نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

2 استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی (نویسندۀ مسئول)

چکیده

برخلاف اهمیت تحولات سیاسی و فرهنگی ایران در دورة فرمان‌روایی آق‌قویونلوها در نیمة دوم سدة نهم هجری قمری، شمار متون و منابع اصلی مربوط به این دوران فراوان نیست و همة آن‌چه تاکنون شناسایی شده هنوز به‌صورت انتقادی منتشر نشده‌اند. در حوزة تاریخ‌نویسی آثاری که در این دوره تألیف شد ادامة همان روش ساده‌نویسی اواخر سدة هفتم بود. نثر منشیان و مورخان این دوره مصنوع و فنی است؛ این نویسندگان در ستایش ترکمنان آق‌قویونلو غلو بسیار کرده و آنان را یگانه شایستگان پادشاهی و خلافت اسلامی روزگار خود دانسته‌اند. تواریخ این دوره هرکدام مکمّل یک‌دیگرند و تاریخ‌نویسی آن بیش‌تر برمبنای مشاهدات شخصی و دست‌رسی به اسناد آن دوره نگاشته شده و از این نظر حائز اهمیت بسیاری است. حال پرسش اصلی پژوهش این است: نقاط ضعف و قوت تاریخ‌نگاران دورۀ آق‌قویونلو در تألیف کتاب‌هایشان کدام‌اند؟ به‌نظر می‌رسد این پژوهش توانسته مبانی، اصول جهان‌بینی، و نقاط ضعف و قوت تاریخ‌نگاری دورۀ آق‌قویونلو را تبیین کند. در این مقاله از روش توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر منابع کتاب‌خانه‌ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Historiography Survey of Aghkoyunlular Era

نویسندگان [English]

  • Reza Taherkhani 1
  • Mohammad sepehri 2

1 PhD Student of History and Civilization of Islamic Nations, Islamic Azad University, Central Tehran Branch

2 Professor of History, Islamic Azad University, Central Tehran Branch

چکیده [English]

There are not enough main references and contexts related to Aghkoyunlular era despite political and cultural revolution of Iran in their sovereignty in the second part of ninth century AH and whatever had been recognized until now is not published critically. The works have been compiled in the Field of Historiography in this era, which was a continuation of simple writing through late seventh century AH. Historians’ works of this era are synthetic and technical. The writers have exaggerated about the praise of Aghkoyunlular Turkmen, and they have called them the best Islamic governors of the era. The histories of this era are complementary of one another and its historiography is based on personal observations and documentaries of that era. Therefor, It is so important, so the main question of the present study is to see what the strong and weak points of Aghkoyunlulars historians works are. It is seen that the present study could determine the principles, cosmology rules, strong and weak points of Historiography of this era. Descriptive–analytical method was used in this study. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aghkoyunlular
  • Historiography
  • Tehrani Abubakr
  • Khonaji Rozebahan FazlAllah
  • Bedlisi Edris
  • Mohammad Davani Jalalodin
انوری، حسن (1387)، فرهنگ اعلام سخن، تهران: سخن.
براون، ادوارد (1339)، تاریخ ادبی ایران از سعدی تا جامی، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، تهران: بی‌نا.
برزگر، ابراهیم و آرزو مجتهدی (1396)، «اندیشۀ سیاسی روزبهان خنجی و الگوی اسپریگنز»، سیاست، دورۀ 47، ش 1.
بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) (1370)، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج 3، تهران: امیرکبیر.
بیات، عزیزالله (1370)، کلیات تاریخ ایران (از آغاز تا مشروطیت با ذکر اسناد و مأخذ آن)، تهران: مؤسسة میراث ملل.
پاکزاد، مهری (1390)، «در شناخت هشتبهشت ادریس بدلیسی»، ادبیات فارسی، ش 29.
ترکمان، اسکندربیگ (1350)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به‌کوشش ایرج افشار، ج 1، تهران: امیرکبیر.
چهرازی، منصور (1378)، «ابوبکر طهرانی و کتاب دیاربکریه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 28.
حسین‌‌‌زاده، هدی (1394)، تاریخ فراموش‌شده، تهران: تاریخ ایران.
حقی اوزون چارشلی، اسماعیل (1370)، تاریخ عثمانی، ترجمة وهاب ولی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
خنجی اصفهانی، فضل‌الله روزبهان (1355)، مهمان‌نامة بخارا به‌کوشش منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
خنجی اصفهانی، فضل‌الله روزبهان (1362)، سلوک الملوک، تصحیح و مقدمۀ محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی.
خنجی اصفهانی، فضل‌الله روزبهان (1382)، تاریخ عالم‌آرای امینی، به‌کوشش محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1353)، تاریخ حبیب السیر، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، ج 4، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
دوانی، جلال‌الدین محمد (1335)، عرض‌نامة سپاه اوزون حسن، به‌کوشش ایرج افشار، س 3، ش 3، تهران: مجلۀ دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
دوانی، جلال‌الدین محمد (1391)، اخلاق جلالی، تصحیح عبدالله مسعودی آرانی، تهران: اطلاعات.
دوانی، علی (1342)، «با مفاخر اسلام آشنا شویم (قرن نهم هجری) جلال‌الدین دوانی»، درس‌هایی از مکتب اسلام، س 5، ش 4.
رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
رضا‌‌زاده لنگرودی، رضا (1385)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مقالۀ ابوبکر طهرانی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 5، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
روملو، حسن‌بیگ (1384)، احسن التواریخ، تصحیح و تحشیۀ عبدالحسین نوایی، تهران: اساطیر.
سومر، فاروق (1356)، مقدمه بر دیاربکریه از ابوبکر طهرانی، به تصحیح و کوشش نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران: کتاب‌خانة طهوری.
شمیسا، سیروس (1377)، سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌‌الله (1370)، تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، تهران: فردوسی.
صفت گل، منصور (1383)، «نگاهی به تاریخ عالم‌آرای امینی»، آینۀ میراث، دورة جدید، ش 25.
طاهری، ابواقاسم (1349)، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
طهرانی، ابوبکر (1356)، کتاب دیاربکریه، به تصحیح و کوشش نجاتی، لوغال، و فاروق سومر، تهران: کتاب‌خانة طهوری.
غفاری، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان‌آرا، تهران: عصر.
غفاری، قاضی احمد (بی‌تا)، تاریخ نگارستان، با مقدمة مرتضی مدرسی گیلانی، تهران: نیکپو.
کربن، هانری (1361)، تاریخ فلسفة اسلامی، ترجمة اسدالله مبشّری، تهران: بی‌نا.
لین پول، استانلی (1389)، تاریخ طبقات سلاطین اسلام، ترجمة عباس اقبال، تهران: دنیای کتاب.
مسعودی آرانی، عبدالله (1391)، مقدمه بر اخلاق جلالی از جلال‌الدین دوانی، تصحیح عبدالله مسعودی آرانی، تهران: اطلاعات.
موحد، محمدعلی (1362)، مقدمة سلوک الملوک از فضل‌الله بن روزبهان خنجی، به تصحیح و با مقدمۀ محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی.
موسوی، مصطفی (1384)، «نقدی بر تاریخ عالم‌آرای امینی»، آینۀ میراث، دورة جدید، ش 29.
نفیسی، سعید (1344)، تاریخ نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران: بی‌نا.
نوایی، عبدالحسین (1341)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران، تهران: بی‌نا.
هینتس، والتر (1362)، تشکیل دولت ملی در ایران، ترجمة کیکاووس جهان‌داری، تهران: خوارزمی.
واصفی، زین‌الدین محمود (1349)، بدایع الوقایع، ج 1، تصحیح الکساندر بلدروف، بنیاد فرهنگ ایران.
واله اصفهانی قزوینی، محمدیوسف (1379)، خلد برین (تاریخ تیموریان و ترکمانان)، روضۀ 7 و 6، به‌کوشش میرهاشم محدث، تهران: میراث مکتوب.
وثوقی، محمدباقر (1377)، «عالم‌آرای امینی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 15.
ورهرام، غلامرضا (1371)، منابع تاریخ ایران در دوران اسلامی، تهران: امیرکبیر.
Storey, C. A. (1970), Persian Literature, C. I. Kisim, London.