نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار باستان‌شناسی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه نیشابور، ایران

2 کارشناسی ارشد، دانشگاه نیشابور، ایران

چکیده

کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ارائه شده است. اثر فوق از اولین انتشارات فرهنگ غنی بلخی ـ مروی است و ازآن‌جاکه در سال 1989 به‌چاپ رسیده، رویکرد مطالعاتی آن مربوط به زمان حیات وی و هم‌چنین محدود به نتایج و فرضیات مطالعاتی زمان تألیف است. بسیاری از فرضیات به‌ویژه درمورد خاستگاه مردمان این فرهنگ و دیگر مطالب، باتوجه‌به مطالعات اخیر، به بازنگری‌ نیاز دارند. ازآن‌جاکه این کتاب به اسطوره‌ها مربوط است، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا با رویکرد شمایل‌شناسی به نقد و بررسی کتاب پرداخته و اصول مطالعاتی آن تشریح و تکمیل شود. نتایج حاصل بیان‌گر نقاط قوت بسیاری از نظر نظم منطقی مطالب، نوآوری، استفاده از منابع روزآمد نسبت به زمان تألیف است. هم‌چنین کتاب نقاط ضعفی در مبانی باستان‌شناسی، ترجمه، و ویرایش تخصصی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book Myths of Ancient Bactria and Margiana on its Seals and Amulets

نویسندگان [English]

  • Hassan Basafa 1
  • Mohammadsadegh Davari 2

1 Associate Professor in Archeology, University of Neyshabur, Neyshabur, Iran

2 MA in Archeology, University of Neyshabur, Neyshabur, Iran

چکیده [English]

The book Myths of Ancient Bactria and Margiana on its Seals and Amulets is basically a catalog of seals and amulets of BMAC culture, which was obtained during illegal excavations and was auctioned in the antique market of Afghanistan and Turkmenistan. All of these works have been documented by the author of the book, Sarianidi, one of the leading Russian archaeologists, and presented in English, along with a long article. The above work is one of the first publications of BMAC and since it was published in 1989, its study approach has been related to that time and also limited to the results and study hypotheses of the time of its compilation. Many of his hypotheses, especially about the origins of the people of this culture, and many others, need to be fundamentally reconsidered in light of recent research and findings. Since the above book is related to myths, in the present study, an attempt is made to critique and study it with an iconic approach and to explain and complete its study principles. The results indicate many strengths in terms of logical order of content, innovation and use of up-to-date sources compared to the time of compilation, as well as weaknesses in the archaeological foundations of Iran and in addition, strong weaknesses in specialized translation and editing.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • BMAC Culture
  • Myths
  • Seals and Amulets
  • Iconography
باصفا، حسن، محمدصادق داوری، و محمدحسین رضایی (1395)، «بررسی شمایل‌شناسی نقش مار در حوزه‌های فرهنگی ایران و آسیای میانه در عصر مفرغ: با تأکید بر ارزیابی تغییرات سبکی و مفاهیم اسطوره‌ای»، جستارهای باستان‌شناسی پیش از اسلام، س 2، ش 2.
باصفا، حسن و محمدصادق داوری (1398)، «روابط بین‌فرهنگی خراسان با جنوب شرق ایران و آسیای میانۀ غربی در دورۀ مفرغ؛ مطالعۀ موردی: اثر نقره‌ای محوطۀ شهرک فیروزۀ نیشابور»، پژوهش‌‌های باستان‌شناسی ایران.
ساریانیدی، ویکتور ایوانویچ (1396)، اسطوره‎های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان، ترجمۀ سیدرسول سیدین بروجنی و ثریا الیکای دهنو، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور.
عباسی، قربانعلی (1390)، گزارش پایانی کاوش‌های باستان‌شناختی نرگس‌تپۀ دشت گرگان، تهران: گنجینۀ نقش جهان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردش‌گری، و مؤسسۀ آموزش عالی گلستان ـ گرگان.
عباسی، قربانعلی (1394)، دستاوردهای باستان‌شناسی دشت گرگان بزرگ (ورکان)، تهران: ایران‌نگاه.
مرادی، الهام (1392)، مطالعات تطبیقی الگوهای تدفین عصر مفرغ حاشیۀ جنوب و جنوب شرق دریای مازندران با محوریت گوهرتپه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ باستان‌شناسی، زاهدان: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
وحدتی، علی‌اکبر (1394)، «عصر مفرغ و آهن در خراسان (3000 تا 500ق.م)»، گذری بر باستان‌شناسی خراسان؛ گزیده‌ای از یافته‌های باستان‌شناختی و نفایس تاریخی ـ فرهنگی خراسان، به‌کوشش میثم لباف خانیکی، مشهد: روابط عمومی و مرکز نشر امور فرهنگی با همکاری معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی.
 
Alekshin, V. A. et al. (1983), “Burial Customs as an Archaeological Source [and Comments]”, Current Anthropology, vol. 24, no. 2.
Amiet, P. (1986), L’aˆge des E´Changes Inter-Iraniens, 3500–1700 Avant J.-C., Paris: E´Gditions de la Re´Union des Muse´es Nationaux.
Basafa, H. (2016), “Burial Cultures of Khorasan in Late Bronze Age”, The International Journal of Humanities, vol. 23, no. 4.
Francfort, H. P. (1994), “The Central Asian Dimension of the Symbolic System in Bactria and Margiana”, Antiquity, vol. 68.
Francfort, H. P. (2005), “La Civilisation de l'Oxus et les Indo-Iraniens et Indo-Aryens en Asie Centrale, Aryas”, Ariens et Iraniens en Asie Central.
Kohl, P. L. (1979), “The ‘World-Economy’ of West Asia in the Third Millennium BC”, South Asian Archaeology 1977, Instituto Universitario Orientale.
Santoni, M. (1984), “Sibri and the South Cemetry of Mehrgarh: Third Millennium Connections Between the Northern Kach Plain (Pakistan) and Central Asia”, South Asian Archaeology.
Schmidt, E. F. (1933), Tepe Hissar Excavations 1931, Pennsylvania: University Museum, University of Pennsylvania.
Winkelman, S. (2008), “Animali E Meti Nel Vicno Oriente Antico: Un, Analisi Attraverso I Sigilli. I Disegni a Corredo del Testo Sono Stati Eseguiti Dall’autore”, Designs Accompanying the Text are by the Author.
Winkelman, S. (2013), “Trasformation of Near Eastern Animal Motifs in MURGHABO-BACTRIAN Bronze Age art, Animals”, Gods and Men from East to West Papers on Archaeology and History in Honour of Roberta Venco Ricciardi, BAR International Series 2516.
Winkelman, S. (2014), “Trading Religions from Bronze Age Iran to Bactria, Religions and Trade: Religious Formation”, in: Transformation and Cross-Cultural Exchange Between East and West, Peter Wick and Volker Rabens (eds.), Brill.