علمی- پژوهشی
تاریخ
حسن امینی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 1-21
چکیده
مقالۀ پیشِ‌رو محتوای علمی و ساختار کتاب تاریخ و فلسفۀ ریاضیات را بررسی می‌کند. این کتاب تألیفی و دانشگاهی را انتشارات دانشگاه پیام نور به‌چاپ رسانده است. در برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری، دو درس اختیاری سه‌واحدی برای تاریخ ریاضیات و فلسفۀ علم (ریاضیات) در نظر گرفته شده است و سرفصل‌هایی برای آن‌ها ارائه شده، اما در برنامۀ ...
بیشتر
مقالۀ پیشِ‌رو محتوای علمی و ساختار کتاب تاریخ و فلسفۀ ریاضیات را بررسی می‌کند. این کتاب تألیفی و دانشگاهی را انتشارات دانشگاه پیام نور به‌چاپ رسانده است. در برنامۀ مصوب وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری، دو درس اختیاری سه‌واحدی برای تاریخ ریاضیات و فلسفۀ علم (ریاضیات) در نظر گرفته شده است و سرفصل‌هایی برای آن‌ها ارائه شده، اما در برنامۀ مزبور کتاب درسی خاصی برای این دو درس پیش‌نهاد نشده است. در این مقاله، ضمن ارائۀ ارجاعات لازم نشان داده شده که این کتاب درواقع ترجمهای از سه منبع دیگر است و نویسندگان آن هیچ نقشی در تولید محتوای کتاب ایفا نکردهاند، چنان‌که یکی از فصول کتاب عیناً از روی ویکیپدیای فارسی نوشته شده است. علاوهبراین، ترجمهها مغلوط و مشتمل‌بر اشتباهات علمی فراوان است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
روح‌الله بهرامی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 23-43
چکیده
اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی ...
بیشتر
اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی پژوهش یادشده در مقدمه و متن و محتوای علمی، نتیجه، مستندات و منابع تحقیق موردنقادی واقع شده است. بهعلاوه نوع نگرۀ تحقیقاتی و روش‌شناسی مؤلف و منطق تحلیلی او در پردازش متن و ضعفهای علمی و صوری اثر مذکور مورد بحث و بررسی محتوایی و شکلی قرار گرفته است. نگرۀ روششناختی هرمنیوتیک از اسلام به‌منزلۀ اسلام صوفیانه، مسئلۀ غفلت از گسترۀ جغرافیایی تصوف و تنوع فکری جریانهای صوفیانه و فقدان نگرش انتقادی و تبارشناختی در پیجویی سرچشمههای اندیشۀ صوفیانه و تصور واحد مؤلف از تصوف بهمثابۀ شکلی از اسلام «اسلام صوفیانه» از مواردی محتوایی و روشی است که موردنقادی قرار گرفته است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
حسین پندار
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 45-67
چکیده
اروپا از دوران ناپلئون کتابی جامع در تاریخ اروپای لیبرال (نه تاریخ لیبرال اروپا)، به‌قلم دیوید تامسن، فیلسوف سیاسیِ لیبرال‌مشربِ انگلیسی است که بهرغم پافشاری‌اش در موضع لیبرالیستی در تبیین، نقد، و بررسی کلیت یک‌پارچه‌ای از اروپا که میراث تاریخی‌اش را از عوامل یگانه‌آفرین و وحدت‌زا می‌گیرد. اما غفلت از نکته‌ای قابل‌اعتنا ...
بیشتر
اروپا از دوران ناپلئون کتابی جامع در تاریخ اروپای لیبرال (نه تاریخ لیبرال اروپا)، به‌قلم دیوید تامسن، فیلسوف سیاسیِ لیبرال‌مشربِ انگلیسی است که بهرغم پافشاری‌اش در موضع لیبرالیستی در تبیین، نقد، و بررسی کلیت یک‌پارچه‌ای از اروپا که میراث تاریخی‌اش را از عوامل یگانه‌آفرین و وحدت‌زا می‌گیرد. اما غفلت از نکته‌ای قابل‌اعتنا نگرش تاریخی تامسن در تاریخ اروپا را با چالش مواجه می‌کند و آن عدم تدقیق بر آن دسته از عوامل تاریخی در قرون جدید است که تفکر یک‌پارچه‌گرای تامسن از اروپای معاصر را مخدوش می‌کند. به‌نظر تامسن، درک تاریخ «مدرن اروپا» فقط با پژوهش در نیروهای فراگیر امکان‌پذیر است که طی زمان بر شکل‌گیری آن از بریتانیا تا بالکان اثرگذار بوده‌اند. بدین سبب، وی بر مجموع عواملی کلی نظیر رشد جمعیت، صنعتی‌شدن، توسعۀ ماورای بحار، دموکراسی، سوسیالیسم، ناسیونالیسم، و روابط میان جنگ و انقلاب تأکید می‌گذارد. تامسن این عوامل را نه کشور‌به‌کشور، بلکه مرحله‌به‌مرحله در روح کلیت اروپا تا شکل‌گیری تمدن و فرهنگ آن طی دو قرن اخیر بررسی می‌کند. در‌حالی‌که با تدقیق در عبارت فوق مشخص است که تامسن مجموعۀ عواملی که زمینه را برای وارد‌شدن به اروپای مدرن فراهم کرده، نادیده گرفته است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
جهانبخش ثواقب
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 69-100
چکیده
تألیف کتابهای درسی و کمک‌‌درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته‌‌های دانشگاهی امری ضروری است. در سال‌‌های اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم‌گیر داشته‌اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و ...
بیشتر
تألیف کتابهای درسی و کمک‌‌درسی که برخوردار از استانداردهای لازم علمی، پژوهشی، و آموزشی باشند، برای دروس رشته‌‌های دانشگاهی امری ضروری است. در سال‌‌های اخیر، چندین سازمان و نهاد در این زمینه فعالیت چشم‌گیر داشته‌اند؛ مانند سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، و دانشگاه پیام نور که جای تقدیر از آن‌ها دارد. از همین طریق، پژوهش‌‌گران و استادان تاریخ دانشگاه‌های کشور کتابهای متعددی را در رشتة تاریخ تألیف و منتشر کرده‌اند که برخی از آن‌ها کاربرد آموزشی یافته‌اند و دانشجویان از آن‌ها بهره می‌برند. هرچند تألیف این آثار اقدام ارزش‌مندی است، نقد و بررسی این متون می‌تواند هم به غنای علمی و آموزشی آن‌ها بیفزاید و هم الگوی مناسبی را در اختیار نویسندگان آثار بعدی قرار دهد که هرچه بیشتر بر امتیازات اثر خویش بیفزایند و از دامنة کاستی‌‌های آن بکاهند. نمونه‌ای از این کتاب‌‌ها، که به‌تازگی تألیف و منتشر شده، شناخت و نقد منابع و مآخذ تاریخ ایران بعد از اسلام، ویژۀ رشتة تاریخ است که در این مقاله نقد و بررسی می‌شود. یافتة مقاله آن است که این کتاب بهرغم برخی کاستی‌‌های شکلی و محتوایی، در موضوع خود به‌منزلۀ کتاب درسی مناسب است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
سیّد حسین حسینی؛ روح‌الله شهابی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 101-126
چکیده
هدف از نگارش پژوهش حاضر شناسایی وضعیت کنونی علوم انسانی در ایران و پیش‌نهاد راه‌کارهایی برای ارتقای آن با بهرهگیری از الگوی «SWOT» است. روش پژوهش حاضر کیفی است و برای جمع‌‌آوری اطلاعات، از مطالعة کتاب‌خانه‌ای و مصاحبه با صاحب‌نظران استفاده شده است. هم‌چنین برای تحلیل داده‌‌ها از الگوی تحلیل درونی/ محیطی (SWOT) استفاده شده ...
بیشتر
هدف از نگارش پژوهش حاضر شناسایی وضعیت کنونی علوم انسانی در ایران و پیش‌نهاد راه‌کارهایی برای ارتقای آن با بهرهگیری از الگوی «SWOT» است. روش پژوهش حاضر کیفی است و برای جمع‌‌آوری اطلاعات، از مطالعة کتاب‌خانه‌ای و مصاحبه با صاحب‌نظران استفاده شده است. هم‌چنین برای تحلیل داده‌‌ها از الگوی تحلیل درونی/ محیطی (SWOT) استفاده شده است. پس از گزارش وضعیت علوم انسانی در شاخصهای کتاب و نشریه، تعداد مقالات بینالمللی، موزههای فعال و ثبتشده، کارگاههای دارای فعالیت تحقیق و توسعه، و تعداد دانشجویان و اعضای هیئت علمی تماموقت در سال اجرای پژوهش (1392)، با استفاده از روش تحلیل درونی/ محیطی نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدیدها استخراج و شناسایی شد و براساس آن‌ها استراتژیها و راه‌کارهایی، مبتنیبر اصلاح ضعفها ازطریق بهرهمندی از فرصتها، اصلاح ضعفها ازطریق رفع تهدیدها، تقویت قوتها ازطریق رفع تهدیدها، و تقویت قوتها ازطریق بهرهمندی از فرصتها به‌منظور ارتقای علوم انسانی در ایران و دستیابی به اهداف چشمانداز ارائه شده است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
نیره دلیر
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 127-145
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی و نقد کتاب جنسیت در آرای اخلاقی از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری است که گسترۀ زمانی هفت قرن در دو مقطع مهم از تاریخ ایران، یعنی باستان و قرن‌های نخستین دورۀ اسلامی، را در بر می‌گیرد. مؤلف اثر در نظر دارد تا آرا، نظریات، و مسائل حقوقی و فقهی را که در این حوزۀ زمانی دربارۀ جنسیت مؤنث در آثار و متون این دوره ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر بررسی و نقد کتاب جنسیت در آرای اخلاقی از قرن سوم پیش از اسلام تا قرن چهارم هجری است که گسترۀ زمانی هفت قرن در دو مقطع مهم از تاریخ ایران، یعنی باستان و قرن‌های نخستین دورۀ اسلامی، را در بر می‌گیرد. مؤلف اثر در نظر دارد تا آرا، نظریات، و مسائل حقوقی و فقهی را که در این حوزۀ زمانی دربارۀ جنسیت مؤنث در آثار و متون این دوره یافت می‌شود به عنوان آرای اخلاقی مشخص و تأثیرات آن را تبیین کند. ازاینرو، با تعریف موسع از آرای اخلاقی به بحث و نظر دربارۀ دو مقطع مهم از تاریخ ایران، که نقطۀ عطف آن پایان دورۀ باستان و ورود اسلام است، میپردازد. یافتههای پژوهش در زمینۀ نقد و بررسی این اثر است که در عین مسئلهمندبودن و طرح سئوالات متعدد مواردی نیز در نقد شکلی و ساختاری، نقد روشی، محتوایی، و ادبی آن دیده می‌شود که قابلتأمل و طرح است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
سید محمدرحیم ربانی‌زاده
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 147-159
چکیده
نظام وزارت یکی از ارکان قوام‌بخش هر حکومتی است. هرگاه حکومتی از یک دستگاه دیوانی قوی برخوردار باشد، ثبات بیش‌تری داشته است و دولت عباسی نیز از دستگاه دیوانی ـ وزارتی برخوردار بوده است که نمود آن در دورة آل بویه و سلجوقیان بیشتر به‌چشم می‌‌آید. برای تبیین نقش دیوان وزارت آثار زیادی نوشته‌‌اند. یکی از آن‌ها کتاب نظام وزارت در ...
بیشتر
نظام وزارت یکی از ارکان قوام‌بخش هر حکومتی است. هرگاه حکومتی از یک دستگاه دیوانی قوی برخوردار باشد، ثبات بیش‌تری داشته است و دولت عباسی نیز از دستگاه دیوانی ـ وزارتی برخوردار بوده است که نمود آن در دورة آل بویه و سلجوقیان بیشتر به‌چشم می‌‌آید. برای تبیین نقش دیوان وزارت آثار زیادی نوشته‌‌اند. یکی از آن‌ها کتاب نظام وزارت در دولت عباسیان (عصر آل بویه و سلجوقیان) اثر زهرانی است. این تحقیق با رویکردی تفسیری و مسئله‌ای درپی نقد و بررسی کتاب مذکور است و یافتهها حاکی است که زهرانی هرچند به اهمیت نظام وزارت میپردازد، اما او هم به سبک و سیاق متقدمان همان اطلاعات را بازگو می‌کند و یک مدل کلی را برای سامان تحقیق طرح کرده و براساس آن کل کتاب را تحلیل کرده است. همین امر باعث محدودیتهایی در ارائة تحلیل بهتر شده است و درنهایت اینکه به نقش خود وزیر درمقام یک فرد بیشتر پرداخته است تا اینکه او را درقالب یک نظام بررسی کند.
علمی- پژوهشی
تاریخ
محسن رحمتی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 161-184
چکیده
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب درآمدی بر جغرافیای تاریخی فرارود؛ در سده‌های نخستین اسلامی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد می‌کند. ماوراءالنهر، شرقی‌ترین ایالت جهان ایرانی و اسلامی، طی قرن‌های نخستین اسلامی پیوندهای تنگاتنگ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسیِ انکارناپذیری با دیگر نواحی جهان اسلام داشته است و در‌عین‌حال، ...
بیشتر
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی و تفسیری کتاب درآمدی بر جغرافیای تاریخی فرارود؛ در سده‌های نخستین اسلامی را از دو منظر ایجابی و سلبی نقد می‌کند. ماوراءالنهر، شرقی‌ترین ایالت جهان ایرانی و اسلامی، طی قرن‌های نخستین اسلامی پیوندهای تنگاتنگ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، و سیاسیِ انکارناپذیری با دیگر نواحی جهان اسلام داشته است و در‌عین‌حال، حدود و ویژگیهای جغرافیایی آن تاکنون چندان شناخته شده نیست. کتاب یادشده، که کتاب درسی معرفیشده برای دانشجویان رشتۀ تاریخ است، بهنوعی سرآغاز جریانی جدید در پژوهشهای فرارودشناسی است. اهمیت موضوع و پردازش متفاوتِ مطلب از نکات ممتاز کتاب است، ولی ابهام در مسئله، ناهماهنگی عنوان و محتوا، بهرهنبردن از همۀ منابع اصلی، تدقیقنداشتن و توجهنکردن در استفاده از تحقیقات جدید، رعایتنکردن موازین علمی در تدوین کتاب، اغلاط محتوایی و ویرایشی در متن از نارساییهای این کتاب است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
سید ابوالفضل رضوی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 185-202
چکیده
نوشتار حاضر، با درنظرداشتن نسبت میان مفاهیم «تاریخ» و «تاریخ‌نگاری»، نقد بیرونی و درونی کتاب تاریخ‌نگاری فارسی، اثر جولی اسکات میثمی، را در دستور‌کار دارد. میثمی ازدیدگاه خویش و مسئله‌ای که در سیر تحول تاریخ‌نگاری فارسی طرح و تبیین کرده است، بینش تاریخ‌نگارانۀ مورخان عهد سامانی و غزنوی و سلجوقی را مطالعه و تفسیر می‌کند، ...
بیشتر
نوشتار حاضر، با درنظرداشتن نسبت میان مفاهیم «تاریخ» و «تاریخ‌نگاری»، نقد بیرونی و درونی کتاب تاریخ‌نگاری فارسی، اثر جولی اسکات میثمی، را در دستور‌کار دارد. میثمی ازدیدگاه خویش و مسئله‌ای که در سیر تحول تاریخ‌نگاری فارسی طرح و تبیین کرده است، بینش تاریخ‌نگارانۀ مورخان عهد سامانی و غزنوی و سلجوقی را مطالعه و تفسیر می‌کند، اما نکته در این است که این پژوهشگر عرصۀ ادبیات و تاریخ تا چهاندازه توانسته است گفتمان تاریخ‌نگارانۀ دوران میانۀ ایران را درک کند و اثر وی چه افق جدیدی را در عرصۀ تاریخ‌نگاری گشوده است. نقد کتاب میثمی با رویکرد سلبی و ایجابی توأمان انجام شده و از هر حیث، مطلوب واحدی را در نظر دارد که همانا، پویایی بیشتر دانش تاریخ و شئون معرفتی آن است. بنابراین، ضمن معرفی اجمالی مطالب کتاب و تعیین جایگاه پژوهشی آن، به نقد مطالب آن مبادرت می‌کند. مسئله این است که میثمی در طراحی و انجام پژوهش خویش رویکرد روشمندی داشته است یا خیر و درصورتیکه پاسخ مثبت است، تا چهاندازه به مبانی روشی و معرفتی پایبند بوده است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
محسن رنجبر
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 203-220
چکیده
از دیدگاه‌های مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین (ع) دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه، که در‌مقابل دیدگاه «تعبد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرد و نقدها و ردیه‌های بسیاری ...
بیشتر
از دیدگاه‌های مطرح در چند دهة اخیر دربارة فلسفه و هدف قیام امام حسین (ع) دیدگاه «قیام برای تشکیل حکومت» است که در کتاب شهید جاوید به آن پرداخته شده است. این دیدگاه، که در‌مقابل دیدگاه «تعبد به شهادت» مطرح شده بود، موجی از اعتراض و نارضایتی در محافل دینی و روحانی و مجالس خطبا و وعاظ شیعه ایجاد کرد و نقدها و ردیه‌های بسیاری را ازسوی نویسندگان و حتی برخی از علما و فرهیختگان حوزه در چند دهة گذشته در ایران به خود اختصاص داد، اما صاحب این نظریه کوشش گستردهای را برای اثبات نظریة خود انجام داده است. پژوهش حاضر، درصدد تقریر این نظریه و نقد و بررسیِ آن با رویکرد تاریخی است. قیام عاشورا همانند نهضتها و انقلابهای دیگر نیست که رهبران و نقشآفرینان آن افراد عادی و غیرمعصوم باشند. ویژگی برجستة این قیام منحصربهفرد در رهبر آن خلاصه می‌شود که انسانی است برگزیده ازسوی خدا و برخوردار از مقام و منصب امامت و بهسبب دارابودن دو شأن علم و عصمت، هیچگونه خطا و لغزشی از او صادر نمیشود. بنابراین، نمیتوان سیره و رفتار او را با دیگران مقایسه کرد، بلکه سیرة او ملاک و معیار رفتار برای دیگران است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
محمد زندی؛ مسلم قربان‌بابایی؛ عبدالله متقی‌زاده
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 221-234
چکیده
کتاب Metaethics نوشتة سیمون کیرچین ازجمله کتابهای حوزة فرااخلاق است که نخستین چاپ آن را مؤسسة پالگریو مک‌میلان در سال 2012 منتشر کرد. کیرچین عضو هیئت علمی دانشگاه کنت انگلستان است. کتاب وی یک درس‌نامة مقدماتی در فرااخلاق است که مشتمل‌بر مهم‌ترین مباحث این حوزه است. قلم نسبتاً روان نویسنده، طرح تفصیلی مطالب با زبان ساده و مناسب، و طرح ...
بیشتر
کتاب Metaethics نوشتة سیمون کیرچین ازجمله کتابهای حوزة فرااخلاق است که نخستین چاپ آن را مؤسسة پالگریو مک‌میلان در سال 2012 منتشر کرد. کیرچین عضو هیئت علمی دانشگاه کنت انگلستان است. کتاب وی یک درس‌نامة مقدماتی در فرااخلاق است که مشتمل‌بر مهم‌ترین مباحث این حوزه است. قلم نسبتاً روان نویسنده، طرح تفصیلی مطالب با زبان ساده و مناسب، و طرح جدیدترین دیدگاهها در حوزة فرااخلاق ازجمله ویژگیهای مثبت کتاباند. در‌مقابل، نپرداختن به بعضی دیدگاه‌های مهم و اشارة اجمالی به آن‌ها می‌تواند نقطهضعفی برای کتاب تلقی شود. نظر به وجوه مثبت کتاب و نیز تازگی بخش عمدة مباحث آن در زبان فارسی و هم‌چنین فقر چشم‌گیر منابع فارسی در حوزة فرااخلاق، ضرورت و اهمیت ترجمة کتاب روشن می‌شود و نگارندگان این مقاله برمبنای همین ضرورت دست به ترجمة آن زدهاند. دشواری ترجمه خصوصاً در برگردان مباحث جدید کتاب که در فارسی بیسابقه بودند؛ بهویژه معادلگذاری برخی اصطلاحات، که باید بادقت صورت میگرفت، انرژی مضاعفی از مترجمان گرفت.
علمی- پژوهشی
تاریخ
رضا طاهرخانی؛ محمّد سپهری
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 235-257
چکیده
برخلاف اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دورة فرمان‌روایی آق‌قویونلوها در نیمة دوم سدة نهم هجری قمری، شمار متون و منابع اصلی مربوط به این دوران فراوان نیست و همة آن‌چه تاکنون شناسایی شده هنوز به‌صورت انتقادی منتشر نشده‌اند. در حوزة تاریخ‌نویسی آثاری که در این دوره تألیف شد ادامة همان روش ساده‌نویسی اواخر سدة هفتم بود. نثر منشیان ...
بیشتر
برخلاف اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دورة فرمان‌روایی آق‌قویونلوها در نیمة دوم سدة نهم هجری قمری، شمار متون و منابع اصلی مربوط به این دوران فراوان نیست و همة آن‌چه تاکنون شناسایی شده هنوز به‌صورت انتقادی منتشر نشده‌اند. در حوزة تاریخ‌نویسی آثاری که در این دوره تألیف شد ادامة همان روش ساده‌نویسی اواخر سدة هفتم بود. نثر منشیان و مورخان این دوره مصنوع و فنی است؛ این نویسندگان در ستایش ترکمنان آق‌‌قویونلو غلو بسیار کرده و آنان را یگانه شایستگان پادشاهی و خلافت اسلامی روزگار خود دانستهاند. تواریخ این دوره هرکدام مکمّل یکدیگرند و تاریخ‌نویسی آن بیشتر برمبنای مشاهدات شخصی و دسترسی به اسناد آن دوره نگاشته شده و از این نظر حائز اهمیت بسیاری است. حال پرسش اصلی پژوهش این است: نقاط ضعف و قوت تاریخنگاران دورۀ آق‌‌قویونلو در تألیف کتابهایشان کداماند؟ به‌نظر میرسد این پژوهش توانسته مبانی، اصول جهانبینی، و نقاط ضعف و قوت تاریخ‌نگاری دورۀ آق‌‌قویونلو را تبیین کند. در این مقاله از روش توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر منابع کتاب‌خانه‌ای استفاده شده است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
حمید کرمی‌پور
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 259-273
چکیده
مؤلف این کتاب، علی‌اکبر ولایتی، تاریخ ایران از ورود اسلام تا حملة مغول را در ده فصل بررسی کرده است. چنان‌که از عناوین فصول کتاب مشخص می‌شود، این اثر تاریخ سیاسی ایران در دورة مورداشاره را کانون توجه خود قرار داده و مسائل اقتصادی و اجتماعی در آن به‌صورت پراکنده موردبحث قرار گرفته است. نویسندة کتاب درخلال فصل‌های مختلف علایق دینی ...
بیشتر
مؤلف این کتاب، علی‌اکبر ولایتی، تاریخ ایران از ورود اسلام تا حملة مغول را در ده فصل بررسی کرده است. چنان‌که از عناوین فصول کتاب مشخص می‌شود، این اثر تاریخ سیاسی ایران در دورة مورداشاره را کانون توجه خود قرار داده و مسائل اقتصادی و اجتماعی در آن به‌صورت پراکنده موردبحث قرار گرفته است. نویسندة کتاب درخلال فصل‌های مختلف علایق دینی و ارزشی خود را حتی در توصیف رویدادها نشان داده و با بهرهگیری از متون تاریخی، در بحث از علل رویدادها رویکرد خاص خود را دنبال کرده است. نکتة مهم اینکه نگاه ایدئولوژیک بر تمام فصول کتاب سنگینی می‌کند، بهگونهایکه تشیع و آموزههای آن به گفتمان اصلی مردم ایران در همة دورههای تاریخی تبدیل شده است. در نقد و بررسی این پژوهش کوشش شده تا معلوم گردد نویسنده چه ازنظر روش و چه محتوا تا چهاندازه به اصول پژوهشی علم تاریخ پایبند بوده است.
علمی- پژوهشی
اقتصاد
سیدحسین میرجلیلی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 275-299
چکیده
این کتاب اقتصادهای درحال‌توسعة آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین، و اروپای شرقی و مرکزی را، که حدود 85 درصد جمعیت جهان است، تحلیل می‌کند. متن مسئله‌مند است و مسائل کشورهای درحال‌توسعه را در قالب سؤال در نوزده فصل مطرح کرده و بدان‌ها پاسخ داده است. محتوای اثر عمدة سرفصل‌های درس توسعة اقتصادی را پوشش می‌دهد. نظم منطقی و انسجام درونی در ...
بیشتر
این کتاب اقتصادهای درحال‌توسعة آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین، و اروپای شرقی و مرکزی را، که حدود 85 درصد جمعیت جهان است، تحلیل می‌کند. متن مسئله‌مند است و مسائل کشورهای درحال‌توسعه را در قالب سؤال در نوزده فصل مطرح کرده و بدان‌ها پاسخ داده است. محتوای اثر عمدة سرفصل‌های درس توسعة اقتصادی را پوشش می‌دهد. نظم منطقی و انسجام درونی در بخشها و فصول مختلف کتاب وجود دارد. این اثر با کتاب توسعة تودارو مقایسه و مزایای آن مطرح شده است. گزارش کمیسیون رشد و توسعه، آسیبشناسی رشد، اقتصاد توسعة رفتاری، روش روایتهای تحلیلی، و روش تجربة کنترلشده از مباحث جدید توسعة اقتصادی است که در کتاب توسعة اقتصادی نافزیگر بحث نشده است. روش نقد متن روش تحلیلی ـ تطبیقی است. بدین صورت که محتوای فصول متن با متون مشابه شناخته شده است. مقایسه از جهت روزآمدی محتوا نقد شده و موضوعات جدید موردبحث در متون جدید توسعة اقتصادی معرفی گردیده است.
علمی- پژوهشی
تاریخ
مرتضی نورایی
دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1397، صفحه 301-310
چکیده
کتاب تاریخ‌نگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی؛ تا سدۀ هفتم هجری (قنوات 1393: 434) ازجمله کتابهای تاریخی است که بر جریان متن‌نگاری در عرصۀ تاریخ تکیه دارد؛ تاریخ متن‌نگاری در متن. به‌بیان‌دیگر، مقصد اثر بازنمایی وقایع یا جریان تاریخی نیست، بلکه در این مقام بازسازی ساز‌و‌کار تاریخ‌نگاری خاصی (محلی) در روند زمانی معین، از قرن سوم ...
بیشتر
کتاب تاریخ‌نگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی؛ تا سدۀ هفتم هجری (قنوات 1393: 434) ازجمله کتابهای تاریخی است که بر جریان متن‌نگاری در عرصۀ تاریخ تکیه دارد؛ تاریخ متن‌نگاری در متن. به‌بیان‌دیگر، مقصد اثر بازنمایی وقایع یا جریان تاریخی نیست، بلکه در این مقام بازسازی ساز‌و‌کار تاریخ‌نگاری خاصی (محلی) در روند زمانی معین، از قرن سوم تا هفتم هجری قمری، است. سیر تحول تاریخ‌نگاری محلی از تک‌نگاری‌های مکان‌مند، مانند فتوح و خراج تا زندگی نامه‌ها درقالب طبقات و رجال و ورود به تاریخ‌نامه‌های محلی ازجمله نمای روند متحولی را در این عصر نشان می‌دهند. بنابراین، کتاب حاضر سعی در بازنمایی یک روند در اسلوب و روش معنی‌دار گذشته‌نگاری معطوفِ تاریخ‌نگاری است. آیا نویسندگان به جنس و طبیعت نوشته‌های خود خودآگاهی داشته‌اند؟ دیدگاهی که در این کتاب قالب است و با آن نویسنده به عمق زمان فرو رفته و درصدد بازانگاری آن برآمده درواقع نگاه اسلوب‌مند تاریخ محلی است که از دریچۀ فصل کلیات این کتاب به منابع ورود می‌کند. فرایند منابع روشن‌گر سنت غنی تولید به‌منظور ماندنی‌کردن زمان گذشته در متون است. بنابراین، روند بازسازی و بازانگاری متون در قالب‌یافتن چهارچوب‌های در مدار روش و نگرش به‌واقع توانسته است گویای سنت غنی تاریخ‌نگاری محلی در ایران دورۀ میانه باشد. اینک تاب نمایش روند تکاملی تاریخ‌نگاری محلی در ایران تا قرن هفتم هجری قمری است. فرض اساسی این کتاب این است که زمان و جغرافیا (مکان) و نظام‌های سیاسی مثلث تحول در تاریخ‌نگاری محلی دانسته می‌شوند.
