یک گفتگوی الهیاتی است. تعارض بر سر مسئله اراده خدا و انسان و جمع بین دوگانه جبر و اختیار، نزاع‌های بعدی فلسفی را در هر دوره‌ای شکل می‌دهد. از انقلاب نومینالیستی تا ابداع فردیت توسط پترارک، در پی آن تناقضات حل ناشدنی بین اراسموس و لوتر بر سر مسئله دنباله‌دار تناقض بین اراده خداوند و اراده انسان زمینه‌ای فراهم آورد تا دکارت معنایی سوبژکتیویته را پی‌ریزی کند که اساس مدرنیته و غرب کنونی را شکل داده است. گیلسپی شرور مدرن را انتقال صفات الهی به انسان یا سکولار شدن این صفات تحلیل کند بدین‌سان او از اختفاء سکولاریزاسیون سخن می‌گوید و مسئولیت فجایع جنگ‌های جهانی و دیگر شرور مدرن را به‌پای سکولار شدن صفات الهی و انتقال آن به انسان و نیروهای اجتماعی می‌نویسد.
پژوهشی
الهیات و ادیان
محمدرضا صالحی وثیق
چکیده
مقاله حاضر مروری انتقادی بر کتاب دین پس از دین اثر واسرستروم بود که مضامین اصلی، رویکردهای روش‌شناختی و تأثیرات علمی آن بررسی شد. هدف اصلی این مقاله ارزیابی این بود که واسرستروم چگونه مشارکت‌های شولم، الیاده و کربن را در اندیشه دینی مدرن به‌ویژه تمرکز مشترک آن‌ها بر عرفان، نمادگرایی و مطالعه پدیدارشناختی دین به تصویر می‌کشد. پژوهش ...
بیشتر
مقاله حاضر مروری انتقادی بر کتاب دین پس از دین اثر واسرستروم بود که مضامین اصلی، رویکردهای روش‌شناختی و تأثیرات علمی آن بررسی شد. هدف اصلی این مقاله ارزیابی این بود که واسرستروم چگونه مشارکت‌های شولم، الیاده و کربن را در اندیشه دینی مدرن به‌ویژه تمرکز مشترک آن‌ها بر عرفان، نمادگرایی و مطالعه پدیدارشناختی دین به تصویر می‌کشد. پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل محتوای مبتنی بر متن کتاب، به بررسی استفاده واسرستروم از مفهوم «دین پس از دین» و تعامل انتقادی او با تعهدات ایدئولوژیک و انتخاب‌های روش‌شناختی محققان پرداخت. یافتهها، نقاط قوت مهمی مانند بافت تاریخی جامع واسرستروم و رویکرد بین‌رشته‌ای را برجسته کرد، اما انتقادهای قابل‌توجه نیز مطرح شد، شامل ابهام در تعریف «دین پس از دین» که مرزهای بین معنویت شخصی، تحقیق دانشگاهی و تعهدات ایدئولوژیک را محو می‌کند و سؤالاتی را در مورد انسجام این مفهوم به‌عنوان یک مقوله تحلیلی ایجاد می‌کند. علاوهبراین، تأکید بیش‌ازحد بر عرفان اغلب بر تحلیل تاریخی انتقادی، به‌ویژه در آثار شولم، سایه می‌اندازد، و نقد ناکافی مفاهیم اخلاقی ایدئولوژی‌های سیاسی محققان، عمق تحلیل واسرستروم را محدود می‌کند. این بررسی بر نیاز به تعامل متوازن‌تر و دقیق‌تر با تعامل پیچیده بین عرفان، تاریخ و سیاست در مطالعات دینی مدرن تأکید می‌کند.
پژوهشی
فلسفه
علیرضا کرمانی
چکیده
در دوران مدرن بعد از تضعیف عقلانیت نظری، تجربه دینی مرکز توجه بسیاری از فیلسوفان دین قرار گرفت. از جمله مباحثی که این فیلسوفان به آن علاقه وافری نشان دادند بحث از ماهیت تجربه دینی و اعتبار یا حجیت آن است. از باب مثال، شلایرماخر و اتو تجربه دینی را از مقوله احساسِ همراه با آگاهی دانستند و آلستون و سوینبرن با بیان تشابه آن با تجربه ...
بیشتر
در دوران مدرن بعد از تضعیف عقلانیت نظری، تجربه دینی مرکز توجه بسیاری از فیلسوفان دین قرار گرفت. از جمله مباحثی که این فیلسوفان به آن علاقه وافری نشان دادند بحث از ماهیت تجربه دینی و اعتبار یا حجیت آن است. از باب مثال، شلایرماخر و اتو تجربه دینی را از مقوله احساسِ همراه با آگاهی دانستند و آلستون و سوینبرن با بیان تشابه آن با تجربه حسی سعی در اعتباربخشی به آن داشتند. کتاب عناصر بنیادین فلسفه دین: تجربه دینی بعد از مروری اجمالی بر برخی دیدگاهها در زمینه ماهیت تجربه دینی و تبیین رویکرد ادراکی در جهت اثبات اعتبار تجارب دینی و چالشهای پیش روی آن، برآن است که مباحثی این چنین درباره تجربه دینی، مبتنی بر رویکردی معرفتمحور در فلسفه دین است؛ رویکردی که با ایجاد محدودیتهایی در تعریف تجربه دینی و انحصار آن در تجاربی خاص، صرفا به دنبال کشف تطابق این تجارب با واقع میباشد. اما نویسنده لازم میبیند این رویکرد معرفتمحور با رویکردی فهممحور تکمیل گردد؛ رویکرد فهممحور، گسترش فهم انسان دیندار را دارای جایگاه بسی مهمتر از کشف مطابقت با واقع میداند و بر آن است که فلسفه دین لازم است در جهت رشد فاعل شناسا و گسترش فهم او جهت داده شوند.
مروری
الهیات و ادیان
یدالله نصراللهی
چکیده
روضه‌المریدین اثری ست عرفانی به نثر که ابوجعفر بن یزدانیار همدانی(380 – 472) آن را به زبان عربی نوشته‌است.امروزه نسخه‌هایی خطی از این اثر در جهان وجود دارد و سوری و پورجوادی برای نخستین بار، این اثر را تصحیح و چاپ کرده‌اند. کتاب.روضه‌المریدین اثری ست مختصر و جامع که 44 باب دارد و به زبان ساده و روان نوشته شده‌است.سوال اصلی این است که ...
بیشتر
روضه‌المریدین اثری ست عرفانی به نثر که ابوجعفر بن یزدانیار همدانی(380 – 472) آن را به زبان عربی نوشته‌است.امروزه نسخه‌هایی خطی از این اثر در جهان وجود دارد و سوری و پورجوادی برای نخستین بار، این اثر را تصحیح و چاپ کرده‌اند. کتاب.روضه‌المریدین اثری ست مختصر و جامع که 44 باب دارد و به زبان ساده و روان نوشته شده‌است.سوال اصلی این است که روضه‌المریدین چه جایگاهی در منابع عرفانی دارد و ارج و اهمیت این منبع درچیست؟ این اثر قرابت و همسنخی با دیگر آثار عرفانی آن دوره دارد و مبانی عرفانی را ساده تبیین می‌کند.تقسیم مباحث به اقسام و انواع را از شگردهای بیانی آن میتوان دانست. مصححان، کتاب را درسه بخش مقدمه،متن و یادداشت ها به همراه نمایه هایی عرضه کرده‌اند.ایشان در تصحیح متن، یازده نسخه در دست داشته که از هفت نسخه بهره بردهاند. برخی پرسش ها و حتی تردیدها علی الخصوص در بارة نویسنده وجود دارد. با این حال، اکنون که روضه‌المریدین به چاپ رسیدهاست،یقینا برخی سوال ها و پاسخ ها دربارة اثر و صاحب آن را پژوهندگان طرح ، و با شناخت میراث دیگری از عرفان، این جریان را عمیق و غنی خواهند کرد.و مسلما در آینده دربارة منزلت ابن یزدانیار و ارج روضه‌المریدین بیشتر بحث خواهد شد.
پژوهشی
تاریخ
زهرا رجایی؛ نادر شایگان فر؛ غلامرضا معروف
چکیده
این مقاله کتاب گفتمان چپ در ایران را به شیوه‌ی انتقادی مورد تحلیل قرار می‌دهد، کتاب چهار فصل دارد که براساس تقدم، تأخر رویدادها و سلسله‌ای از روابط علت و معلولی چنین فصل‌بندی شده است: 1ـ بسترهای گفتمان چپ 2ـ نفوذ اندیشه‌های سوسیالیستی 3ـ برآمدن کمونیسم در ایران 4ـ ارانی و فصل جدید گفتمان چپ. این مقاله مفصل‌بندی گفتمان چپ در ایران ...
بیشتر
این مقاله کتاب گفتمان چپ در ایران را به شیوه‌ی انتقادی مورد تحلیل قرار می‌دهد، کتاب چهار فصل دارد که براساس تقدم، تأخر رویدادها و سلسله‌ای از روابط علت و معلولی چنین فصل‌بندی شده است: 1ـ بسترهای گفتمان چپ 2ـ نفوذ اندیشه‌های سوسیالیستی 3ـ برآمدن کمونیسم در ایران 4ـ ارانی و فصل جدید گفتمان چپ. این مقاله مفصل‌بندی گفتمان چپ در ایران را به اعتبار میزان به کارگیری عناصر گفتمانی در تحلیل تاریخ اجتماعی ایران معاصر مورد خوانش قرار داده و با طرح چهار پرسش شباهتها و تفاوتهای روش‌شناختی این کتاب را با انواع تاریخ نگاریهای، مدرن، اجتماعی، سیاسی و تحلیل گفتمان میسنجد. نتیجه آن که تشتت روش‌شناختی کتاب انسجام متدولوژیک کتاب را تحتتأثیر قرار داده به طوری که متن کار گاهی از جنس تاریخنگاری سنتی و گاهی مدرن است و با وجود آن که عنوان کتاب توقع مواجهه با یک پژوهش انتقادیِ گفتمانی را ایجاد می‌کند؛ گاه به تاریخ اجتماعی و گاه به تاریخ سیاسی پهلو میزند.
پژوهشی
تاریخ
محمدرحیم ربانی زاده؛ محسن دریابیگی؛ لطف اله لطفی
چکیده
بررسی فاصله جهان عرب و غرب ، شناسایی عوامل انحطاط و یافتن راه های خروج از آن،از مهم ترین دغدغه های متفکران عرب است. جابری،متفکر برجسته دهه های هشتاد و نود قرن بیستم، پس از نگارش کتاب الخطاب العربی المعاصر (گفتمان معاصر عربی) ، به نقد عقل عربی پرداخت؛موضوعی بحث برانگیز در جهان عرب. این متن با خلاصه ای از پروژه جابری به تحلیل نقدهای اندیشمندان ...
بیشتر
بررسی فاصله جهان عرب و غرب ، شناسایی عوامل انحطاط و یافتن راه های خروج از آن،از مهم ترین دغدغه های متفکران عرب است. جابری،متفکر برجسته دهه های هشتاد و نود قرن بیستم، پس از نگارش کتاب الخطاب العربی المعاصر (گفتمان معاصر عربی) ، به نقد عقل عربی پرداخت؛موضوعی بحث برانگیز در جهان عرب. این متن با خلاصه ای از پروژه جابری به تحلیل نقدهای اندیشمندان عرب درباره دیدگاه او در مورد تشیع و عرفان در تاریخ و فرهنگ اسلامی می پردازد. نقدها بر اساس محتوا،فرم و داده های پروژه جابری بررسی شده اند. پرسش اصلی این مقاله به موقعیت جابری در میان متفکران جهان عرب با توجه به رویکردهای کلامی است. در این راستا،به برخی از نقدها اشاره کرده و در باره آن ها به داوری خواهیم پرداخت.روش مطالعه ما تحلیلی-توصیفی است و نقدها را در سه سطح دسته بندی می کنیم:نخست،نقد نگرشی-روشی؛دوم،نقد داده های تاریخی؛و سوم،نقد ساختاری.
