نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار تاریخ، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)،

چکیده

امروزه بحث روش و روش‌شناسی یکی از سنجه‌های مهم علمیت هر رشتة علمی به‌شمار می‌رود. شاید اکنون بدون معرفت درموردروش و روش‌شناسی ادعای علمیت در هر علمی موردتردید باشد. پژوهش حاضر ضمن نقد سه اثر منتشرشده در حوزۀ روش تحقیق در تاریخ، یعنی روش تحقیق در تاریخنگاری اثر جهانگیر قائممقامی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ نوشتة علیرضا ملایی توانی، و روش پژوهش در تاریخ‌شناسینوشتة حسن حضرتی به ارزش‌یابی روش و روش‌شناسی و نسبت آن با تفکر در علم تاریخ پرداخته است. این نقد نشان می‌دهد که چه پیآمدهایی از اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در علم تاریخ متصور است. پذیرش الگوهای روش‌شناختی علوم طبیعی در تاریخ، تضعیف موضع نقد، تضعیف موضع اندیشه‌ورزی در علم تاریخ، نادیدهانگاشتن نقش مورخ به‌عنوان دست‌کم بخشی از فرایند تولید علم تاریخ، و ... ازجمله تبعات اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در تاریخ است. بر این اساس، راهبرد پژوهش کنونی آن است که تمهیداتی اندیشیده شود تا بهواسطة آن تفکر در تاریخ به موضعی غالب تبدیل شود. مسئلة نوشتار حاضر این است که نسبتی مشخص بین علم تاریخ و تفکر برقرار سازد و در این راستا تعریف و تأویلی از علم تاریخ و روش‌شناسی تاریخی ارائه شده که به تقویت تفکر استمداد برساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

In Defense of Thought: A Critical Review of Three Works in the Field of Method of Research in History

نویسنده [English]

  • Yaghoub Khazaei

Assistant Professor Imam Khomeini International University

چکیده [English]

Today, the discussion of method and methodology is one of the important measures of science in any field of science. Perhaps now, without knowledge of the method and methodology the claim of science in every discipline is questioned.  In doing so, the present study criticizes three published works in the field of research method in the history, namely Research Method in Historiography by Dr. Jahangir Ghaem Maghami, An Introduction to Research Method in the History by Dr. Alireza Mollaiy Tavani and Method of Research in History by Dr. Hassan Hazratiand, evaluating the method and methodology and its relation with thinking in the history. This critique reveals the implications of adopting a positivist approach in the history. The adoption of the methodological patterns of natural sciences in history, weakening the position of criticism, Undermining the position of thought in history, ignoring the role of the historian as at least part of the process of producing history, etc. are the consequences of adopting a positivist approach in history. Accordingly, it is the current research strategy that arrangements are to be considered by that, thinking in history becomes the dominant position. The present article aims to establish a distinct relation between history and thought, and there is a definition and interpretation of history and historical methodology, advocating strengthening thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Method
  • Methodology
  • Critique
  • Positivism
  • Inductive Method
  • Theory
  • Philosophical Thinking
احمدی، بابک (1387)، رسالة تاریخ، تهران: مرکز.
استراوس، انسلم و جولیت کربین (1390)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریة زمینهای، تهران: نشر نی.
انتخابی، نادر (1394)، «عباس اقبال و سرآغاز تاریخنگاری مدرن در ایران»، نگاه نو، ش 106.
ببی، ارل (1381)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمة رضا فاضل، تهران: سمت.
برک، پیتر (1394)، تاریخ و نظریة اجتماعی، ترجمة حسینعلی نوذری، تهران: طرح نقد.
پاکتچی، احمد (1391)، روش تحقیق عمومی، ویراستة مصطفی فروتن، تهران: دانشگاه امام صادق.
پاکتچی، احمد (1391)، نقد متن، ویراستة صالح زارعی، تهران: دانشگاه امام صادق.
پوپر، کارل ریموند (1375)، حدسها و ابطالها، ترجمة احمد آرام، تهران: چاپخانة حیدری.
جنکینز، کیت (1387)، بازاندیشی تاریخ، ترجمة حسینعلی نوذری، تهران: آگه.
حضرتی، حسن (1380)، تأملاتی در علم تاریخ و تاریخنگاری اسلامی، تهران: نقش جهان.
حضرتی، حسن (1390)، روش پژوهش در تاریخشناسی؛ با تکیه بر اصول و قواعد رسالهنویسی، تهران: پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
خزایی، یعقوب (1395)، «بررسی پدیدارشناختی مفهوم «وحشی»: با تکیه بر مفهوم وحشی در مطالعات تاریخی»، تاریخ فرهنگی، ش 29.
خزایی، یعقوب (1396)، «بایستههای صورتبندی نقد پدیدارشناختی»، مجموعهمقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی.
خزایی، یعقوب (1396)، فرایند ساختیابی نهاد زندان، تهران: آگه.
زرگرینژاد، غلامحسین (1379)، «رستم الحکما، هذیان بهجای تاریخ»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، س 4، ش 1، 2.
زرگرینژاد، غلامحسین (1385)، روزشمار تحولات ایران در عصر قاجاریه، تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
فی، برایان (1384)، فلسفة امروزین علوم اجتماعی، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
قائممقامی، جهانگیر (1358)، روش تحقیق در تاریخنگاری، تهران: دانشگاه ملی ایران.
کارناپ، رودلف (1385)، فلسفه و نحو منطقی، ترجمة رضا مثمر، تهران: مرکز.
کالینگوود، ار. جی (1385)، مفهوم کلی تاریخ، ترجمة علیاکبر مهدویان، تهران: اختران.
کالینگوود، ار. جی (1391)، اصول تاریخ و نوشتارهای دیگر در فلسفة تاریخ، ترجمة عبدالرضا سالار بهزادی، تهران: نشر نی.
لوویت، کارل (1395)، معنا در تاریخ، ترجمة سعید حاجی ناصری و زانیار ابراهیمی، تهران: علمی و فرهنگی.
مگی، برایان (1386)، سرگذشت فلسفه، ترجمة حسن کامشاد، تهران: نشر نی.
ملایی توانی، علیرضا (1386)، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، تهران: نشر نی.
نوذری، حسینعلی (1383)، نظریة انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: آگاه.
هایدگر، مارتین (1390)، چه باشد آنچه خوانندش تفکر؟، ترجمة سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
هگل، گ. و. (1381)، عقل در تاریخ، ترجمة حمید عنایت، تهران: شفیعی. 
Gadamer, Hans Georg (1975), Truth and Method, London and New York: Continuum.
Heidegger, Martin (1985), History of the Concept of Time, trans. Theodore Kisiel, Indiana University Press.
Marius, Richard and Melvin E. Page (1989), A Short Guide to Writing about History, Harvard University.
Popper, Karl (1959), The Logic of Scientific Discovery, London and New York: Routledge.
Popper, Karl R. (1957), The Poverty of Historicism, United Kingdom: Psychology Press.