نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه علم و فناوری و عضو گروه فلسفه علوم انسانی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی از کتاب‌های تأثیرگذار درزمینۀ علم دینی است. در این کتاب باتوجه‌به ظرفیت‌‌ها و محدودیت‌‌های مفهوم پارادایم در ادبیات فلسفۀ علم کوهن و مقایسۀ آن با واژگانی هم‌چون مدرسه، مکتب، و حوزه در ادبیات علوم حوزوی تعریف جدیدی از پارادایم ارائه شده است و نظریه‌‌ای برمبنای آن عرضه گردیده و تلاش شده تا در مقایسه ‌با مؤلفه‌‌های هستی‌‌شناختی، معرفت‌‌شناختی، روش‌‌شناختی، و انسان‌‌شناختی پارادایم‌‌های رایج در حوزۀ علوم انسانی و مؤلفه‌‌های پارادایم دینی دانش معرفی شود. در پارادایم اجتهادی دانش دینی تلاش می‌‌شود هم معرفت‌بخشی یافته‌‌های روش اجتهادی نشان داده شود و هم حجیت و چگونگی استفاده از منابع و روش‌‌های مختلف عقلی، نقلی، و تجربی در نظامی منسجم ارائه شود. در این مقاله پس از ارائۀ گزارشی از کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی ابعاد مختلف آن بررسی می‌‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of “Ijtehadic Paradigm of Religious Science”

نویسنده [English]

  • SayyedMohammadTaghi Movahed Abtahi

Ph.D. in Philosophy of Science and Technology and member of the Philosophy Department of Humanities, Domain and University Research

چکیده [English]

Ijtehadic Paradigm of Religious Science is an influential book in the field of
religious science. According to the potentials and limitations of the concept of
paradigm in Kuhn's philosophy of science, and compared with other terms such
as school and doctrine, as well as other variables including ontology, epistemology, anthropology, and methodology  in the literature of Hawzah, the authors have redefined theparadigm and presented their theory based on this new definition.
In the "Ijtehadic Paradigm of Religious Science" they have attempted
to show that the results of Ijtehadic method are valid and considered
as knowledge. Moreover, they have shown how to use different resources and
methods coherently. In this paper, different aspects of the book are reviewed in the light of a critical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humanities and Social Sciences
  • Paradigmic Knowledge
  • Religious Science
  • Ijtehad Paradigm of Religious Science
ایمان، محمدتقی و احمد کلاته‌ساداتی (1392)، روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری، خسرو (1382)، هویت علم دینی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بستان، حسین (1391)، گامی به سوی علم دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین (1392)، نظریه‌سازی دینی در علوم اجتماعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پایا، علی (1388)، «آیا الگوی توسعۀ ایرانی ــ اسلامی دست‌یافتنی است؟»، روش‌شناسی علوم‌ انسانی، ش 60.
پایا، علی (1386)، «ملاحظاتی نقادانه دربارۀ دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، فصل‌نامۀ حکمت و فلسفه، س 3، ش 11.
جوادی آملی، عبدالله (1389)، منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، تنظیم احمد واعظی، قم: مرکز نشر اسراء.
حسنی، سیدحمیدرضا، سیدمحمدتقی موحد ابطحی، و مهدی علیپور (1385)، علم دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خسروپناه، عبدالحسین (1393)، در جست‌وجوی علوم انسانی اسلامی، قم: معارف.
سوزنچی، حسین (1388)، معنا، امکان و راه‌کارهای تحقق علم دینی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عطاس، سیدمحمد نقیب (1374)، اسلام و دنیوی‌گری، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مؤسسۀ اندیشه و تمدن اسلامی کوالالامپور.
علم دینی: دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها (1393)، تهیه و تنظیم مجمع عالی حکمت اسلامی، قم: انتشارات حکمت اسلامی.
علیپور، مهدی و سیدحمیدرضا حسنی (1389)، پارادایم اجتهادی دانش دینی، قم: پژوهشگاه حوزه‌ و دانشگاه.
فلاحی، اسدالله (1385)، «تکثرگرایی در منطق»، نامۀ مفید، ش 53.
کچوئیان، حسین و جلیل کریمی (1385)، «پوزیتیویسم و جامعه‌شناسی در ایران»، نامۀ علوم اجتماعی، ش 28.
لطف‌آبادی، حسین (1386الف)، «بررسی آموزش روش‌شناسی پژوهش در روان‌شناسی و علوم‌تربیتی در ایران»، نوآوری‌های آموزشی، ش 21.
لطف‌آبادی، حسین (1386ب)، «کاستی‌های معرفت‌شناسی و روش‌شناسی در مقالات پژوهشی روان‌شناسی در ایران»، حوزه و دانشگاه، ش 51.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، آموزش فلسفه، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزش و پژوهش امام خمینی (ره).
ملکیان، مصطفی (1378)، «تأملاتی چند درباب امکان و ضرورت اسلامی‌شدن دانشگاه»، نقد و نظر، ش 19- 20، باز نشر در: ملکیان، مصطفی (1381)، راهی به رهایی، تهران: نگاه معاصر.
موحد ابطحی، سیدمحمدتقی (1388)، «تحلیلی جامعه‌شناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتویستی به علم در ایران (با بهره‌گیری از رویکرد ترکیبی ساخت و عامل)»، دوفصل‌نامۀ اسلام و علوم اجتماعی، ش 2.
موحد ابطحی، سیدمحمدتقی (1391)، «دفاعی از رویکرد تهذیب و تکمیل علوم موجود در تولید علم دینی»، پژوهش‌های علم و دین، ش 2.
موحد ابطحی، سیدمحمدتقی (1393)، «بررسی و نقد کتاب در جست‌وجوی علوم انسانی اسلامی»، فصل‌نامۀ نقد کتاب کلام، فلسفه، عرفان، ش 1- 2.
میرسپاه، اکبر (1372)، «انقلاب فرهنگی و اسلامی‌شدن رشته‌های علمی»، نور علم، ش 52- 53.
میرسپاه، اکبر (1375)، «امکان اسلامی‌ساختن رشته‌های علمی و ضرورت آن»، معرفت، ش 16.
Furlow, Christopher (2005), Islam, Science, and Modernity: from Northern Virginia to Kualalumpur.
Radford, David (2012), “Science and the Islamization of Knowledge”, Graham Clark Research Institute Lecture Series, Tabor Adelaide, Adelaide.
Stenberg, Leif (1996), The Islamization of Science: Four Muslim Positions Developing an Islamic Modernity, Stockholm: Almqvist & Wiksell International.
Stenmark, M. (2005), “A Religiously Partisan Science”, Theology and Scince, 3, No.1.