نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

چکیده

یکی از جدیدترین آثار در زمینة خاقانی‌‌پژوهی جلد دوم و سومِ شرح اشعار خاقانی تألیف محمدرضا برزگر خالقی است. مؤلف در این دو جلد نیز مانند جلد نخست قصاید را شرح داده است. موضوع این جستار بررسی و نقد جلد دوم این اثر است. ‌نگارندۀ ‌این پژوهش کوشیده تا با روش تحلیلی ــ توصیفی برخی کاستی‌‌ها و اشکال‌‌های موجود در این اثر را رفع کند؛ بر همین اساس، اشکال‌‌ها و کاستی‌‌های این اثر در دو بخش عمدة اشکال‌های محتوایی و اشکال‌های تایپی ــ ویرایشی بررسی شده‌‌ است. بخش نخست (اشکال‌های محتوایی) زیرمجموعه‌‌های دیگری دارد که عبارت‌اند از: الف) درک نادرست مفهوم ابیات؛ ب) تصحیح‌های قیاسی و ضبط‌‌های نادرست؛ ج) خوانش نادرست ابیات؛ و ‌‌د) توضیح‌های ناکافی و ناکامل. در هر قسمت سعی شده تا نظرهای ارائه‌شده با مراجعه به منابع کهن و اصیل مستدل و مستند باشند. به‌هرروی، هدف در این جستار کاستن از اعتبار این اثر نیست، بلکه نگارندۀ این سطور می‌‌کوشد تا با رعایت انصاف و اخلاق گام مثبتی در اعتلای این اثر بردارد تا متن منقح‌‌تری را از آن در آینده شاهد باشیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Review and Critique of the Description of Odes of Khaqani by Mohammad Reza Barzegar Khaleqi (Volume II)

نویسنده [English]

  • Seyed Mohsen Hosseini Vardanjani

PhD in Persian Language & Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

چکیده [English]

One of the most recent works published in the field of Khaqani Studies is the second and third volumes of Khaqani’s Commentary, written by Mohammad Reza Barzegar Khaleqi. The author in these two volumes, as in the first volume, has described the quotations. The subject of this article is to review and criticize the second volume of this work. This research has attempted to resolve some of the shortcomings and drawbacks of this work through an analytical / descriptive approach; therefore, the drawbacks and shortcomings of this work have been examined in two major sections: content problems and typographical/editing problems. The first section, dealing with content drawbacks, has other sub-categories, which include: (a) misunderstanding the meaning of the verses; (b) incorrect recordings;(c) incorrect reading of verses; and d) inadequate and incomplete explanations. Each section has attempted to substantiate the comments provided by reference to ancient and original sources. However, the purpose of this essay is not to undermine the validity of this work; instead, it seeks to take a positive step in upholding this work with due diligence and ethics so that we can see more relevant text in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaqani Description
  • Barzegar Khaleqi
  • Volume II
  • Drawbacks
  • Reviews and Criticisms
ابن‌‌خلدون، عبدالرحمن محمد (1408 ق)، تاریخ ابن‌‌خلدون، تصحیح و تحقیق سهیل زکار، بیروت: دارالفکر.
ابن‌‌خلف تبریزی، محمدحسین (1362)، برهان قاطع، به‌‌اهتمام محمد معین، تهران: امیرکبیر.
ابی‌‌معشر بلخی، جعفر بن محمد (1388)، الاحکام علی قرانات الکواکب، تصحیح یوسف بیگ باباپور و دیگران، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
اردبیلی، ابن‌‌بزاز (1373)، صفوة‌‌الصفاء، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، اردبیل: مصحح.
استعلامی، محمد (1390)، نقد و شرح قصاید خاقانی، تهران: زوار.
اسدی طوسی، ابونصر علی‌‌ بن احمد (1332)، لغت فرس، به‌‌اهتمام محمد دبیرسیاقی، تهران: طهوری.
آهنگری، عبدالقادیر (1351)، «اوغوزها، ترکان غز»، وحید، ش 109.
برزگر خالقی، محمدرضا (1387)، شرح دیوان خاقانی، ج 1، تهران: زوار.
برزگر خالقی، محمدرضا (1397)، شرح دیوان خاقانی، ج 2، تهران: زوار.
بلخی، شمس خطاط (1395)، کنزالزواهر فی معرفة‌‌الجواهر، تصحیح سروناز پریشان‌‌زاده، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد (1362)، التفهیم لاوائل صناعة‌‌التنجیم، تصحیح جلال‌‌الدین همایی، تهران: بابک.
بینش، تقی و ایرج افشار (1387)، «بازنامۀ نوشیروانی»، فرهنگ ایران‌‌زمین، ش 30.
بیهقی، ابوالفضل (1383)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌‌اکبر فیاض، به‌‌اهتمام محمدجعفر یاحقی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ترکی، محمدرضا (1394)، نقد صیرفیان، تهران: سخن.
الحسینی‌‌العلوی، ابوالمعالی محمد (1376)، بیان‌‌الادیان، تصحیح محمدتقی دانش‌‌پژوه، تهران: روزنه.
خاقانی، بدیل بن علی (1316)، دیوان اشعار، تصحیح علی عبدالرسولی، تهران: سعادت.
خاقانی، بدیل بن علی (1375)، دیوان اشعار، ویراستة جلال‌‌الدین کزازی، تهران: نشر مرکز.
خاقانی، بدیل بن علی (1378)، دیوان اشعار، تصحیح ضیاء‌‌الدین سجادی، تهران: زوار.
خاقانی، بدیل بن علی (664 ق)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 4516، لندن: کتاب‌خانة بریتیش میوزیوم.
خاقانی، بدیل بن علی (702 ق)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 3810، ترکیه: کتاب‌خانة فاتح.
خاقانی، بدیل بن علی (847 ق)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 4644، مشهد: کتاب‌خانة آستان قدس رضوی.
خاقانی، بدیل بن علی (883 ق)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 7337، تاجیکستان: آکادمی ابوریحان.
خاقانی، بدیل بن علی (ابتدای قرن 7)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 976، تهران: کتاب‌خانة مجلس.
خاقانی، بدیل بن علی (قرن 7 یا 8)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 43g، تهران: کتاب‌خانة دانشگاه تهران.
خاقانی، بدیل بن علی (قرن 9)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 1816، پاریس: کتاب‌خانة ملی.
خاقانی، بدیل بن علی (نیمة دوم قرن 7)، دیوان اشعار، نسخة خطی شمارة 15851، قم: کتاب‌خانة مرعشی.
خوارزمی، محمد بن احمد (2008)، مفاتیح‌‌العلوم، تحقیق عبدالامیر اعسم، بیروت: دارالمناهل.
دادگی، فَرنْبَغ (1395)، بُنْدَهِشْن، به‌‌اهتمام مهرداد بهار، تهران: توس.
دهخدا، علی‌‌اکبر (1377)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
سجادی، ضیاء‌‌الدین (1389)، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی، تهران: زوار.
سعدی، مصلح‌‌ بن عبدالله (1385)، کلیات سعدی، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: هرمس.
السکاکی، یوسف‌‌ بن ابی‌‌بکر (2000)، مفتاح‌‌العلوم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب‌‌العلمیة.
سهروردی، یحیی‌‌ بن حبش (1372)، مجموعة مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن و حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
السیوطی، جلال‌‌الدین عبدالرحمن (2013)، تاریخ‌‌الخلفاء، باشراف محمد غسان نصوح، قطر: ادارة‌‌الشئون الاسلامیة.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1995)، الملل و النحل، تحقیق امیرعلی مهنا، بیروت: دارالمعرفة.
کاشانی، عبدالله (1386)، عرایس‌‌الجواهر و نفایس‌‌الأطایب، تصحیح ایرج افشار، تهران: المعی.
کزازی، میرجلال‌‌الدین (1388)، گزارش دشواری‌‌های دیوان خاقانی، تهران: نشر مرکز.
مصفّی، ابوالفضل (1388)، فرهنگ واژه‌‌های نجومی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مولوی، جلال‌‌الدین بلخی (1393)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تصحیح مجدد حسن لاهوتی، تهران: میراث مکتوب.
مهدوی‌‌فر، سعید (1392)، «آسیب‌‌شناسی شرح دیوان خاقانی»، کتاب ماه ادبیات، ش 196.
مهدوی‌‌فر، سعید (1395)، فرهنگ‌نامة صور خیال در دیوان خاقانی، تهران: زوار.
ناصرخسرو، ابومعین حمیدالدین (1335)، سفرنامه، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
نسوی، ابوالحسن علی ‌‌بن احمد (1354)، بازنامه، تصحیح علی غروی، تهران: مرکز مردم‌‌شناسی ایران.
نظامی، الیاس‌‌بن یوسف (1386)، کلیات نظامی گنجوی، تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: زوار.
نفیسی، علی‌‌اکبر (1318)، فرهنگ نفیسی، تهران: کتاب‌فروشی خیام.
النیربانی، عبدالبدیع (1427ق)، الجوانب‌‌الصوتیة فی کتب‌‌الاحتجاج للقراءات، دمشق: دارالغوثانی.
نیکوبخت، ناصر (1392)، «نقدی بر شرح دیوان خاقانی»، پژوهش‌نامة انتقادی متون، س 13، ش 1.
یوسفی هروی، یوسف ‌‌بن محمد (1391)، ریاض‌‌الادویة، تصحیح محمد نظری، تهران: المعی.