نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار فرهنگ و ارتباطات دانشگاه گیلان

چکیده

بسیاری از مکتوبات حوزۀ خلقیات ایرانیان، با تأکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ویژگی‌های خلقی جامعۀ ایرانی، معتقد است حاکمیت‏های استبدادی در طول تاریخ این سرزمین اسباب حاکمیت ارزش‌های خودمدار و شکل‌نگرفتن ویژگی‏های مقوم توسعه ازقبیل مسئولیت‌پذیری، مشارکت، روحیۀ جمعی، و دیگرخواهی را سبب شده ‏است. این پژوهش می‌کوشد دیدگاه رایج درحوزۀ متون مربوط به خلقیات ایرانیان را به‌نقد بکشد. برپایۀ یافته‏های تحقیق، به‌نظر می‏رسد باید به کارکرد نظریه‌های یادشده که حاکی از تلازم میان استبداد حاکمان و اخلاق ملت‌هاست به‌دیدۀ تردید نگریست. نتایج حاصله می‏تواند  دست‌مایه‏ای برای مطالعات حوزۀ فرهنگ و توسعه باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Review on the Texts of Historical Sociology of Iran

نویسنده [English]

  • Javad Nazari Moghaddam

Assistant Professor of Culture and Communication, University of Guilan

چکیده [English]

Many texts on the Iranian identities with an emphasis on the correlation between dictatorial structure and the mood characteristics of the Iranian society argue that despotisms through the history of this country have caused the governance of egocentric values and the non-formation of appraising features of development such as accountability, participation, morale, and altruism. This research attempts to criticize the common viewpoint in the field of texts related to the Iranian identities. Based on the results of the research, it seems that we should hesitate upon the functions of the mentioned theories suggesting the correlation between the rulers' autocracy and the identities of nations. The achieved results can be used as a wealth for the studies in the field of development and culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autocracy
  • Historical Sociology
  • Iranian Identities
  • Orientalism
آزادارمکی، تقی (1391). بنیان‌های فکری نظریۀ جامعۀ ایرانی، تهران: نشر علم.
آشتیانی، منوچهر (1391). «استبداد و حکومت استبدادی در جهان تاریخ؛ استبداد شرقی و وجه تولید آسیایی؛ دو مادرنظریۀ تاریخ ایران»، سورۀ اندیشه، دی و بهمن، ش 66 و 67.
اشرف، احمد (1347). نظام فئودالی یا نظام آسیایی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورۀ قاجاریه، تهران: نشر زمینه.
اورسل، ارنست (1352). سفرنامۀ اورسل، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
برد، اف. ال. و هارولد اف. وستون (1376). گ‍ش‍ت‌وگ‍ذاری‌ در ای‍ران‌ ب‍ع‍د از ان‍ق‍لاب‌ م‍ش‍روطی‍ت‌، ترجمۀ علی‌اصغر مظهری کرمانی، تهران: نشر جانان.
بروگش، هاینریش کارل (1367). سفری به دربار سلطان صاحبقران، تهران: اطلاعات.
بنجامین، ساموئل گرین ویلر (۱۳۶۳). ایران و ایرانیان، ترجمۀ حسین کردبچه، تهران: انتشارات علمی.
پولاک، یاکوب ادوارد (1368). ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
توفیق، ابراهیم (1391). «مدرنیتۀ ایرانی جدی گرفته نشده است»، روزنامۀ اعتماد، ش 2482، 11 شهریور.
جمال‌زاده، محمدعلی (1345). خلقیات ما ایرانیان، تهران: کتاب‌فروشی فروغی.
جوادی‌یگانه، محمدرضا و آرمین امیر (1393). «نگاهی به خودشرق‌شناسی در ایران مدرن: بررسی کتاب خلقیات ما ایرانیان اثر سیدمحمدعلی جمال‌زاده»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، دورۀ 5، ش 4.
حجاریان، سعید (1374). «ساخت اقتدار سلطانی، آسیب‌پذیری‌ها، بدیل‌ها»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش 91 و 92.
دوگوبینو، کنت (بی‌تا). سه سال در ایران، ترجمۀ ذبیح‌الله منصوری، تهران: انتشارات فرخی.
رضاقلی، علی (1373). جامعه‌شناسی خودکامگی، تهران: نشر نی.
رضاقلی، علی (1377). جامعه‌شناسی نخبه‌کشی، تهران: نشر نی.
زونیس، ماروین (1387). روا‌ن‌شناسی نخبگان سیاسی ایران، ترجمۀ پرویز صالحی، تهران: انتشارات چاپخش.
سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی. تهران: زوار.
سریع‌القلم، محمود (1380). عقلانیت و آیندۀ توسعه‌یافتگی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
سریع‌القلم، محمود (1382). « دگرگشت شخصیت ایرانی: سنگ‌بنای توسعۀ کشور»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 191- 192.
سریع‌القلم، محمود (1386). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سریع‌القلم، محمود (1390). اقتدارگرایی ایرانی در عهد قاجار، تهران: فرزان‌روز.
سیف، احمد (2004). استبداد ذهن و فرهنگ استبدادی، لندن، بی‌جا.
عنایت، حمید (1377). نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، با تصحیح و مقدمۀ زیباکلام، تهران: روزنه.
فراستخواه، مقصود (1394). ما ایرانیان؛ زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، تهران: نشر نی.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1372). استبداد، دموکراسی و نهضت ملی، تهران: نشر مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1392). ایرانیان: دورۀ باستان تا دورۀ معاصر، ترجمۀ حسین شهیدی، چ 3، تهران: نشر مرکز.
کدیور، جمیله (1374). «اقتدارگرایی از منظر فرهنگ عامه»، راه‌برد، ش 8.
مارکس، کارل و فردریش انگلس (1379). پنج مقالۀ مارکس و انگلس دربارۀ ایران، ترجمۀ داور شیخاوندی، تهران: نشر آتیه.
ماهرویان، هوشنگ (1385). تبارشناسی استبداد ایرانی ما، تهران: نشر بازتاب‌نگار.
محسنیان‌ راد، مهدی (1386). «هنجارهای ارتباطی در ضرب‌المثل‌ها و یازده قرن اشعار فارسی»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، ش 31.
منتسکیو، شارل لوئی دوسکوند (1362). روح‌القوانین، ترجمۀ کریم مجتهدی، تهران: امیرکبیر.
موقن، یدالله (1378). زبان، اندیشه و فرهنگ (مجموعه‌مقالات)، ترجمه و تألیف یدالله موقن، تهران: هرمس.
میری، احمد (1374). «تأثیر ساختار نظام سیاسی بر فرهنگ سیاسی مردم ایران، با تأکید بر 1332-1357»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، به‌راهنمایی علیرضا ازغندی، دانشگاه تربیت مدرس.
نراقی، حسن (1380). جامعه‌شناسی خودمانی، تهران: نشر اختران.
نراقی، حسن (1383). پی نکته‌هایی بر جامعه‌شناسی خودمانی، چ 2، تهران: نشر اختران.
نعمانی، فرهاد (1358). تکامل فئودالیسم در ایران، تهران: خوارزمی.
ولی، عباس (1380). ایران پیش‌از سرمایه‌داری: تاریخ نظری، ترجمۀ حسن شمس‌آوری، تهران: نشر مرکز.
ویتفوگل، کارل اگوست (1391). استبداد شرقی، بررسی تطبیقی قدرت تام، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.