نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.

چکیده

کتاب صدر اسلام و زایش سرمایه‌داری به دلیل رویکرد تاریخی نویسنده در نسبت دادن خاستگاه سرمایه‌داری نه به غرب، بلکه به ساختارهای اقتصادی و تجاری جامعه عرب پیش و پس از اسلام، حائز اهمیت است. با این حال، داده‌های تاریخی، استدلال‌ها، مقدمات و نتایج ارائه‌شده در کتاب برای پشتیبانی از چنین فرضیه‌ای ناکافی و مبتنی بر ضعف دانش تاریخی نویسنده است. این مقاله با تمرکز بر مقوله تجارت، که از نظر نویسنده مهم‌ترین پیوند را با پیدایش سرمایه‌داری دارد، به نقد تحلیلی کتاب پرداخته و می‌کوشد میزان انطباق آن را با واقعیات تاریخی بررسی کند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تحلیل نویسنده از پیوند میان تجارت عرب و زایش سرمایه‌داری، به‌دلیل بی‌توجهی به بافتار اجتماعی و فرهنگی جامعه عرب پیشااسلامی، سنت‌های اقتصادی و ارزش‌های اسلامی، و همچنین پیشینه تجارت جهانی در میان ملل دیگر همچون یونان و روم، از دقت و انسجام تاریخی کافی برخوردار نیست و به نتیجه‌گیری موفقی نینجامیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Historical Critique of Arab Trade in the Book “Early Islam and the birth of Capitalism”

نویسنده [English]

  • Hedieh Taghavi

Associate Professor, Department of History, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The book “Early Islam and the birth of Capitalism” is significant for the author's historical approach, which attributes the origins of capitalism not to the West, but to the economic and commercial structures of Arab society before and after Islam. However, the historical data, arguments, premises, and conclusions presented in the book are insufficient to support such a hypothesis and reflect a lack of historical knowledge on the part of the author. This article focuses on the concept of trade—which, according to the author, is the most significant link to the emergence of capitalism—and offers a critical analysis of the book, aiming to assess the extent to which its arguments align with historical realities. The findings of this study indicate that the author's analysis of the connection between Arab trade and the rise of capitalism lacks historical accuracy and coherence, due to insufficient attention to the social and cultural context of pre-Islamic Arab society, Islamic economic traditions and values, and the broader history of global trade among other civilizations such as Greece and Rome. As a result, the author's conclusions prove to be unsuccessful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arab Trade
  • Capitalism
  • Historical Critique
  • Islamic Economy
  • Early Islam
  • Economic Institutions
ابن جعفر،  قدامه(1981)، الخراج و صناعه الکتابه، بغداد، دارالرشید للنشر.
ابن خلدون (1408)، مقدمه ابن خلدون، بیروت، دارالفکر، 1408.
ابن سعد (1410)، الطبقات الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ابن عبدالبر (1412)، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، دارالجیل.
ابن فقیه (1416)، احمد بن محمد، البلدان، بیروت،  عالم الکتب.
ابن قتیبه دینوری (1415)، المعارف، قم، منشورات شریف رضی.
ابن هشام (بی تا)، السیره النبویه، بیروت، دارالمعرفه.
اسکالویه، انریکو(1394)، باستان شناسی جوامع ایران باستان ( در هزاره سوم پیش از میلاد)، تهران، انتشارات پازینه.
اصغری، مجتبی (1402)، معرفی و نقد «کتاب تاریخ صدر اسلام و زایش سرمایه داری»، آینه پژوهش، سال 34، شماره 4، 173-183.
بلاذری، احمد­بن­یحیی­بن جابر (1988)، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
بلاذری، احمد­بن­یحیی­بن­جابر(1417)، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر.
بهمن آبادی و دیگران (1402)، «10 یادداشت و مصاحبه پیرامون کتاب صدر اسلام و زایش سرمایه­داری»، مجله باور، آذر و دی، شماره 4.
بیانکی، رابرت، میر جلیلی، سید حسین (1388)، اسلام و سرمایه داری، دایره المعارف جهان نوین اسلام، تهران، نشر کنگره و نشر کتاب مرجع.
پاکروان، مهدیه(1398)، پنهان در تاریخ، انتشارات پناه. 
پیکولوسکایا، ن (1387)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت اله رضا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
توسلی، غلامعباس (1373)، نقد تحقیقات شرق شناسی و جامعه شناسی درباره رابطه اسلام و سرمایه داری، نامه علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، 1-32.
حکیم­پور، محمد (1377)، اسلام و سرمایه­داری، کتاب نقد، سال سوم، شماره نه و ده، صص 117-133.
حکیم­پور، محمد (1378)، اسلام و سرمایه­داری (2)، کتاب نقد، سال سوم، شماره یازده، صص 2-37.
دهقانی، رضا (1390)، چیستی نقد تاریخی، مجله پژوهش، سال سوم، شماره اول، صص 145-174.
دیاکونف، ولادیمیر نیکولاویچ و دیگران (1353)، تاریخ جهان باستان، ترجمه گروهی از مترجمان، تهران، اندیشه.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود( 1368)، اخبار الطوال، قم، منشورات الرضی.
ذیلابی، نگار (1386)، مدخل جهبذ،  دانشنامه جهان اسلام، جلد 11،  تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی. 
رودنسون، ماکسیم(1358)، اسلام و سرمایه­داری، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی.
زبیری، مصعب (1999)، نسب قریش، قاهره، دارالمعارف.
زرگری نژاد، غلامحسین (1378)، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران، انتشارات سمت.
زوزنی، حسین بن احمد(1345ق)، المصادر، مشهد، بیجا.
سعیدی، غلامرضا (1329)، «رژیم­های اقتصادی و اسلام»، فروغ علم، شماره 3، صص 4-11.
شی­یرا، ادوارد (1375)، الواح بابلی، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
صنوبر، ناصر، متفکر آزاد، محمد علی، راضی، نسرین ( 1389)، «بررسی تطبیقی دیدگاه اسلام و نظام سرمایه­داری در تصمیم­های آمیخته بازاریابی»، دوفصلنامه علمی –پژوهشی جستارهای اقتصادی، سال 7، شماره 13، 173-207.
طبرسی، فضل­بن­حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
طبری، محمد­بن­جریر (1387)، تاریخ طبری، بیروت، دارالتراث.
طوسی، محمد­بن­حسن (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
قره چانلو، حسین ( 1387)، جغرافیای تاریخی سرزمین­های اسلامی، تهران، انتشارات سمت.
قمی‌، حسن‌­بن‌­محمد (1361)، تاریخ‌ قم‌، ترجمه حسن‌­بن‌­علی‌ قمی‌، به‌ کوشش‌ جلال‌الدین‌ طهرانی‌، تهران‌، انتشارات طوس.
کردعلی، محمد (1403)، خطط الشام، بیروت، مکتبه النوری.
کهلر، بندیکت(1402)، صدر اسلام و زایش سرمایه داری، ترجمه جعفر خیرخواهان و محمد ماشین چیان، تهران، نشر نی.
گردیزی، ابوسعد عبدالحی­بن­ضحاک­بن­محمود (1363)، تاریخ گردیزی، عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
ماشین­چیان، محمد( 1404  )، «نخستین جلوه­های سرمایه­داری در صدر اسلام» مجله اینترنتی بورژوا، شماره 8، ص 1-3. 
 ماوردی‌، علی‌ (1393 )، الاحکام‌ السلطانیة، به‌ کوشش‌ محمد فهمی‌، سرجانی‌، قاهره‌،
مجیدزاده، یوسف(1392)، تاریخ و تمدن بین النهرین: هنر و معماری، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
مسعودی، علی­بن­حسین (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، دارالهجره.
مقدسی، ابوعبدالله محمد­بن­احمد (1411)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، قاهره، مکتبه مدبولی.
مقدسی، مطهر­بن­طاهر (بی­تا)، البدء و التاریخ،  بورسعید، مکتبه الثقافه الدینیه.
واقدی، محمد­بن­عمر (1409)، المغازی، بیروت، موسسه الاعلمی.
وثیق، منصوره (1387)، دنانیر: سیر دینار در تاریخ پولی ایران، تهران،  انتشارات ستوده.
یعقوبی، ابی­واضح (بی­تا)، تاریخ یعقوبی، بیروت، دارصادر.