نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار بازنشستۀ دانشگاه جامع امام حسین (ع)

چکیده

این مقاله با رویکرد تحلیلیــ انتقادی دربارة یک کتاب دانشگاهی به‌‌نگارش درآمده است. اثری جامعه‌شناسانه، که بهمنزلة یک متن کمک‌درسی برای آشنایی دانشجویان رشتههای مختلف علوم اجتماعی و علوم سیاسی در ایران و جهان با سیر تحول جریان روشنفکری در ایران معاصر بهرشتة تحریر درآمده است. بر این اساس، نگارندة مقاله ابعاد مختلف شکلی، روشی، نظری، و محتوای علمی کتاب را در بوتة نقد و محک به ‌آزمون نهاده است تا میزان شایستگی آن بهمنزلة منبع درسی برای تدریس جامعه‌شناسی سیاسی ایران یا برای مطالعة عمومی علاقه‌مندان مشخص شود و البته عیار آن برای مخاطبان دانشگاهی روشن گردد. این کتاب از برخی ویژگی‌های درخور و مثبتی برخوردار است؛ باوجوداین، در ابعاد گوناگون شکلی، روشی، نظری، و علمی کاستی‌هایی دارد که می‌تواند در چاپ‌های بعدی برطرف گردد و متنی شایسته دراختیار دانشجویان قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review of “Intellectuals of Iran: Despair and Hope Narrations” Intellectual Ideology in the Sociology of Intellectuals of Iran

نویسنده [English]

  • Abbas Khalaji

Assistant Professor Emeritus, Imam Hossein University

چکیده [English]

This paper is intended to review an academic book through a critical-analytical approach. The book, “Intellectuals of Iran: Despair and Hope Narrations”, is a sociological one written as a textbook for students of different fields of social and political sciences in Iran and in the world along the course of the development of the intellectual movement in contemporary Iran. Accordingly, the writer has tried to criticize and evaluate different aspects of the book such as its form, method, and theoretical and scientific contents to find out whether it is worthy of being regarded as a source of political sociology of Iran or as a general source for interested people. This will also pinpoint its value for academic addressees. The book is generally a valuable one containing positive features. Nevertheless, there are formal and methodological deficiencies, as well as some theoretical and scientific inadequacies which will hopefully be resolved in further editions and will provide a suitable text for the students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enlightenment
  • Intellectualism
  • Intellectuals of Iran
  • Ali Mirsiasi
  • Despair and Hope Narrations
آبادیان، حسین (1388)، بحران آگاهی و تکوین روشن‌فکری در ایران، تهران: کویر.
آجدانی، لطف‌ا‌ﷲ (1387)، روشن‌فکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران.
آزاد ارمکی، تقی (1381)، مدرنیتة ایرانی، روشن‌فکران، و پارادایم فکری عقب‌ماندگی در ایران، تهران:اجتماع.
امانیان، حسین (1382)، کالبدشکافی جریان‌های اصلاح‌طلبی و روشن‌فکری در ایران، تهران: پرسمان.
امیری، جهاندار (1383)، روشن‌فکری و سیاست، بررسی تحولات روشن‌فکری در ایران معاصر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
پارسانیا، حمید (1391)، انواع و ادوار روشن‌فکری با نگاه به روشن‌فکری حوزوی، تهران: کتاب فردا.
پدرام، مسعود (1383)، روشن‌فکران دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاب، تهران: گام نو.
تاجیک، محمدرضا (1384)، دین، دموکراسی، و روشن‌فکری در ایران امروز، تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
حاجیلری، عبدالرضا (1385)، روشن‌فکری در گذر اندیشه‌ها، تهران: دفتر نشر معارف.
حجاریان، سعید (1380)، از شاهد قدسی تا شاهد بازاری: عرفی‌شدن دین در سپهر سیاست، مجموعۀ مقالات، تهران: طرح نو.
خسروپناه، عبدالحسین (1384)، جریان‌های فکری ایران معاصر: جستاری تحلیلی از جریان‌های روشنفکری، روحانیت، تصوف، تجددگرایی، و ...، تهران: وثوق.
خسروپناه، عبدالحسین (1389)، روشن‌فکری و روشن‌فکران، تهران: کانون اندیشة جوان.
خلجی، عباس (1386)، «آرمان‌شهر عرفیشدن دین در سپهر سیاست، شرح و نقد اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی سعید حجاریان»، فصلنامة سیاست، دورة 37، ش 3.
میرسپاسی، علی (1387)، روشن‌فکران ایران: روایت‌های یأس و امید، ترجمة عباس مخبر، تهران: توسعه.
Mirsepassi, Ali (2007), Iranian Intellectualas: Social Hope and Philosophical Despair, New York University.
برای آگاهی بیش‌تر
آزادی، پرویز (1388)، ریشه‌های بحران روشن‌فکری در جامعة عربی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
آشتیانی، منوچهر (1387)، درآمدی به بحران جامعه‌شناسی جهانی معاصر، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
آل احمد، جلال (1357)، در خدمت و خیانت روشن‌فکران، تهران: خوارزمی.
اتزیونی، ایوا و هالوی (1391)، روشن‌فکری و شکست در پیامبری، ترجمة حسین کچویان، تهران: کتاب فردا.
احمدی، بابک (1392)، کار روشن‌فکری، تهران: نشر مرکز.
اصیل، حجت‌الله (1387)، دهخدا در افق روشن‌فکری ایران: پژوهشی در ساحت‌های گوناگون اندیشة دهخدا، تهران: کویر.
افروغ، عماد (1387)، روشن‌فکری و اصل‌گرایی فلسفی، تهران: سورة مهر.
افشار، زین‌العابدین (1391)، گفتمان جامعه‌شناختی مدرنیته: نقدی بر جریان روشن‌فکری فلسفی معاصر ایران، تهران: روزاندیش.
بادامچیان، اسدالله (1390)، روشن‌فکری و روشن‌اندیشی در ایران، تهران: اندیشة ناب.
باقری‌زاده، علی (1383)، سیر تحول روشن‌فکری در دورة پهلوی اول، تهران: ودیعت.
برونوفسکی، جیکوب و بروس مزلیش (1387)، سنت روشن‌فکری در غرب، از لئوناردو تا هگل، ترجمة لیلا سازگار، تهران: آگه.
بصیرنیا، غلامرضا (1385)، روشن‌فکری در ایران، مجموعۀ مقالات، ویراستة کورش گوهریان، تهران: دفتر نشر معارف.
بهداروند، محمدمهدی (1382)، تحلیل جریان روشن‌فکری، تهران: صبح میثاق.
حسینی جبلی، سیدمیرصالح (1390)، تحلیل جامعه‌شناختی جریان‌های روشن‌فکری در ایران (1284- 1357)، تهران: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
داوری، رضا (1363)، شمه‌ای از تاریخ غرب‌زدگی ما (وضع کنونی تفکر در ایران)، تهران: سروش.
دباغ، سروش (1388)، آیین در آینه: مروری بر آرای دین‌شناسانة عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
گزیده و نقد کتاب انقلاب مشروطیت (1391)، دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، مرکز هم‌اندیشی استادان و نخبگان دانشگاه، تهران: دفتر نشر معارف.
رزاقی، احمد (1385)، روشن‌فکری و جوانان، تهران: سورة مهر.
رضوی، مسعود (1387)، روشن‌فکران، احزاب، و منافع ملی: گفت‌وگوهایی با متفکران معاصر ایران، تهران: فرزان‌روز.
پوپر، کارل ریموند (1389)، آزادی و مسئولیت روشن‌فکران، ترجمة کورش زعیم، تهران: ایران مهر.
زرشناس، شهریار (1387)، نگاهی کوتاه به تاریخچة روشن‌فکری در ایران: مروری بر روشن‌فکری در غرب، پیدایی روشن‌فکری در ایران و نسل اول روشن‌فکران مشروطه، تهران: کتاب صبح.
زرشناس، شهریار (1387)، نگاهی کوتاه به تاریخچة روشن‌فکری در ایران: نسل دوم روشن‌فکری مشروطه و روشن‌فکری دوران پهلوی، تهران: کتاب صبح.
زیباکلام، صادق (1391)، ما چگونه ما شدیم: ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران، تهران: روزنه.
سبحانی، محمدتقی (1385)، مروری بر سنت و سکولاریسم (مصطفی ملکیان، مجتهد شبستری، و عبدالکریم سروش)، تهران: نشر و پژوهش معناگرا.
سروش، عبدالکریم (1386)، رازدانی و روشن‌فکری و دین‌داری، تهران: صراط.
شریفی، عباس (1388)، شریعت و عقلانیت در موج سوم روشن‌فکری دینی ایران: عقل نامحصور و فرجام عرفی‌گرایانة آن، تهران: گام نو.
شیخ فرشی، فرهاد (1381)، روشن‌فکری دینی و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ظهیری، مجید (1381)، مدرنیته، روشن‌فکری، و دیانت، تهران: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
عبابافها، محمد (1391)، بررسی گفتمان نسل دوم روشن‌فکری ایران، تهران: حدیث امروز.
عباسپور تمیجانی، محمدحسین (1389)، روشن‌فکری در عصر ما، تهران: آشنایی.
عبدالحسین پورفرد، مسعود (1392)، صورت‌بندی روشن‌فکری در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
عبدالکریمی، بیژن و محمد رضایی (1384)، هگل یا مارکس: نقدی بر جریان روشن‌فکری ایران، تهران: نقد فرهنگ.
فاضلی، قادر (1388)، آب و سراب: نقد و بررسی افکار عبدالکریم سروش، تهران: فضیلت علم.
قلی‌پور، محمد (1384)، آینة جام: جامعه‌شناسی توصیفی آرا و اندیشه‌های دکتر عبدالکریم سروش (تا نیمة دوم دهة هفتاد)، تهران: مرندیز.
قیصری، علی (1389)، روشن‌فکران ایران در قرن بیستم، ترجمة محمد دهقانی، تهران: هرمس.
کاتوزیان، محمدعلی (1392)، تضاد دولت و ملت: نظریة تاریخ و سیاست در ایران، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
کاظمی، عباس (1384)، جامعه‌شناسی روشن‌فکری دینی در ایران، تهران: طرح نو.
روشن‌فکری دینی (1387)، تهیه و تنظیم کانون سپهر اندیشه، تهران: پردیس.
کاوه، سعید (1389)، روان‌شناسی روشن‌فکری: شناخت و بررسی روشن‌فکری و عوامل مؤثر بر روشنفکر و فرایند روشن‌گری، تهران: سخن.
روشن‌فکری در ایران، گفت‌وگوی تمدن‌ها و روشن‌فکر (1381)، تهیه و تنظیم گروه فلسفة مرکز بین‌المللی گفتوگوی تمدن‌ها، تهران: توسعه.
حوزه و روشن‌فکری (1395)، گروه نویسندگان دانشگاه باقرالعلوم، قم: بوستان کتاب قم.
گودرزی، غلامرضا (1387)، تجدد ناتمام روشن‌فکران ایران، تهران: اختران.
مددپور، محمد (1389)، سیر تفکر معاصر: تجدد و دین‌زدایی در فرهنگ و هنر منورالفکری سکولار و روشن‌فکری دینی، تهران: سورة مهر.
مصطفوی، خشایار و سهراب موسی‌زاده (1391)، زایش درام ایرانی: گفتمان روشن‌فکری در عصر قاجار و رویکرد میرزا آقا تبریزی در تلفیق نمایش ایرانی و تئاتر غربی، تهران: افراز.
معصومی، یوسف (1389)، چراغ‌های خاموش: نقد و بررسی جریان روشن‌فکری در روند تحولات مشروطیت تا دورة استبداد صغیر، تهران: سروش هدایت.
ملکیان، مصطفی و دیگران (1388)، سنت و سکولاریسم: گفتارهایی از عبدالکریم سروش، محمد مجتهد شبستری، مصطفی ملکیان، و محسن کدیور، تهران: صراط.
میلانی، عباس (1387)، تجدد و تجددستیزی در ایران، مجموعۀ مقالات، تهران: اختران.
میرسپاسی، علی (1385)، تأملی در مدرنیتة ایرانی: بحثی دربارة گفتمان‌های روشن‌فکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمة جلال توکلیان، تهران: طرح نو.
میرسپاسی، علی (1389)، دموکراسی یا حقیقت: رساله‌ای جامعه‌شناختی درباب روشن‌فکری ایرانی، تهران: طرح نو.
نبوی، نگین (1388)، روشن‌فکران و دولت در ایران: سیاست، گفتار، و تنگنای اصالت، ترجمة حسن فشارکی، تهران: شیرازه؛ پردیس دانش.
نصری، محسن (1390)، ایران؛ دیروز، امروز، فردا: تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: دفتر نشر معارف.
نقویان، محمد و محمدمهدی باباپور گل‌افشانی (1381)، ارتجاع روشن‌فکری در ایران، تهران: آل‌صمد.
واعظی، حسن (1383)، استراتژی سلطه، تهدیدات، راه‌بردها، رسالت روشن‌فکران، و آیندة ایران، تهران:سروش.
هاشم‌زهی، نوروز (1386)، شرایط اجتماعی و پارادایم‌های روشن‌فکری در آستانة دو انقلاب ایران: انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، تهران: مؤسسة چاپ و نشر عروج.
یثربی، سیدیحیی (1387)، روشن‌اندیشی و روشن‌فکری، تهران: قو؛ چاپار.
یثربی، سیدیحیی (1382)، ماجرای غم‌انگیز روشن‌فکری در ایران، تهران: دانش؛ اندیشة معاصر.
یزدانی مقدم، احمدرضا (1383)، از دین دنیوی تا آستان قدرت، نقد کتاب از شاهد قدسی تا شاهد بازاری، تهران: مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما (استان قم).
یزدی، ابراهیم (1387)، روشن‌فکری دینی و چالش‌های جدید، تهران: کویر.