نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

کتاب درسی دانشگاهی در فرایند یاددهی و یادگیری نقش تعیینکننده‌ای دارد. کتاب درسی مناسب ویژگی‌ها و شاخص‌هایی دارد که آن را از کتاب‌های غیردرسی متمایز می‌کند. نقد و تحلیل محتوای کتاب‌های دانشگاهی سبب می‌شود در طراحی و سازماندهی مناسب آن دقت کافی به‌عمل آید. در این پژوهش با هدف دستیافتن به شاخص‌های کتاب‌های درسی دانشگاهی از روش تحقیق کتابخانهای استفاده کرده‌ایم. در این مقاله، با تحلیل محتوای کتاب تعریف و مفاهیم آن، کاربرد و ابعاد آن، و نظراتی را که در زمینة طراحی کتابهای درسی ارائه شده است موردارزیابی و نقد قرار دادهایم. در این مقاله بهطور موردی میزان برخورداری کتاب قواعد و متون عربی، کتابی که برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیات فارسی فراهم آمده است، از شاخص‌های کتاب دانشگاهی بررسی شده است. کتاب درسی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین رسانههای آموزشی است که نقش ارزشمندی در نظام تعلیم و تربیت ایفا می‌کند. طراحی کتابها باید باتوجهبه معیارها و ضوابط خاصی در همة ابعاد متن باشد. تحلیل محتوای کتاب‌های درسی می‌تواند نقاط قوّت و ضعف احتمالی کتاب‌های درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا متناسب با اهداف تعیین‌شده و اصول علمی دراختیار مدیران و برنامهریزان و مؤلفان کتاب‌های درسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reviweing and Analyzing Course Book of University Level: A Case Study of Arabic Grammar and Reading Text

نویسنده [English]

  • Issa Motaghizadeh

Associate Professor of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

University course books have a determining role in the teaching/learning process. A desirable course book has certain characteristics which differentiates it from a non-academic book. Reviewing and evaluating the content of the course book can lead to a better precision and accuracy in its design and organization. Using library research methodology in this study, an attempt has been made to obtain a framework which represents university course book characteristics. Our goal in this study was that by analyzing course book content we can also evaluate and review the definition and terminology of course book analysis, its application, dimensions, the related comments and interpretations. The book “Arabic Grammar and Reading” by Dr. Mohammad Reza Najjarian has been chosen as the case study, so we can check how well the book has benefited from the characteristics obtained. Course book is one of the most important and influential instructional medium which is very significant in the realm of education. Analyzing the content of course book can provide a better chance for the authors, course and curriculum planners and instructors to find the strengths and possible weaknesses of the books and also make revisions, and the  possible changes to the content the books based on a desirable goal and academic principles can be helpful.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Curriculum Planning
  • Course Book
  • Textbook
  • Critique
  • Higher Education
اسماعیلی، سجاد و عیسی متقیزاده (1396)، «بررسی تأثیر مهار تفکر نقادانه بر مهارت درک مطلب متون ادبی دانشجویان رشتة زبان و ادبیات عربی در ایران»، مجلة جستارهای زبانی، ش 37.
امیر تیموری، محمدحسن (1390)، طراحی پیام‌های آموزشی، تهران: سمت.
ایمان، محمدتقی و محمودرضا نوشادی (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، فصلنامة پژوهش، س 3، ش 2.
برک، لورا (1383)، روانشناسی رشد، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران: ارسباران.
جعفری هرندی، رضا و دیگران (1387)، «تحلیل محتوا روشی پرکاربرد در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی، با تأکید بر تحلیل محتوای کتاب‌های درسی»، فصلنامۀ حوزه و دانشگاه، روششناسی علوم انسانی، س 14، ش 55.
حسن مرادی، نرگس (1388)، تحلیل محتوای کتاب درسی، تهران: آییژ.
راجردی، دومینیک ج. آ. (1384)، تحقیق در رسانه‌‌های جمعی، ترجمة کاووس سیدامامی، تهران:سروش.
رسولی، مهستی و زهرا امیرآتشانی (1390)، تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی، تهران: جامعه‌شناسان.
فاضلی، نعمت‌الله (1376)، «آموزش، تحقیق و ترویج (تحلیل محتوای نامة علوم اجتماعی)»، نمایۀ پژوهش، س 1.
فتحی واجارگاه، کورش (1384)، اصول برنامهریزی درسی، تهران: ایرانزمین.
فتحی واجارگاه، کورش و محمد آقازاده (1386)، راهنمای تألیف کتاب‌های درسی، تهران: آییژ.
کریپندروف، ک. (1390)، تحلیل محتوا (مبانی روششناسی)،ترجمة هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
لاریجانی، حسن (1387)، «تجزیه و تحلیل محتوای گسترش روشهای تحقیق در علوم کتابداری و اطلاعرسانی یا روش تجزیه و تحلیل محتوا»، فصل‌نامة دانششناسی، س 1، ش 1.
متقی‌زاده، عیسی، سجاد اسماعیلی، و دانش محمدی (1392)، «تحلیل محتوای کتب اللغة العربیة فی مرحلة البکالوریوس لفرع اللغة العربیة و آدابها فی ضوء معاییر الجودة، مبادئ العربیة للرشید الشرتونی و الجدید فی الصرف و النحو للدیباجی نموذجین»، مجلة بحوث فی اللغة العربیة و آدابها، جامعة اصفهان، عدد 8.
مشایخ، فریده (1375)، فرایند برنامهریزی آموزشی، تهران: مدرسه.
معاونت پژوهش (1382)، در جستوجوی راهکارهای تدوین متون درسی، تهران: مرکز انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
ملکی، حسن (1376)، برنامهریزی درسی (راهنمای عمل)، تهران: مدرسه.
ملکی، حسن (1379)، مبانی برنامهریزی درسی آموزش متوسطه، تهران: سمت.
ملکی، حسن (1386)، مقدمات برنامهریزی درسی، تهران: سمت.
منادی، مرتضی (1385)، «روش تحلیل محتوای متن گفتاری و نوشتاری در علوم رفتاری»، فصلنامة حوزه و دانشگاه، س 12، ش 48.
مهرمحمدی، محمود و دیگران (1381)، برنامة درسی: نظرگاهها، رویکردها، و چشماندازها، مشهد: آستان قدس رضوی.
نجاریان، محمدرضا (1395)، قواعد و متون عربی، یزد: دانشگاه یزد.
نیکلس، ا. و ا. ه. نیکلس (1377)، راهنمایی عملی برنامهریزی درسی، ترجمة داریوش دهقان، تهران: قدیانی.
یارمحمدیان، محمدحسین (1386)، اصول برنامهریزی درسی، تهران: یادوارة کتاب.
Glaser, E. (1941), An Experiment in the Development of CriticalThinking, Teacher’s College, Columbia University.
Lipman, M. (1988), “Critical Thinking, What Can it Be?” Educational Leader Ship, vol. 46,no. 1.
Maleki, H. and M. Habibipour (2007), “The Basic Goal of Fostering Critical Thinking Education, Journal of Educational Innovations, no. 19.
Paul, R. (2009), The Miniature Guide to Critical Thinking Concepts and Tools, The Foundation for Critical Thinking.
Paul, R., A. Fisher, and G. Nosich (1993), Workshop on Critical Thinking Strategies, Foundation for Critical Thinking Strategies, Sonoma State University.
Woolfolk, Anita E. (1990), Educational Psychology, 4th ed., New Jersey Englewood Cliffs.