نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

ضرورت آموزش م‍ؤثر و کاربردی دستور براساس نظریه‌ها و رویکردهای نوین آموزش زبان دوم امری پذیرفته شده است. پژوهش حاضر می‌کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که متون به‌کار گرفته‌شده در مراکز آموزش زبان فارسی تا چه اندازه با دستاوردهای علمی آموزش دستور هم‌گام‌اند و در همین جهت به ارزیابی محتوای دستور در دو مجموعۀ آموزش نوین زبان فارسی و آموزش فارسی به فارسی می‌پردازد. چهارچوب نظری این پژوهش رویکرد دستور آموزشی است. با بررسی بخش دستور این کتاب‌ها مشخص شد که آموزش نوین فارسی با همۀ کوششی که برای به‌روزبودن ارائه می‌دهد، سیر مطالب دستوری در آن مشخص نیست، بر نقش نحوی کلمه‌ها به‌جای کاربرد آن‌ها تأکید شده است و جمله‌ها و ساختارهای آموزش‌داده‌شده شکل واقعی و کاربردی زبان فارسی را منعکس نمی‌کنند. در مجموعۀ آموزش فارسی به فارسی نیز هرچند الگوی ساده به دشوار برای آموزش دستور انتخاب شده، آموزش ضمنی درکنار آموزش صریح موردتوجه قرار گرفته، اما موقعیت‌ها و کارکردهای آموزش‌داده‌شده کاربردی نیستند و تمرین‌ها و تکلیف‌های ارتباطی کم‌تر موردتوجه قرار گرفته‌اند. در پایان مقاله، پیش‌نهادهایی برای تدوین متون آموزشی کاربردی‌تر به‌ویژه در زمینۀ آموزش دستور ارائه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Analysis and Evaluation of Grammar Content in two AZFA Coursebooks of Amoozesh-e novin-e Zaban-e Farsi and Amoozesh-e Farsi be Farsi based on Pedagogical Grammar Approach

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Hadizadeh

PhD in Persian Language and Literature, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

چکیده [English]

The need for effective and practical instruction of grammar is accepted based on new second language teaching theories and approaches. The present study tries to answer the question that to what extent the coursebooks used in Persian language training centers are in line with the scientific achievements of teaching grammar, and in this regard, it evaluates the content of grammar in two AZFA coursebooks of “Amoozesh-e novin-e Zaban-e Farsi” and “Amoozesh-e Farsi be Farsi”. The theoretical framework of the current study is the pedagogical grammar approach, in which a forty-nine reviews checklist was designed according to the principles of it. After verifying the content validity of the mentioned checklist, analyzing and evaluating the grammatical content of the two coursebooks was carried out. Examining the grammar content of these books revealed that in Amoozesh-e novin-e Zaban-e Farsi the chain of grammatical contents is not clear and emphasizes the syntactic role of words instead of their use, and the sentences and structures taught do not reflect the real and practical form of the Persian language. In Amoozesh-e Farsi be Farsi, although the move from simple to difficult in teaching grammar is observed, implicit teaching is considered along with explicit teaching, but the situations and functions taught are not practical and communicative tasks are less considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Language Grammar
  • Evaluating the Content
  • Pedagogical Grammar
پورنامداریان، تقی (1373)، درس فارسی برای فارسی‌آموزان خارجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ثمره، یدالله (1367)، آموزش زبان فارسی؛ دورة مقدماتی (کتاب اول)، تهران: ادارة کل روابط و همکاری‌های بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ثمره، یدالله (1367)، آموزش زبان فارسی؛ دورة مقدماتی (کتاب پنجم)، تهران: ادارة کل روابط و همکاری‌های بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ثمره، یدالله (1367)، آموزش زبان فارسی؛ دورة مقدماتی (کتاب چهارم)، تهران: ادارة کل روابط و همکاری‌های بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ثمره، یدالله (1367)، آموزش زبان فارسی؛ دورة مقدماتی (کتاب دوم)، تهران: ادارة کل روابط و همکاری‌های بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ثمره، یدالله (1367)، آموزش زبان فارسی؛ دورة مقدماتی (کتاب سوم)، تهران: ادارة کل روابط و همکاری‌های بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حاج سیدرضایی، اکرم‌بیگم (1393)، دستور آموزشی زبان فارسی؛ ویژۀ فارسی‌آموزان خارجی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
رضایی، والی و آمنه کوراوند (1393)، «ارزیابی دستور آموزشی در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به‌غیرفارسی‌زبانان»، پژوهش‌نامۀ آموزش زبان فارسی به ‌غیرفارسی‌زبانان، ش 3.
رئیسی، نفیسه و محسن محمدی فشارکی (1394)، «توصیف و نقد دستوری مجموعه کتاب‌های فارسی جامعۀ المصطفی العالمیۀ»، فنون ادبی، ش 2.
زهرایی، احمد، اصغر فردی، سیدمحمود کاویانی، جعفر مؤمنی، محمدصادق شمس‌ناتری، و حسین موحدی (1390)، آموزش فارسی به فارسی 3، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
زهرایی، احمد، اصغر فردی، محمد ناطق، و سیدمحمود حسینی (1389)، آموزش فارسی به فارسی1، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
زهرایی، احمد، اصغر فردی، و سیدمحمود کاویانی (1391)، آموزش فارسی به فارسی 2، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
زهرایی، احمد، اصغر فردی، و سیدمحمود کاویانی (1392)، آموزش فارسی به فارسی 4، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
زهرایی، احمد، اصغر فردی، و محمد ناطق (1391)، آموزش فارسی به فارسی (کتاب مقدمه)، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
صحرایی، رضامراد (1394)، «جایگاه دستور در نظریه‌ها و برنامه‌های زبان دوم آموزی: در جست‌وجوی طرحی برای آموزش دستور زبان فارسی»، فصل‌نامۀ روان‌شناسی تربیتی، ش 35.
قبول، احسان  (1389)، آموزش نوین زبان فارسی؛ جلد 2 (دورۀ آغازین)، مشهد: مؤلف.
قبول، احسان  (1390)، آموزش نوین زبان فارسی؛ جلد 3 (دورۀ میانی)، مشهد: مؤلف.
قبول، احسان  (1391)، آموزش نوین زبان فارسی؛ جلد 4 (دورۀ میانی)، مشهد: مؤلف.
قبول، احسان  (1394)، آموزش نوین زبان فارسی؛ جلد 5 (دورۀ پیشرفته)، مشهد: مؤلف.
قبول، احسان (1388)، آموزش نوین زبان فارسی؛ جلد 1 (دورۀ آغازین)، مشهد: مؤلف.
کیاشمشکی، لیلا (1395)، تحلیلی بر رویکردها و تکنیک‌های آموزش دستور و بازنمایی آن‌ها در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به ‌غیرفارسی‌زبانان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مهرآوران، محمود و محمد ناطق (1394)، «نقد کتاب آموزش نوین زبان فارسی»، دوفصل‌نامۀ تخصصی مطالعات آموزش زبان فارسی، ش 1.
هادی‌زاده، محمدجواد (1396)، ارزیابی محتوای دستور در منابع آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (آزفا) برپایۀ رویکرد دستور آموزشی، رسالۀ دکتری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
Abdelwahab, M. M. (2013), Developing an English Language Textbook Evaluative Checklist, IOSR Journal of Research & Method in Education, vol. 1, no. 3.
Byrd, P. (2001), “Textbooks: Evaluation and Selection and Analysis Forimplementation”, M. Celce-Murcia (ed.), Teaching English as a Second or Foreign Language, Boston: Heinle & Heinle.
Celce-Murcia, M. (2002), “Why it Makes Sense to Teach grammar in Context and through Discourse, E. Hinkel and S. Fotos (eds.), New Perspectives on Grammar Teaching in Second LanguageClassrooms, Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.
Cunningsworth, A. (1984), Evaluating and Selecting EFL Teachingmaterials, London: Heinemann, Educational Books.
Ellis, N. C. (2006), “The Dynamics of Second Language Emergence: Cycles of Language Use, Language Change, and Language Acquisition”, The Modern Language Journal, no. 92.
Ellis, R. (2008), “Explicit Form-Focused Instruction and Second Language Acquisition”, B. Spolsky and F. M. Hult (eds.), The Handbook of Educational Linguistics, Malden MA: Blackwell.
Fotos, S. (1993), “Consciousness Raising and Noticing through Focus on form: Grammar Task Performance Versus Formal Instruction”, Applied Linguistics, no. 14.
Fotos, S. and R. Ellis (1991), Communicating about Grammar: A Task‐Based Approach, TESOL Quarterly, vol. 25, no. 4
Keck, C. and Y. Kim (2014), Pedagogical Grammar, Amesterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Kim, Y. (2012), “Task Complexity, Learning Opportunities and Korean EFL Learners’ Question Development”, Studies in Second Language Acquisition, no.34.
Krashen, S. D. and T. Terrell (1983), The Natural Approach: Language Acquisition in the Classroom, Oxford: Pergamon Press.
Larsen-Freeman, D. (2009), “The Emergence of Complexity, Fluency, and Accuracy in the Oral and Written Production of Five Chinese Learners of English”, Applied Linguistics, no. 27.
Litz, D. R. A. (2005), “Textbook Evaluation and ELT Management: A South Korean Case Study”, Asian EFL Journal.
Loewen, S. and T. Nabei (2007), Measuring the Effects of Oral Corrective Feedback on L2 Knowledge, A. Mackey (ed.), Conversational Interaction in Second Language Acquisition: A Collection of Empirical Studies, Oxford: Oxford University Press.
Long, M. H. (1991), “Focus on Form: A Design Feature in Language Teaching Methodology”, Foreign Language Research in Cross-Cultural Perspective, no. 2.
Mackey, A. (2012), Input, Interaction and Corrective Feedback in L2 Classrooms, Oxford: Oxford University Press.
Nassaji, H. (2009), “The Effects of Recasts and Elicitations in Dyadic Interaction and the Role of Feedback Explicitness”, Language Learning, no. 59.
Nassaji, H. and S. Fotos (2004), “Current Developments in Research on the Teaching of Grammar”, Annual Review of Applied Linguistics, no. 24.
Nassaji, H. and S. Fotos (2011), Teaching Grammar in Second Language Classrooms: Integrating Form- Focused Instruction in Communicative Context, London: Routledge.
Newby, D. (2015), “The Role of Theory in Pedagogical Grammar: A Cognitive+ Communicative Approach”, Eurasian Journal of Applied Linguistics, vol. 1, no. 2.
Noblitt, J. S. (1972), “Pedagogical Grammar: Towards a Theory of Foreign Language Materials Preparation”, IRAL-International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, vol. 10, no. 1-4.
Odlin, T. (ed.) (1994), Perspectives on Pedagogical Grammar, Cambridge: Cambridge University Press.
Odlin, T. (ed.) (1994), Perspectives on Pedagogical Grammar, Cambridge: Cambridge University Press.
Pienemann, M. (1984), “Psychological Constraints on the Teachability of Languages”, Studies in Second Language Acquisition, no. 6.
Pienemann, M. (1998), Language Processing and Second Language Development: Processability Theory, Amsterdam: John Benjamins.
Pienemann, M. (2013), Processability Theory and Teachability, C. Chapelle (ed.), Encyclopedia of Applied Linguistics, Hoboken: Wiley-Blackwell.
Pienemann, M. (ed.) (2005), Cross-Linguistic Aspects of Processability Theory, Amsterdam: John Benjamins.
Russell, J. and N. Spada (2006), “The Effectiveness of Corrective Feedback for the Acquisition of L2 Grammar: A Meta-Analysis of the Research”, J. Norris and L. Ortega (eds.), Synthesizing Research on Language Learning and Teaching, Amsterdam: John Benjamins.
Rutherford, W. (1980), “Aspects of Pedagogical Grammar”, Applied Linguistics, no.1.
Spada, N. (1997), “Second Language Classroom Research: Some Answers…. more Questions”, TESL Ontario Newsletter
Spada, N. and P. M. Lightbown (2008), “Form Focused Instruction: Isolated or Integrated?”, TESOL Quarterly, no. 42.
Swain, M. (1985), “Communicative Competence: Some Roles of Comprehensible input and Comprehensible output in its Development”, Input in Second Language Acquisition, no. 15.
Swain, M. (2000), “The output Hypothesis and beyond: Mediating Acquisition through Collaborative Dialogue”, J. P. Lantolf (ed.), Sociocultural Theory and Second Language Learning, Oxford: Oxford University Press.
Swain, M. and S. Lapkin (1989), “Canadian Immersion and Adult Second Language Teaching: What’s the Connection?”, The Modern Language Journal, no. 73.
Swain, M. and S. Lapkin (1998), “Interaction and Second Language Learning: Two Adolescent French Immersion Students Working together”, The Modern Language Journal, no. 82.
Swain, M. and S. Lapkin (2001), Focus on Form through Collaborative Dialogue: Exploring Task Effects, M. Bygate, P. Skehan, and M. Swain (eds.), Researching Pedagogic Tasks: Second Language Learning, Teaching and Testing, Harlow: Longman.
Tok, H. (2010), “TEFL Textbook Evaluation: From Teachers’ Perspectives”, Educational Research and Review, vol. 5, no. 9.
Valdman, A. (1975), “Error Analysis and Pedagogical Ordering”, The Determination of Pedagogically Motivated Sequences, S. P. Corder and E. Roulet (eds.).
Widodo, H. (2006), “Approaches and Procedures for Teaching Grammar”, English Teaching, vol. 5, no. 1.