نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه خلیج‌ فارس، بوشهر، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه خلیج ‌فارس، بوشهر، ایران.

چکیده

مطالعات تاریخ دریایی از زمینه‌‌‌های مهم پژوهش‌‌های تاریخی است. با‌این‌حال، تاکنون در زبان فارسی تحقیقاتی پراکنده و اندک در این زمینه انجام شده ‌و اغلب نویسندگانی غیرمتخصص به این مهم دست یازیده‌‌اند. اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران اثر تازه و مفصلی است که آن را گروهی از محققان دانشگاهی به‌سرپرستی دو تن از محققان رشتۀ تاریخ تألیف کرده‌اند. مقالۀ حاضر می‌کوشد تا در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند و در اصلاح ایرادات و بهبود کیفیت علمی این اثر در چاپ‌های بعدی یاری کند. درکل، ارزیابی و نقد کتاب نشان می‌دهد که نقطۀ قوت این اثر جامعیت و استفاده از منابع و تحقیقات گوناگون درکنار بهره‌گیری از نقشه‌ها، تصاویر، و جدول‌های گویاست. درحالی‌که پراکندگی و ناهم‌گونی مطالب و عدم توازن علمی میان بخش خلیج‌ فارس و دریای عمان با بخش دریای مازندران ضعف عمدۀ آن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Book “The Atlas of Ports and Maritime History of Iran”

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Peighambari 1
  • Hasan Alahyari 2

1 Assistant Professor, Department of History, Persian Gulf University, Bushehr, Iran

2 Assistant Professor, Department of History, Persian Gulf University, Bushehr, Iran

چکیده [English]

The study of marine history is one of the important cases in historical research. However, insufficient research has been done in this field in Persian language, and it was frequently investigated by non-academic writers. “The Atlas of Ports and Maritime History of Iran” is compiled by a group of researchers supervised by two professors in the history field. In general, this article, as a review paper, tries to identify and scrutinize the strengths and weaknesses of the book in addition to improving its scientific quality for the future issues. To sum up, the comprehensiveness and utilization of various sources and research by using useful maps, clear illustrations, and sufficient tables can be proposed as the strengths of the book, while the dispersion and heterogeneity of the content and disaffiliation of the Persian Gulf and the Oman Sea section with the Caspian Sea section are the major weaknesses of the book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Geography
  • Persian Gulf
  • Caspian Sea
  • Shipping
  • Seafaring
اقتداری، احمد (1348)، آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج ‌فارس و دریای عمان، تهران: انجمن آثار ملی.
اولئاریوس، آدام (1379)، سفرنامۀ آدام اولئاریوس، ترجمۀ حسین کردبچه، تهران: کتاب برای همه.
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ (1375)، جایگاه مناطق اطراف دریای خزر در تاریخ جهان اسلام، ترجمۀ لیلا ربن‌شه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بلاذری، احمد بن یحیی (1364)، فتوح‌ البلدان، ترجمۀ آذرتاش آذرنوش، تهران: سروش.
پاتس، دی. تی. (1393)، «باستان‌شناسی و تاریخ اولیۀ خلیج‌ فارس»، در: تاریخ خلیج‌ فارس از قدیم‌ترین دوران تا کنون، ویراستۀ لارنس جی. پاتر، ترجمۀ محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
تاورنیه، ژان باتیست (1366)، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ ابوتراب نوری، تهران: سنائی.
حزین لاهیجی، شیخ محمد‌علی (1332)، تاریخ حزین، اصفهان: کتاب‌فروشی تأیید.
حسن، هادی (1371)، سرگذشت کشتی‌رانی ایرانیان از دیرباز تا قرن شانزدهم میلادی، ترجمۀ امید اقتداری، تهران: به‌نشر.
حورانی، جرج ف. (1338)، دریانوردی عرب در دریای هند، ترجمۀ محمد مقدم، تهران: ابن‌سینا.
دریایی، تورج (1391)، ناگفته‌های امپراتوری ساسانیان، ترجمۀ آهنگ حقانی و محمود فاضلی بیرجندی، تهران: کتاب پارسه.
رائین، اسماعیل (2536)، دریانوردی ایرانیان، تهران: جاویدان.
شوارتس، پاول (1372)، جغرافیای تاریخی فارس، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
شیپمان، کلاوس (1384)، مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: فرزان‌روز.
صادقی، علی‌اشرف (1392)، «کلمات فارسی مربوط به دریانوردی در متون عربی»، در: مروارید خلیج ‌فارس؛ پژوهش‌های ایران‌شناسی در بزرگ‌داشت استاد احمد اقتداری، به‌اهتمام میثم کرمی، تهران: گستره.
طاهری، محمود (1388)، سفرهای دریایی مسلمین در اقیانوس هند، مشهد: فانوس دریا.
عسکری چاه‌وردی، علیرضا (1392)، پژوهش‌های باستان‌شناسی کرانه‌های خلیج ‌فارس، شیراز: دانشگاه هنر.
فخرالزمانی قزوینی، ملاعبدالنبی (1362)، تذکرۀ میخانه، به‌تصحیح احمد گلچین معانی، تهران: اقبال.
فهیمی، سیدحمید (1381)، فرهنگ عصر آهن در کرانه‌های جنوب غربی دریای خزر ازدیدگاه باستان‌شناسی، تهران: سمیرا.
قائم مقامی، احمدرضا (1397)، «دربارۀ چند لغت و اصطلاح دریانوردی فارسی و عربی»، پژوهش‌‌های ایران‌شناسی، ش 2.
کانر، کلیفورد (1390)، تاریخ علم مردم، ترجمۀ حسن افشار، تهران: ماهی.
کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ (1379)، تاریخ‌نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
مک ایودی، کالین (1364)، اطلس تاریخی جهان از آغاز تا امروز، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران: مرکز.
نجم‌آبادی، شهناز راضیه (1393)، «حضور اعراب در کرانه‌های ایرانی خلیج‌ فارس»، در: تاریخ خلیج ‌فارس از قدیم‌ترین دوران تاکنون، ویراستۀ لارنس جی. پاتر، ترجمۀ محمد آقاجری، تهران: ققنوس.
نوربخش، حسین (1382)، دریانوردی در ایران، تهران: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی.
وثوقی، محمدباقر (1389)، علل و عوامل جابه‌جایی کانون‌های تجاری در خلیج ‌فارس، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
وثوقی، محمدباقر و منصور صفت‌گل (1395)، اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران، تهران: سازمان بنادر و دریانوردی.
ویسهوفر، یوزف (1388)، تاریخ پارس از اسکندر مقدونی تا مهرداد اشکانی، ترجمۀ هوشنگ صادقی، تهران: فرزان‌روز.
یعقوبی، احمد بن واضح (بی‌تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
 
Agius, A. Dionisius (2008), Classic Ships of Islam from Mesopotamia to the Indian Ocean, London, Boston: Brill.
Bryce, Trevor. (2009), The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Anceint Western Asia, London: Routledge.
Grenet, F. (2003), La Geste d’Ardashir fils de Pâbag, Paris.
Lorimer, John Gordon (1908-1915), Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Calcutta.
Potts, Timothy (1994), Mesopotamia and East; An Archaeological and Historical Study of Foreign Relations ca.3400 -2000 B.C, Oxford.
Vanessa, M. A., Peter Verkinderen Heyvaert, and Jan Walstra (2013), “Geoarchaeological Research in Lower Khuzestan: State of the Art”, in: Susa and Elam. Archaeological, Philological, Historical and Geographical Perspectives, Katrien De Graef and Jan Tavernier (eds.), Proceedings of the International Congress Held at Ghent University, December 14–17, 2009, MDP 58, Leiden, Boston: Brill.