نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور

چکیده

اسطوره‌ها برپایۀ فطرت آدمیان شکل می‌گیرند و در هر دوره سیلانی دارند و در ذهن و زبان مردم جاری می‌شوند؛ ازاینرو، باید اسطوره را فصل جداییناپذیر ادبیات دانست. شاعران و ادیبان هرگاه آمال و آرزوهای ملت خود را در خطر می‌دیدند به اسطوره روی می‌آوردند. یکی از پرتحول‌ترین دوره‌های ادبی در ادبیات فارسی و عربی‌ دورة‌ معاصر است که با بررسی آثار و افکار شاعران این دو سرزمین می‌توان دریافت که تحتتأثیر عواملی همچون تحولات سیاسیـ اجتماعی،‌ نفوذ استکبار، فشار استبداد داخلی، و ... شاعرانی چون قروی، فؤاد خطیب، و خلیل حاوی از لبنان و فرخی یزدی، ملک‌الشعرای بهار، منوچهر آتشی، و ... از ایران بهمنظور شکل‌دهی وطنی با جلوه‌های ملی و مبارزه با استبداد و احیای هویت ملی سروده‌های خود را با اسطوره‌گرایی عجین کرده‌اند. در پژوهش حاضر، جلوه‌های اسطوره در شعر خلیل حاوی (1919-1982 م) و منوچهر آتشی (1310-1384 ش) با روش توصیفیـ تحلیلی و برپایۀ مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی بررسی می‌شود. توجه به کارکرد اسطوره بهعنوان ابزاری برای بیداری ملت و توجه به جنبه‌هایی از میراث کهن اسطوره‌های فارسی و عربی و اساطیر یونانی که انسان معاصر را به مقاومت و ایستادگی دربرابر ظلم و ستم فرامی‌خواند، مهمترین وجوه همانندی و تشابه در شعر دو شاعر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Function of Myth in a Poem by Khalil Haavi and Manouchehr Atashi

نویسنده [English]

  • Seyyed Ali Seraj

Assistant Professor of Persian Language and Literature, Payame Noor University

چکیده [English]

Myths are formed based on human nature and the mind, and the language of the current period is fluid. So, myths have been considered as the integral part of literature. Whenever the poets and writers see the   wishes of the people in danger, they turned to myth. One of the most transformative periods in contemporary literary Persian and Arabic literature, can be influenced by factors such as political developments, arrogance, the pressure of internal despotic poets imbued with idealism. In this study, the effects of myth in a poem by Khalil Alhavi (1919- 1982) and M. Atashi (1310- 1384) were explored based on analytic approach which is in accordance with the myth functions as a means of awakening people to select the most motivated poets mentioned in this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Literature
  • Myth-fluidity and Continuity of Myth
  • khalil Haavi
  • Manouchehr Atashi
آتشی، منوچهر (1381). «شاعر سرودخوان فردیت خویش است»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارة 63، ص 13.
الآلوسی، شهاب‌الدین محمود(1985). روح­المعانی، الطبعة الرابعة، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
آیدنلو، سجاد(1385). «ارتباط اسطوره و حماسه بر پایۀ شاهنامه و منابع ایرانی»، مجلۀ مطالعات ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال پنجم، شمارۀ دهم،صص 11-30.
پیشوازاده، میترا(1386). «اساطیر در آثار مولانا»، مجموعه مقالات همایش داستان­پردازی مولانا، به کوشش محمد دانشگر، تهران: مؤسسۀ خانۀ کتاب با همکاری انجمن زبان و ادبیات فارسی.
جحا، میشال خلیل(1999). الشعر العربی الحدیث مِن أحمد شوقی الی محمود درویش، بیروت: دار العوده.
الجیوسی، سلمی الخضرا(2001). الإتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمة الدکتور عبد‌الواحد لؤلؤه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیة.
الحاوی، ایلیا(بی­تا). مع خلیل حاوی فی مسیرة حیاته و شعره، بیروت: دارالثقافه.
حاوی، خلیل(1993). الأعمال الشعریه الکامله، بیروت: دار العوده.
حلاوی، یوسف (1994). الأسطوره فی الشعر العربی المعاصر، الطبعه الاولی، بیروت: دارالآداب.
رستگار فسایی، منصور(1383). پیکرگردانی در اساطیر، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضوان، هادی و نسرین مولودی (1392). «بررسی شخصیت مسیح (ع) در شعر خلیل حاوی»، مجلۀ ادب عربی، شمارۀ 2، سال 5، صص 89- 112.
روتون، کنت­نولز(1378). اسطوره، ترجمۀ ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: نشر مرکز.
زاید، علی عشری(1997). استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، القاهره: دارالفکر العربی.
الضاوی، أحمد عرفات(1384). کارکرد سنت در شعر معاصر عرب، ترجمۀ سید حسین سیدی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
طاهری، قدرت­الله (1383). طبقه­بندی، نقد و تحلیل جریان­های شعری معاصر فارسی از 1357- 1380، رسالة دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
عالی­عباس­آباد، یوسف(1387). «شعر منوچهر آتشی و جایگاه اسطوره در آن»، پژوهشنامة‌ ادب غنایی، سال ششم، شمارة یازدهم، صص 131- 152.
عبود، عبده و الآخرون(1420). الأدب المقارن مدخلات نظریه و نصوص و دراسات تطبیقیه، دمشق: مطبعه قمحه إخوان.
عوض، ریتا(1974). أسطورة الموت و الانبعاث، رسالة مقدمة إلی دائره اللغة العربیة و لغات الشرق الأدنی، بیروت: الجامعة الأمریکیه.
فرای، نورتروپ (1377) تحلیل نقد ادبی، ترجمة صالح حسینی، چاپ اول، ‌تهران: انتشارات نیلوفر.
قطب، سید (1417). النقد الأدبی الحدیث أصوله و مناهجه، ط4، القاهره: دار الشروق.
کفافی، محمد(1972). فی الادب المقارن، بیروت: دار الشروق.
کمبل، جوزوف(1377). قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
کوپ، لارنس(1384). اسطوره، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
لوفلر، م.دلاشو(1366). زبان رمزی قصه­های پریوار، تهران: توس.
مورنو، آنتونیو(1376). یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، تهران: نشر مرکز.
الیاده، میرچا(1382). اسطوره، رؤیا و راز، ترجمة رؤیا منجم، چاپ سوم، تهران: نشر علم.