نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

چکیده
مقالۀ حاضر با هدف نقد و بررسی کتاب «فضائلُ مصرَ وأخبارُها وخواصُّها »اثر ابن زولاق، دربارۀ پویش علمی تاریخ‌­نگارى اسلامی ـ ادبیِ تمدّن فاطمیان و تاریخ­ محلّی به نگارش درآمده است. این نوع تاریخ­‌نگاری اسلامی ـ ادبی با سنّت ریشه‌­دار و اصالت خاصّ خود، پیوسته مورد اهتمام مؤرخان مسلمان و از جمله ابن زولاق بوده است. وی به نگارش تاریخ­ محلّی مصر پرداخت و کتابش در زمرۀ یکی از گونه‌­های اصیل و قانون‌مند تاریخ‌­نگارى اسلامی یعنی تاریخ محلّی شهرهای متنوع جهان اسلام مطرح شد. اثر علمی ابن زولاق، تلاشی ارزشمند وگامی بلند در تبیین عمق واعتلای تاریخ­نگارى محلّی فاطمیان است و به روش توصیفی ـ تحلیلی، نقد و ارزیابی می‌­شود.
از نتایج به دست آمده در این وجیزه، می‌­توان به عوامل ظهور این نوع تار‌یخ‌­نگاری نزد ابن زولاق، از جمله انگیزۀ وطن­دوستی و جایگاه برجسته آن و علاقه شخصی این مؤرخ محلّی به ثبت وقایع تاریخی محلّ زندگی­‌ا‌ش و نیز تشویق حاکمان محلّی اشاره کرد. هم­چنین، نویسنده در بررسی تاریخ محلّی، رویکرد تاریخی ـ روایی و بر اساس شیوۀ حدیثی ـ خبری از شیوه‌­های تنظیم در تاریخ‌­نگاری اسلامی بهره برده است و مطالب کتاب را غالباً بر اساس تقسیم‌­بندی ادواری و زمانی، ارائه می­‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Critical Analysis of the Book “Fazael o MesravaAkhbarohavaKhavasoha”By IbnZolagh (306-387 AD.)

نویسنده [English]

  • Maryam Hashemi

چکیده [English]

 The present article has been written with the aim of reviewing the book titled: “The Egypt Superiorities: Its Chronicles and Characteristics” by Ibn Zulaq on a scientific quest of Islamic-literary Historiography of the Fatimid civilization and the local history. This type of Islamic-literary Historiography with its rooted tradition and its specific originality has always been appreciated by Muslim historians, such as Ibn Zulaq. He wrote the local history of Egypt and his book became known as one of the original and orderly types of Islamic Historiography; that i. e., the local history of different cities of the Islamic world. This scientific work of Ibn Zulaq is a valuable effort and a long step in explaining the depth and transcendence of local Historiography of the Fatimids, and it is reviewed and evaluated by descriptive-analytic method. According to the results of this terse article, the factors of emergence of this type of Historiography from the viewpoint of Ibn Zulaq include patriotic motivation, its prominent position for him, and the personal interest of this local historian to record the historical events of his city and also the encouragement of local authorities. Moreover, the author benefited from historical-narrative approach and arrangement methods in the Islamic Historiography according to hadith-report method in reviewing the local history. The contents of the book are mostly presented in a chronological and cyclical classification.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Zulaq
  • Local Historiography
  • “The Superiorities of Egypt: Its Chronicles and Characteristics”
  • Criticism and Analysis
قرآن کریم
ابن زولاق، حسن بن ابراهیم بن حسین لیثی (2000). فضائل مصر وأخبارها وخواصها، تحقیق: علی عمر، قاهره: مکتبه الخانجی، چ2.
ابن ظهیره محمد بن محمد القدسی (1969). الفضائل الباهره فی محاسن مصر والقاهره، قاهره: دار الکتب المصریه.
ابن عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله (1995). فتوح مصر، تحقیق: علی عمر، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
اتکینسون ودیگران (1379). فلسفه تاریخ، روش‌­شناسی وتاریخ‌­نگاری، ترجمه حسین­علی نوذری، تهران: انتشارات طرح نو.
اشپولر، برتولد و دیگران (1380). تاریخ­‌نگاری در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
حضرتی، حسن (1391). روش پژوهش در تاریخ‌­شناسی، تهران: نشر پژوهشکدۀ امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی.
حضرتی، حسن (دی 1388). «درآمدی بر نقد تاریخی»، کتاب ماه (تاریخ و جغرافیا)، شماره 140.
حمیدی، جعفر (1372). تاریخ نگاران، تهران: مرکز چاپ وانتشارات دانشگاه شهید بهشتی،چ 1.
خیراندیش، عبدالرسول (مرداد و شهریور 1380). «صورت­‌شناسی تاریخ­های محلّی»، کتاب ماه (تاریخ و جغرافیا)،سال 4، شماره 10-11.
رضایی، غلام­عباس، و محمودی، ابوبکر (1389). «بررسی تطوّر ساختاری دو قصیدۀ جاهلی واسلامی از حسّان بن ثابت با نظر به مکتب ساختارگرایی»، پژوهشنامۀ نقد ادبی، شمارۀ 1، دانشگاه شهید بهشتی.
الرندی، ابوالبقاء (2010). دیوان شعر، تحقیق: حیاه قاره، کویت: مرکز البابطین لتحقیق المخطوطات الشعریه.
رودگر، قنبرعلی (بی تا). «چند وچون تاریخ محلّی»، کتاب ماه تاریخ وجغرافیا.
روزنتال، فرانتس (1366). تاریخ تاریخ نگارى در اسلام، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی،چ 2.
زیدان، جرجی (1352). تاریخ تمدّن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ 4.
سجادی، سید صادق و عالم زاده، هادی (1379). تاریخ نگاری در اسلام، تهران: انتشارات سمت، چ 2.
طیبی، سیدمحمد (زمستان 1381). «سیری در تاریخ­‌نگارى محلّی»، فصلنامه پژوهشگران فرهنگ شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمان، سال اول، شماره 1.
قصاب، ولید (2007). مناهج النقد الأدبی الحدیث، رؤیه اسلامیه، دمشق: دارالفکر.
گروهی از نویسندگان، (1361). تاریخ نگارى در اسلام و مجموعه مقالات، ترجمه و تدوین یعقوب آژند، تهران: نشر گستره، چ 1.
مسلم بن حجّاج (1977). صحیح مسلم، بیروت: دار الکتب العلمیه.
میرزائی، فرامرز، ابویسانی، حسین، (بی­تا). «تحلیل انتقادی کتاب «الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث»، بی نا.
نورائی، مرتضی (1390). تاریخ نگارى محلّی و خطط نویسی در مصر دورۀ اسلامی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چ1.
النویری، احمد بن عبدالوهاب (1923). نهایه الأرب فی فنون الأدب، قاهره: المؤسسه المصریه.