نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری پژوهش‌محور حکمت و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

اعتباریات پایۀ علوم انسانیِ اسلامی است، درصورتی‌که نگاه جامع و فلسفی به آن داشته باشیم و آن را جزئی از مباحث وجودی بدانیم. درواقع، انسان موجودی تکوینی و حقیقی است که امور خود را در زیست دنیوی و با زبان اعتبار بیان می‌کند. بنابراین، اعتباریات رابطۀ تنگاتنگی با انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی دارد و به این علت است که پایۀ علوم انسانی قرار می‌گیرد. به این دلیل است که گزاره‌های علوم انسانی، ازجمله گزاره‌های فقهی و حقوقی، اعتباری به شمار می‌روند، نه حقیقی و برهان در این علوم جایگاهی ندارد. آن‌چه در این علوم مهم است، جلب منفعت و دفع ضرر و کسب کمال و سعادت است و در علوم انسانیِ اسلامی رسیدن به قرب الاهی است، اما کسانی که گزاره‌های فقهی و حقوقی را حقیقی می‌دانند خلط بین تکوین و تشریع کرده‌اند، زیرا رابطۀ واقعی در جایی است که رابطۀ علت و معلول برقرار باشد، اما در مسائل فقهی و حقوقی حکمی با جعل شارع و قانون‌گذار اعتبار شده است و هیچ منشأ تکوینی‌ای ندارد، بلکه مقررات شرعی یا عرفیِ قانونی است که وضع شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Credibility and the Critique of the Theory of the Veritable Nature of Human Sciences with Emphasis on Jurisprudence and Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Asadi 1
  • Seyed Saieed Lavasani 2

1 Associate Professor of Philosophy, Allameh Tabataba’i University (Corresponding author)

2 Research-based PhD Student of Wisdom and Islamic Theology, Allameh Tabataba’i University

چکیده [English]

The theory of conventions is the basis of Islamic humanities, if it is viewed from a philosophical and holistic perspective and taken as part of existential discussions. In reality, humans are genuine and real beings that express their needs in this world through the language of conventions. Therefore, conventions are intertwined with anthropology and epistemology and act as the pillars of Islamic humanities. Propositions in the humanities including propositions in jurisdiction and law are conventions and do not necessitate proofs. What is important in these sciences is to attract benefits and dispose loss and gain perfection and prosperity, and in Islamic humanities the aim is to reach closeness to Allah. But, those who take jurisprudence and legal propositions as genuine have mixed genesis and decree since genuine relationships exist in areas where there is a relationship between cause and effect. In jurisprudence and legal issues, a law is validated through a judge and has no genesis, and religious or customary laws are taken from the validity of the judge or a legislator.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conventional Propositions
  • Humanities
  • Jurisdiction
  • Law
  • Critique
آملی لاریجانی، صادق (1384)، «استدلال در اعتباریات»، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، دانشگاه قم، س 6، ش 24.
آملی لاریجانی، صادق (1394)، فلسفۀ علم اصول، ج 5، علم اصول و نظریۀ اعتبار، قم: مؤسسۀ علمیۀ ولی عصر.
ارسطو (1980 م) منطق، حققه و قدّم له عبدالرحمن بدوی، وکالۀ المطبوعات، بیروت: دار القلم.
جوادی آملی، عبدالله (1393)، «شناخت مبتنی‌بر روش تجربی و نیمه‌‌تجربی کف سواد است»، فصل‌نامۀ علوم انسانیِ اسلامی صدرا، ش 11، 12.
جوادی آملی، عبدالله (1386)، سرچشمۀ اندیشه‌ها، تحقیق عباس رحیمیان، قم: اسراء.
حجتی اشرفی، غلامرضا (1385)، قانون تجارت، تهران: گنج دانش.
خراسانی، محمدکاظم (1409 ق)، کفایۀ الاصول، قم: آل‌ البیت.
زینالی، توحید و اکبر سبحانی (1391)، حاشیه‌ای نوین بر قانون صدور چک، تهران: جنگل.
صفایی، سیدحسین (1383)، دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، ج 1، اشخاص و اموال، تهران: میزان.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، حاشیۀ الکفایۀ، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، پانوشت‌های مرتضی مطهری، تهران: صدرا.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387 الف)، اصول فلسفۀ روش رئالیسم، تصحیح سیدهادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387 ب)، برهان، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1387 ج)، رسالت تشیع در دنیای معاصر، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1402 ق)، بدایۀ الحکمۀ، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1415)، الرسائل التوحیدیۀ، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1426)، رسالۀ الولایۀ: الاسلام و العقیدۀ، تصحیح علی اسدی و صباح ربیعی، قم: باقیات.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1432)، نهایۀ الحکمۀ، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1981 م)، الحکمۀ المتعالیه فی اسفار الاربعۀ العقلیۀ، ملاصدرا و تعلیقات علامه طباطبایی، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1428)، رسالۀ الاعتباریات: مجموعۀ الرسائل، تصحیح صباح الربیعی، قم: باقیات.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
عراقی، ضیاءالدین (1417 ق)، نهایۀ الافکار، تقریر محمدتقی بروجردی نجفی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
الفارابی، ابونصر (1408 ق)، المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، قم: المکتبۀ آیۀ الله مرعشی.
الفارابی، ابونصر (1413 ق)، تحصیل السعادۀ: الاعمال الفلسفیۀ، تحقیق و تعلیق جعفر آل‌یاسین، بیروت: دار المناهل.
فرهی، بابک (1385)، قانون مجازات اسلامی، تهران: طرح نوین ‌اندیشه.
مصباح یزدی، محمدتقی (1394 الف)، آموزش فلسفه، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1394 ب)، شرح نهایۀ الحکمۀ، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1360)، جاودانگی و اخلاق؛ یادنامۀ استاد مطهری، دفتر اول، زیرنظر عبدالکریم سروش، تهران: انقلاب اسلامی.
مطهری، مرتضی (1390)، مجموعۀ آثار، تهران: صدرا.
یزدی، سیدمحمدکاظم (1409 ق)، العروۀ الوثقی، بیروت: الاعلمی.