نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

نقد ادبی یکی از اساسی‏‌ترین و پُرچالش‎‏ترین حوزه‌‏های درسی ادبیات است. کتاب النقد الأدبی أصوله و مناهجه ـ که اواخر نیمة اول قرن بیست میلادی برای اولین بار به‏‌چاپ رسید ـ از کتاب‏‌هایی است که در دانشگاه‌‏های ایران در رشتة زبان و ادبیات عربی تدریس می‏‌شود. در این مقاله تلاش نویسنده بر آن است، تا با بررسی نگرگاه‏‌ها و مفاهیمی که این کتاب طرح می‏نماید، دیدگاهی انتقادی پیش روی چشم خواننده بگشاید. در ابتدا طرح نکاتی که روساخت می‏‌نماید در دستور کار این مقال است. پس از آن، به ترتیبی که کتاب سامان یافته، گفته‏‌های سید قطب بررسی می‏‌شود. بنابراین، اصول و مفاهیم نقد ادبی، سپس انواع ادبی، و، درنهایت، شیوه‏‌های نقد ادبی مورد مداقه قرار می‌‏گیرد. نتیجة این پژوهش نشان می‌‏دهد که این نویسنده بسیاری از نگرگاه‌‏ها و مفاهیمی که از آن‏‌ها سخن گفته، برخلاف ادعای اصالت‌‏مندی، ریشه‌‏هایی غربی داشته و رد‏پای آرای ناقدان و اندیشمندان غربی را می‏‌توان در این کتاب مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

‌Book Criticism: “Literary Criticism: Its Foundation and Methods”

نویسنده [English]

  • Ali Bashiri

چکیده [English]

 
Literary criticism is one of the main and most challenging fields of literature courses. The book titled: “Literary Criticism: Its foundation and Methods”, which was published at the end of the first part of the twentieth century, is one of the textbooks that is taught in Arabic Language and Literature. The present study aims at providing a critical vision for the reader by analyzing the concepts and approaches discussed in the book. At first, it is attempted to discuss the points belong to the superstructure. Thereafter, the author’s statements are studied according to the order of the book organization. So, the foundation and concepts of literary criticism, literary types, and the methods of literary criticism will be considered. The results of this study indicate that most of the concepts and perspectives presented by the author, in contrary to his own claim; i.e., originality, do have roots in western ideas and the trace of western intellectuals and critics is observable in this work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Foundation and Methods of Literary Criticism
  • Literary Types
  • Sayyid Qutb
  • the Methods of Literary Criticism
ابن‏‌جنی، أبوالفتح و عثمان بن جنی الموصلی (1952)، الخصائص، تحقیق محمد علی النجار، القاهرة: دار الکتب المصریة
ابوالعتاهیة (1986)، دیوان، بیروت: دار بیروت للطباعة و النشر
احمدی، بابک (1386)، حقیقت و زیبایی، تهران: نشر مرکز
اسکولز، رابرت (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگه
افلاطون (۱۳۶۶)، دورة آثار افلاطون، تهران: خوارزمی
أنیس، إبراهیم (1978)، من أسرار اللغة، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة
أنیس، إبراهیم (1984)، دلالة الألفاظ، القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة
آذرشب، محمدعلی و دیگران (1390)، «بررسی میراث ادبی سید قطب»، کتاب ماه و ادبیات، ش59
باختین، میخاییل(1986)، شعریة دوستویفسکی، ترجمة جمیل نصیف التکریتی، المغرب: دار توبقال للنشر
البدوی، محمد احمد (2002)، سید قطب ناقدا، القاهرة: الدار الثقافیة للنشر
براهنی، رضا (1391)، خطاب به پروانه‌‏ها؛ و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم، تهران: مرکز
برت، آر.ال. (1382)، تخیل، ترجمة مسعود جعفری، تهران: مرکز
برسلر، چارلز (1386)، درآمدی بر نظریه‏‌ها و روشهای نقد ادبی، ترجمة مصطفی عابدینی‌‏فرد، ویراستار: حسین پاینده، تهران: نیلوفر
تایسن، لُیس (1387)، نظریه‌‏های نقد ادبی معاصر، ترجمة مازیار حسین‏‌زاده و فاطمه حسینی، تهران: نگاه نو
چگنی، ابراهیم (1382)، فرهنگ دایرةالمعارفی زبان و زبانها، دانشگاه لرستان
الخالدی، صلاح عبدالفتاح (2000)، سید قطب: الأدیب الناقد و الداعیة المجاهد و المفکر المفسر الرائد، دمشق: دار القلم
داد، سیما (۱۳۸۵)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید
دراج، فیصل و دیگران (2008)، حصاد القرن، ج2، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر
رضایی، عرب‏‌علی (1382)، واژگان توصیفی ادبیات، انگلیسی ــ فارسی، تهران: فرهنگ معاصر
روبنز، ر.‌هـ. (1997)، موجز تاریخ علم اللغة (فی الغرب)، ترجمة احمد عوض، الکویت: عالم المعرفة
الرویلی، میجان و سعد البازعی (2002)، دلیل الناقد الأدبی، بیروت: المرکز الثقافی العربی
السادات، چیهان (1992)، أثر النقد الإنجلیزی فی النقاد الرومانسیین فی مصر، القاهرة: دار المعارف
سورن، پیتر. آ.ام (1389)، «تاریخ زبان‌‏شناسی»؛ بخشی از کتاب زبان‌‏شناسی در غرب، ترجمة علی‏محمد حق‌‏شناس، تهران: سمت
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389)، موسیقی شعر، تهران: آگه
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، رستاخیز کلمات، درسگفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورتگرایان روس، تهران: سخن
شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس
علوش، سعید (198۵)، معجم المصطلحات الأدبیة المعاصرة، بیروت: دار الکتاب اللبنانی
غنیمی هلال، محمد (۱۹۷۳)، النقد الأدبی الحدیث، بیروت: دارالثقافة
قره‌‏باغی، علی‌‏اصغر (1383)، واژگان و اصطلاحات فرهنگی، تهران: سورة مهر
القضاة، نور محمد علی (1386)، بررسی مقایسه‌‏ای نقد ادبی معاصر فارسی و عربی با تکیه بر آثار انتقادی عبدالحسین زرین‏‌کوب، محمدرضا شفیعی کدکنی، احمد امین، سید قطب، محمد مندور، و احسان عباس، رسالة دکترای دانشگاه تربیت مدرس
قطب، سید (2003)، النقد الأدبی أصوله و مناهجه، القاهرة: دار الشروق
کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه، از فیتشه تا نیچه، ج7، تهران: سروش
کهن‌مویی‌‏پور و دیگران (1381)، فرهنگ توصیفی نقد ادبی، تهران: دانشگاه تهران
محمدی، محمدحسین (۱۳۸۹)، «دایرة هم‌‏حروفی (نظریه‌‏ای نو در سبک‌‏‏شناسی به‌‏کارگیری صامت‏‌ها و مصوت‏‌ها)»، فصل‏‌نامة تخصصی سبک‏‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س۳، ش۴
مددپور، محمد (۱۳۸۴)، آشنایی با آرای متفکران دربارة هنر، آرای متفکران جدید مدرن پستمدرن، ج 5، تهران: سورة مهر
مقدادی، بهرام (1378)، کیمیای سخن، تهران: هاشمی
میرحاجی، حمیدرضا (1389)، تأملاتی در حوزة معنایابی از متن در زبان عربی، زبان و ادبیات تطبیقی، دورة 14، ش2
ولک، رنه (1377)، تاریخ نقد ادبی، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج۴، بخش اول، تهران: نیلوفر
ولک، رنه (1379)، تاریخ نقد ادبی، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج2، تهران: نیلوفر
ولک، رنه (1388)، تاریخ نقد ادبی، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج1، تهران: نیلوفر
ولک، رنه (1388)، تاریخ نقد ادبی، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج7، تهران: نیلوفر
ولک، رنه (1389)، تاریخ نقد ادبی، ترجمة سعید ارباب شیرانی، ج3، تهران: نیلوفر
وهبه، مجدی (1974)، معجم مصطلحات الأدب، بیروت: مکتبة لبنان
ویلیامز، ریموند و دیگران (1386)، نظریه‌‏های رمان (مجموعه مقالات)، ترجمة حسین پاینده، تهران: نیلوفر
همایی، جلال‌‏الدین (1385)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مؤسسة نشر هما