نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان، ایران

چکیده

محمدرضا نوعی، معروف به مولانا نوعی خبوشانی (970-1019 ق)، سرایندة مشهور و نام‌آور سدة دهم و چند سال آغازین سدة یازدهم و از استادان مسلم زبان و ادب فارسی در شبه‌قارة هند است. دیوان اشعارش ‌در سال 1374 ش به‌تصحیح امیرحسین ذاکرزاده و به‌کوشش احمد کرمی به‌همت انتشارات ما در تهران به‌‌چاپ رسیده است. در این چاپ، کاستی‌ها، تحریفات، تصحیفات، و خطاهای بسیاری راه یافته که غالباً ناشی از نقص احتمالی دست‌نویس‌ها یا بدخوانی و کم‌دقتی مصحح است. همین عوامل باعث شده است از میزان صحت و اعتبار این چاپ کاسته و شعر نوعی از درستی و روانی بسیار دور یا بی‌معنی شود. به‌یاری دست‌نویس‌های کهن‌تر و معتبرتر دیوان نوعی می‌توان برخی از نادرستی‌های موجود در دیوان شاعر را اصلاح و تصحیح کرد. این پژوهش بررسی و تحلیل انتقادی پاره‌ای از سروده‌های وی است که نگارندگان با دردست‌داشتن دو دست‌نویس از دیوان این شاعر و مطابقت و مقایسة آن با متن چاپی دیوان ابیات فراوانی از دیوان وی را تصحیح انتقادی کرده‌ و به این نتیجه رسیده‌اند که چاپ کنونی دیوان مولانا نوعی بدون بهره‌گیری از شیوه‌ها و روش‌های علمی تصحیح انجام گرفته است و به‌هیچ‌وجه شایسته و بایستة این شاعر توانا نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Naw'i Khabushāni's Divān

نویسندگان [English]

  • M.Mostafa Resalatpanahi 1
  • Hossien Ghorbanpour 2

1 PhD in Persian Language and Literature, University of Kashan, Iran

2 Assistant Professor of Persian Language and Literature Department, University of Kashan, Iran

چکیده [English]

Mohammad RezāKhabushāni, also known as Naw'i Khabushāni (970- 1019 AH), a famous poet in tenth century and the beginning of the eleventh century, was one of the indisputable masters of Persian literature in Indian peninsula.The poetry of his poems was published in 1374 by Amir-Hossein Zākerzādeh and the efforts of Ahmad Karami by Mā publication in Tehran. In this print, there are many shortcomings, distortions, weaknesses, and mistakes that often result from possible defects in handwriting or bad readiness and timeliness. These same factors have reduced the accuracy of this print and the poetry’s Naw'i that go away from the accuracy and eloquence.With the help of the older and more authoritative handwritten copies of the Divān, some of the mistakes in the poet’s poem can be corrected and revised.This research is a critical analysis and survey and checking of some of his poems, in which the writers criticized the abundance of his verses by holding two handwritten copies of the court of this poet and comparing it with the text of the Divan And have concluded that the current edition of the Divān has been taken without the use of scientific methods of correction and in no way worthy and deserving of this poet is not capable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naw’i Khabushāni
  • Divān
  • Correction
  • Distortion
  • Critical Analysis
قرآن کریم.
اکسیر اصفهانی، میرزا عظیما (1395)، اکسیر سخن: گزیدة غزلیات اکسیر اصفهانی، مقدمه و گزینش و تعلیقات از محمدمصطفی رسالت‌پناهی و مژگان محمدی، کاشان: مرسل.
امیرخسرو دهلوی، خسروبن محمود (1387)، دیوان امیرخسرو دهلوی، مطابق نسخة یمین‌الدین ابوالحسن خسرو، به‌تصحیح اقبال صلاح‌الدین، با مقدمة محمد روشن، تهران: نگاه.
انوری، محمدبن محمد (1376)، دیوان انوری، به‌سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
اوحدی حسینی دقاقی بلیانی اصفهانی، تقی‌الدین محمد (1389)، عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، تصحیح ذبیح‌الله صاحب‌کاری و آمنه فخر احمد (با نظارت علمی محمد قهرمان)، تهران: میراث مکتوب با همکاری کتاب‌خانه، موزه، و مرکز مجلس شورای اسلامی.
بیدل دهلوی، عبدالقادربن عبدالخالق (1387)، غزلیات بیدل، براساس نسخة خال‌محمد خسته و خلیل‌الله خلیلی، به‌کوشش فرید مرادی، تهران: زوار.
حجتی (1375)، دانش‌نامة ادب فارسی؛ ادب فارسی در شبه‌قارۀ هند، ج 4، ذیل «نوعی خبوشانی»، به‌سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
درایتی، مصطفی (1389)، فهرست‌وارة دست‌نوشت‌های ایران (دنا)، تهران: مرکز پژوهش کتاب‌خانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
درایتی، مصطفی (1391)، فهرستگان نسخ خطی ایران (فنخا)، ج 14، تهران: سازمان اسناد و کتاب‌خانة ملی جمهوری اسلامی ایران.
لغت‌نامه (1377)، به‌کوشش علی‌اکبر دهخدا، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی‌فر، تهران: دانشگاه تهران.
رازی، امین احمد (بی‌تا)، تذکرة هفت‌اقلیم، تصحیح جواد فاضل، تهران: کتاب‌فروشی علمی.
ریو، چارلز (1879م)، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزة بریتانیا، ج 2، لندن: آکسفورد.
سنایی، مجدودبن آدم (1362)، دیوان سنایی، با مقدمه و حواشی و فهرست‌ها، به‌سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.
صائب تبریزی، میرزا محمدعلی (1365)، دیوان صائب تبریزی، تصحیح محمد قهرمان، تهران: علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح‌الله (1369)، تاریخ ادبیات در ایران از آغاز سدة دهم تا میانة سدة دوازدهم هجری، ج 5، تهران: فردوس.
غنی کشمیری، محمدطاهر (1362)، دیوان غنی کشمیری، به‌کوشش احمد کرمی، تهران: ما.
فخرالزمانی قزوینی، ملاعبدالنبی (1363)، تذکرة می‌خانه، تصحیح احمد گلچین‌معانی، تهران: اقبال.
فیضی فیاضی، ابوالفیض‌‌بن‌ مبارک (1362)، دیوان فیضی، بزرگ‌ترین شاعر سدة دهم سرزمین هند، با تصحیح و تحقیق ای. دی. ارشد، با مقدمه و مقابلة حسین آهی، تهران: فروغی.
کلیم همدانی، میرزا ابوطالب (1369)، دیوان کلیم همدانی، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان، مشهد: آستان قدس رضوی.
گلچین‌معانی، احمد (1369)، کاروان هند، مشهد: آستان قدس رضوی.
مایل‌هروی، نجیب (1369)، نقد و تصحیح متون (مراحل نسخه‌شناسی و شیوه‌های تصحیح نسخه‌های خطی فارسی)، مشهد: آستان قدس رضوی.
مایل‌هروی، نجیب (1379)، تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران: کتاب‌خانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
محمدپادشاه (شاد) (1336)، فرهنگ جامع فارسی آنندراج شامل لغات فارسی و عربی با شواهد شعری، زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
منزوی، احمد (1351)، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج 4، تهران: مؤسسة فرهنگی و منطقه‌ای.
مولوی، جلال‌الدین محمدبن محمد (1390)، مثنوی معنوی، به‌تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: هرمس.
نیسابوری میدانی، احمدبن محمد (بی‌تا)، مجمع‌الامثال، قدم له و علق علیه نعیم حسین زرزور، بیروت: دار الکتب العلمیۀ.
نظامی، الیاس‌بن یوسف (1378)، شرف‌نامه، با حواشی و تصحیح حسن وحید دستگردی، به‌کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
نوعی خبوشانی، محمدرضا (بی‌تا)، دیوان، نسخۀ خطی کتاب‌خانۀ مجلس شورای اسلامی، به‌شمارۀ ۷۴۰، بی‌کا، بی‌جا.
نوعی خبوشانی، محمدرضا (قرن 11)، دیوان، نسخۀ خطی کتاب‌خانه و موزۀ ملی ملک تهران، به‌شمارۀ 1/5511، بی‌کا، بی‌جا.
نوعی خبوشانی، محمدرضا (1374)، دیوان ملا نوعی خبوشانی، به‌تصحیح و احیای امیرحسین ذاکرزاده، به‌کوشش احمد کرمی، تهران: ما.
نوعی خبوشانی، محمدرضا (1396)، کلیات مولانا نوعی خبوشانی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات حسین قربان‌پور، محمدمصطفی رسالت‌پناهی و عادل حاجی‌اکبری، کاشان: دانشگاه کاشان.
نهاوندی، ملا عبدالباقی (1931م)، مآثر رحیمی، به‌سعی و تصحیح محمد هدایت حسین، کلکته: انجمن آسیایی بنگال.