نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ، مؤسسة آموزشی و پژوهشیِ امام خمینی (ره)

چکیده

از دیدگاه‌های مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین (ع) دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه، که در‌مقابل دیدگاه «تعبد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرد و نقدها و ردیه‌های بسیاری را ازسوی نویسندگان و حتی برخی از علما و فرهیختگان حوزه در چند دهة گذشته در ایران به خود اختصاص داد، اما صاحب این نظریه کوشش گسترده‌ای را برای اثبات نظریة خود انجام داده است. پژوهش حاضر، درصدد تقریر این نظریه و نقد و بررسیِ آن با رویکرد تاریخی است. قیام عاشورا همانند نهضت‌ها و انقلاب‌های دیگر نیست که رهبران و نقش‌آفرینان آن افراد عادی و غیرمعصوم باشند. ویژگی برجستة این قیام منحصر‌به‌فرد در رهبر آن خلاصه می‌شود که انسانی است برگزیده ازسوی خدا و برخوردار از مقام و منصب امامت و به‌سبب دارابودن دو شأن علم و عصمت، هیچ‌گونه خطا و لغزشی از او صادر نمی‌شود. بنابراین، نمی‌توان سیره و رفتار او را با دیگران مقایسه کرد، بلکه سیرة او ملاک و معیار رفتار برای دیگران است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Review on the Theory of Imam Hossein's (AS) Uprising for Establishing a Government in the Book of Shahid Javid

نویسنده [English]

  • Mohsen Ranjbar

Assistant Professor of History Department, Imam Khomeini Educational and Research Institute

چکیده [English]

The view of Imam Hossein's "Uprising for Establishing a Government" discussed in the book of Shahid Javid is one of the views expressed in the last few decades about the philosophy and purpose of his uprising. This view which was raised in contrast to the view of "worship of martyrdom" led to a wave of protests and discontent in religious and clerical circles and Shiite preachers and has received much criticism from writers and even some scholars in the field in the past few decades in Iran. However, the holder of this theory made extensive efforts to prove his theory and with a historical approach this paper seeks to interpret this theory and criticize it. The Ashura uprising is unlike other movements and revolutions whose leaders and actors are ordinary and infallible. The prominent feature of this unique uprising is summarized in its leader who was selected by God and possessed the position of Imamate, and due to his two dignities of knowledge and infallibility, he commits no error or slip. Thus, his behavior and manner cannot be compared with those of others, rather his behavior shall be a criterion for others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hossein (AS)
  • Ashura
  • Philosophy of Uprising
  • Government Establishment
  • Shahid Javid
قرآن کریم.
ابن‌ ابی ‎الحدید، عزالدین عبدالحمید ‌بن محمد (1378 ق)، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
ابن‌اعثم کوفی، ابومحمد احمد (1411 ق)، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء‎.
ابن‌نما حلی، نجم‌الدین محمد ‌بن ‌جعفر (1369 ق)، مثیر الاحزان، نجف: مطبعة الحیدریة.
برکات العاملی،‌ اکرم (1416 ق)، حقیقة الجَفْر، تقدیم سید‌جعفر مرتضی العاملی، بیروت: دارالصفوة.
پایگاه اطلاع‌رسانی آثار علامه مصباح یزدی، بخش درس‌ها‌: درس‌های اخلاق: نجواهای دل‌تنگی (شرح دعای چهل‌و‌پنجم صحیفة سجادیه)، رمضان 1436 ق، جلسة هجدهم: علم امام.
خوارزمی، ابوالمؤید موفق ‌بن احمد (اخطب خوارزم) (1418 ق)، مقتل الحسین (ع)، تحقیق محمد السماوی، قم: دارانوار الهدی.
سید‌ بن طاووس، علی ‌بن موسی‌ بن جعفر (1383)، الملهوف علی قتلی الطفوف، تحقیق فارس حسّون، تهران: دارالاسوة.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1384)، قضاوت زن در فقه اسلامی، تهران: امید فردا.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1361)، شهید جاوید، تهران: رسا.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله (1379)، نگاهی به حماسة حسینی استاد مطهری، تهران: کویر.
صفار قمی، محمد ‌بن حسن (1404 ق)، بصائر الدرجات، تصحیح و تعلیق میرزا محسن کوچه‌باغی، تهران: منشورات اعلمی.
طبرسی، احمد‌ بن علی‌ بن ابی‎طالب (1386 ق)، الاحتجاج، سیدمحمدباقر خرسان، نجف: دار النعمان.
طبری، محمد ‌بن جریر (1403 ق)، تاریخ ‌الامم ‌و ‌الملوک، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسی، محمد ‌بن حسن (1383 ق)، تلخیص الشافی، تحقیق و تعلیق سیدحسین بحرالعلوم، نجف: مکتبة الآداب.
طوسی، محمد ‌بن حسن (1411 ق)، الغیبة، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.
علم‌الهدی، سیدمرتضی(1380)، تنزیۀ الانبیاء، تحقیق فارس حسّون کریم، قم: بوستان کتاب قم.
فرحی، سیدعلی (1375 ش)، بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کلینی رازی، محمد‌ بن یعقوب (1363- 1365)، الکافی، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء (ع) (1391)، به‌اهتمام گروهی از تاریخ‌پژوهان، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محمدجعفری، سیدحسین (1373)، تشیع در مسیر تاریخ، ترجمة سیدمحمدتقی آیت‌اللهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مسعودی، علی ‌بن الحسین (1426 ق)، اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب (ع)، قم: انصاریان.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، صهبای حضور؛ شرح دعای چهل و چهارم صحیفۀ سجادیه، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ع).
مظفر، محمد‌رضا (1388 ق)، المنطق، قم: افست انتشارات چاپ‌خانة علمیه.
منظمة الاعلام الاسلامی؛ موسوعة کلمات الامام الحسین (ع) (1373)، تحقیق معهد تحقیقات باقرالعلوم (ع)، قم: دارالمعروف.
مفید، محمد ‌بن محمد بن ‌النعمان (1413 الف)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد.
مفید، محمد ‌بن محمد بن‌ النعمان (1413 ب)، المسائل العکبریة، فی: مصنفات الشیخ المفید، تحقیق علی‌اکبر الاهی خراسانی، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
نهج‌البلاغه (1387 ق)، بتحقیق صبحی صالح، بیروت.