نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استاد علوم ‌سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
پژوهش کنونی با تمرکز بر چگونگی و چیستی گفتمان‌محوری جهان عرب این فرضیه را طرح می‌کند که وحدت عربی یا اتحاد اعراب در چهارچوب یک واحد سیاسی و سرزمینی، گفتمان‌محوری، و آرمانی اعراب در یک و نیم قرن اخیر بوده است. با این همه، دگرگونی‌های بین‌المللی و داخلی تحقق چنین آرمانی را با دشواری روبه‌رو کرده و بروز مشکلات سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعی داخلی جهان عرب را در سال‌های دهة 1980 دچار سردرگمی و چندگانگی گفتمانی کرده است. شرایط پس از جنگ سرد و تحولات داخلی ناشی از تضعیف گفتمان ناسیونالیستی نیز به‌تدریج شکل‌گیری دو گفتمان سکولار ـ بنیادگرا را در پی داشته و همة نیروهای اجتماعی و سیاسی را بر محور آن گرد آورده است. این پژوهش با نمونه گرفتن از مباحث چالش‌های گفتمان معاصر عربی در حکم متن مد نظر برای پژوهش خود و ضمن نقد دیدگاه‌های نویسندگان آن، این پراکندگی و سردرگمی گفتمانی و در نهایت رویارویی روشن‌فکران عرب در گفتمان سکولار ـ بنیادگرا را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Contemporary Arab Discourse admits Vagueness and Multiplicities

نویسنده [English]

  • Hamid Ahmadi

چکیده [English]

By focusing on the contemporary Arab discourse, the present paper argues that the Arab unity in the form of a united territorial and political entity has been the central Arab discourse in the last one a half century. International and domestic developments, however, have made such ideal a difficult one to be realized. Moreover, the internal socio-political and economic difficulties in the last century brought about a state of confusion and multiplicity for the Arab discourse. On the other hand, the post-Cold war situations and the outcome of the weakness of Arab nationalist discourse, led to the emergence of two secular and fundamentalist discourses around which all Arab social and political forces have gathered. Taking the Kamal Abdul Latif and Mohammad Aref's The Challenges of the Contemporary Arab Discourse as a case study, the author has explained how such vagueness and multiplicities has encompassed the contemporary Arab discourse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key concepts:Discourse
  • Arab contemporary discourse
  • Arab unity
  • Secularism
  • Arab nationalism
احمدی، حمید (1359). «تلاش‌های وحدت‌طلبانة اعراب پس از جنگ جهانی دوم»، سروش، ش 54، 55، و 56.
احمدی، حمید (1377). ریشه‌های بحران در خاورمیانه، تهران: کیهان.
احمدی، حمید (1379). «اسلام سیاسی و منتقدان آن: اندیشه‌های قاضی عشماوی پیرامون رادیکالیسم ‌اسلامی»،‌ فصل‌نامة مطالعات خاورمیانه، ش 23.
احمدی، حمید (1382). «پایان رژیم بعث و زوال ناسیونالیسم رادیکال پان عربی»، دانش‌نامه ـ مجلة دورة عالی تحقیقات دکتری، ش 48-49.
احمدی، حمید (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
اسمیت، دنیس (1392). جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمة هاشم آقاجری، تهران: نیلوفر.
حنفی، حسن (1999). ما العولمه؟: حوارات للقرن الجدید، دارالفکر المعاصر.
رزق، جابر (1380). اخوان‌المسلمین در کشتارگاهای ناصر، ترجمة مصطفی اربابی، تایباد: نشر سنت.
عارف، نصر محمد (1988). نظریاة السیاسه المقارنه و منهاجیات دراسه النظوم السیاسیه العربیه: مقاربه ایدئولوجیه، مدرسه العلوم الاسلامی.
عارف، نصر محمد (1992). نظریات التنمیه السیاسیه المعاصره: دراسه نقدیه مقارنه فی دوع المنظور الحضاریه الاسلامی، سلسله الرسائل الجامعیه، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
عارف، نصر محمد (1994). الحضاره الثغافی المدنیه: دراسه لصراط المصطلح و الدلاله المفهوم، سلسله المفاهیم و المصطلحاة، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
عارف، نصر محمد (1994). فی مصادر التراث السیاسه الاسلامیه: دراسه فی اشکالیاه التمیم قبل استقرا و التاسیل، سلسله المنهاجیه الاسلامیه، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
عبدالرازق، علی (1381). اسلام و مبانی قدرت، ترجمة امیر رضایی، تهران: قصیده‌سرا.
عبداللطیف، کمال و نصر محمد عارف (1388). چالش‌های گفتمان معاصر عربی، ترجمة جعفر حدادی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عشماوی، محمدسعید (1382). اسلام‌گرایی یا اسلام؟، ترجمة امیر رضایی، تهران: قصیده‌سرا.
عنایت، حمید (1361). اندیشة سیاسی در اسلام معاصر، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
عنایت، حمید (1363). سیری در اندیشة سیاسی عرب، از حملة ناپلئون به مصر تا جنگ جهانی دوم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با هم‌کاری فرانکلین.
کامل ضاهر، محمد (1994). «علی عبدالرازق و قضیه الخلافه»، در الصراع بین‌ التیارین الدینی والعلمانی فی فکر العربی الحدیث والمعاصر، بیروت: دارالبیرونی.
 
Abdallah, Omar F. (1983). The Islamic Struggle in Syria, Mizan Press.
Abu Jaber, Kamel S. (1966). Arab Ba'th Socialist Party History, Ideology, and Organization, Syracuse University Press.
Abu Khalil, As ‘ad (1992). “A New Arab ideology? The Rejuvenation of Arab Nationalism”, Middle East Journal, Vol. 46, No. 1.
Antonius, George (1965). The Arab Awakening, New York: Capricorn Books.
Arawi, Abdallah (1977). L'ideologie Arabe Contemporaire: Essai Critique, F. Maspero.
Arawi, Abdallah. (1987). Islam et Modernite, Paris: La Decouverte.
Azouri, N. (1905). Le Reveil de La Nation Arabe, Paris: Library Plon.
 Bert, Adam Cornelius (2012). Arab Socialist Union (Egypt), Chromo Publishing.
Binder, Leonard. (1988). “Ali Abd al-Raziq and Islamic Liberalism: the Rejected Alternative”, in Leonard Binder, Islamic Liberalism: A Critique of Developmental Ideologies, Chicago: University of Chicago Press.
Chedid, Henry (1969). Political Organizations in the United Arab Republic since 1952: The Arab Socialist Union, Beiruut: .n.p.
Hanafi, Hasan (1995). Islam in the Modern World, Anglo-Egyptian Bookshop.
Jalal al Azm, Sadiq (1998). “Trends in Arab Thought: AN Interview with Sadiq Jalal Al Azm”, Journal of Palestine Studies, Vol. 27, No. 2.
Khalidi, Tarif (1996). Classical Arab Islam: The Culture and Heritage of the Golden Age, Darwin Press Inc.
Laroui and Arawi (1999). Islam et Histoire (Collections Sciences-Sciences Humaines), Albin Michel.
Laroui, Abdallah (1977). The Crisis of the Arab Intellectual: Traditionalism or Historicism?, UCLA Latin American Studies Series, University of California Press.
Moktefi, Mokhtar (1996). The Arabs in the Golden Age (People's of the Past), Millbrook Press.
Zakaria, Fouad and Ibrahim M. Aburabi (2005). Myth and Reality in the Contemporary Islamist Movement, Pluto Press.