نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

زبان عربی هم به‌علت ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد و هم به‌سبب ورود مفاهیم و حوزه‌‌های معنایی جدیدی به آن که با نزول قرآن کریم صورت گرفت، از همان آغاز، موردتوجه علمای حوزة معنی‌شناسی قرار گرفت. درمیان زبان‌شناسان و نحویان معاصر، فاضل سامرائی آثاری به‌رشتة تحریر درآورده که یکی از این آثار کتاب الجملة العربیة و المعنى است. در این پژوهش با بررسی دو بعد شکلی و محتوایی این اثر بیش‌ازپیش معرفی و بررسی می‌‌شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌‌دهد این اثر با رویکرد‌های اسلامی سازگار است و نشان از تسلط نویسنده بر منابع اصیل دارد. سامرائی در فهم معنی جملات عربی از سبک معنی‌شناسی ساخت‌گرا استفاده کرده و با استفاده از قرینۀ سیاق و مقام از مکتب زبان‌شناسی نقش‌گرا نیز بهره جسته‌ است. هرچند وی نتوانست مانند تمام حسان که نظریة هم‌بستگی قرینه‌‌ها را مطرح کرد به نقش ارتباط قرینه‌‌ها در کنار هم بپردازد و در معنی‌شناسی رویکردی جامع ارائه دهد، با اشاره به نقش هریک از قرینه‌‌ها در جای خود توفیقاتی را به‌دست آورد. اثر وی از جنبة شکلی فاقد ابزار‌های مقدماتی و آموزشی است که در این پژوهش درکنار ذکر نقاط قوت و کاستی‌‌‌های اثر به ارائة پیش‌نهادهایی پرادخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Semantic Analysis (look) on the Book Al.... Based on Fazel Sameraee’s Views

نویسنده [English]

  • Mousa Arabi

Assistant Professor Department of Arabic Language and Literature of Shiraz University. Iran

چکیده [English]

Due to its unique features and emergence of new concepts and meanings after the revelation of Quran, Arabic language has been the center of attention by the semantic experts from the beginning until the contemporary era. Among contemporary linguists and syntax analysts, Fazel Sameraii has also written some works, one of which is the book “Al-jomlat ol-Arabia val-Mani”. In this study, it has been tried to investigate and analyze this book in terms of both form and content. The results of the study show that this book is in line with the Islamic approaches, and the writer also has control of the authentic resources. In understanding Arabic sentences, Sameraii has used constructivist semantics. He also exploited role-oriented linguistics by making use of Maqam and style symmetry. Although he could not propose a comprehensive approach to the role of symmetrical relationships in semantics like Tamam Hasan, who developed the theory of symmetrical correlation, he mentioned the role of each symmetry in its own place, which was a success. However, in terms of form, the book lacks rudimentary and didactic tools. As well as the strengths, some suggestions have been provided concerning the weak points.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantics
  • Indication
  • Context
  • Possible Meaning
  • Definite Meaning
 
اِبریوش، محمد یوسف محمد (2017)، فاصل السامرائی وآراءه النحوی، دانشگاه الخلیل.
امیری‌فر، محمد و عیسی متقی‌زاده (1396)، «منهج فاضل السامرائی فی تحدید العلاقة بین النحو والمعنى»، بحوث فی اللغة العربیة، ش 18.
بسندی، خالد (2007)، نظریة القرائن فی التحلیل اللغوی، ج 4، ش 2.
الجاسم، محمود حسن (1428)، القاعدة النحویة تحلیل و نقد، دمشق: دار الفکر.
حسان، تمام (1994)، اللغة العربیة معنا‌ها و مبناها، مغرب: دارالثقافة.
خلف، علی عبد صبیح (2011)، نظریۀ النحو العرب و مناهج الدرس اللغوی الحدیث، دانشگاه بصره.
السامرائی، فاضل صالح (1421/2000)، الجملة العربیة و المعنى، بیروت: دار ابن‌حزم.
صدقی، حامد و زهرا مرادی (1396)، «سیاق و کارکرد آن در کتاب التعبیر القرآنی بررسی دیدگاه فاضل سامرائی»، مجلۀ پژوهش‌‌‌های ادبی ‌ـ قرآنی، س 5، ش 3.
عوان، أمیر عداوی (2016)، «التحقیق النحوی عند الدکتور فاضل السامرائی فی کتابه معانی النحو»، مجلة الکلیة العلوم الإسلامیة الجامعة، ش 40 ج 2.
الفرّاء، ابوزکریا یحیى‌بن زیاد (1955)، معانی القرآن، جزء اول، تحقیق احمد یوسف نجاتی، محمد علی نجار، القاهرة: دار الکتب المصریة.
نیازی، شهریار و نعیم رحمانی (1392)، «هم‌بستگی قرینه‌‌ها در فهم معنی از منظر تمام حسان: نظریه‌ای جدید یا بازتاب نظریات پیشنیان»، مجلۀ ادب عربی، ش 2، س 5.