پژوهشی
باستان شناسی
احسان احمدی نیا
چکیده
از هخامنشیان، به‌جز کتیبۀ بیستون و استوانۀ کوروش، کتیبه‌های روی‌دادنگارانۀ دیگری در دست نداریم. بنابراین بخش زیادی از تاریخ هخامنشی برپایۀ اطلاعات منابع یونانی و گاهی یهودی استوار بوده است؛ منابعی که پژوهش‌گران کاستی‌ها، تناقضات، و ناراستی‌های آن‌ها را به‌دفعات گوش‌زد کرده‌اند. با کاوش مهم‌ترین مراکز هخامنشی، حجم زیادی ...
بیشتر
از هخامنشیان، به‌جز کتیبۀ بیستون و استوانۀ کوروش، کتیبه‌های روی‌دادنگارانۀ دیگری در دست نداریم. بنابراین بخش زیادی از تاریخ هخامنشی برپایۀ اطلاعات منابع یونانی و گاهی یهودی استوار بوده است؛ منابعی که پژوهش‌گران کاستی‌ها، تناقضات، و ناراستی‌های آن‌ها را به‌دفعات گوش‌زد کرده‌اند. با کاوش مهم‌ترین مراکز هخامنشی، حجم زیادی از اطلاعات حاصل از تفسیر فرهنگ مادی دردست‌رس محققان قرار گرفت. در این میان، کشف و خوانش تعداد قابل‌توجهی از الواح متعلق به بایگانی‌های پارس و بابل اطلاعات جدیدی از سازوکارهای اداری ـ اقتصادی، اشخاص درباری، و نیز روندها و روی‌دادهای اجتماعی، تاریخی، حقوقی، و هنری را آشکار کرد. تحولات علوم دانشگاهی از نیمۀ قرن بیستم به تخصصی‌شدن هرچه بیشتر علوم منجر شد. تحولات اجتماعی این برهه نیز به شکل‌گیری جنبش‌هایی نظیر زن‌محوری انجامید. مباحث مطرح‌شده در این شاخه‌های جدید راه پژوهشی خود را به گسترۀ تاریخ کشاندند. ماریا بروسیوس از مورخانی است که باتوجه‌به این روند، مطالعات خود دربارۀ زنان هخامنشی را در قالب رسالۀ دکتری و سپس کتابی با عنوان زنان در ایران باستان (331-559) ارائه داد. این مقاله به بررسی و نقد این کتاب به‌هم‌راه یکی از نسخه‌های ترجمۀ آن می‌پردازد.
پژوهشی
باستان شناسی
سعید امیرحاجلو
چکیده
تحلیل الگوی استقرار در باستانشناسی به مفهوم مطالعۀ رابطۀ استقرارها با یک‌دیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابه‌جایی و تحولات سکونتگاه‌ها، و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش‌ها در دنیا با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی و میان‌رشته‌ای به پیشرفت رسیده، کاستی‌ها و اشکالات «برخی» ...
بیشتر
تحلیل الگوی استقرار در باستانشناسی به مفهوم مطالعۀ رابطۀ استقرارها با یک‌دیگر و ارزیابی میزان اثرگذاری متغیرهای محیطی و فرهنگی بر توزیع، جابه‌جایی و تحولات سکونتگاه‌ها، و تغییرات جمعیتی در گذر زمان است. اگرچه این پژوهش‌ها در دنیا با بهره‌گیری از روش‌های ترکیبی و میان‌رشته‌ای به پیشرفت رسیده، کاستی‌ها و اشکالات «برخی» از پژوهشهای منتشرشده در ایران قابلتأمل است. نامناسب‌بودن روش بررسی میدانی، اتکای صرف به گاه‌نگاری نسبی، بی‌توجهی به علوم پایه، تصاویر ماهواره‌ای و هوایی و روش‌های سنجش از دور، وسعت محوطه‌ها، فرایندهای تافانومیک، تحلیل‌های آماری، نظریه‌ها و روش‌های تحلیل فضایی، و عوامل اقتصادی از این جمله‌اند. بر این اساس، در این مقاله پیش‌نهادهایی برای مطالعات الگوی استقرار برپایۀ روش‌های ترکیبی ارائه شده است. از جملۀ این روش‌ها، مطالعۀ متون تاریخی در پژوهشهای دوران تاریخی و اسلامی، بررسی فشرده، و توجه به پدیدههای برون‌سایتی به‌ویژه در پژوهشهای پس از عصر نوسنگی، پرداختن به الگوی استقرار پس از گاه‌نگاری‌های مطلق، تحلیل بقایای جانوری، گیاهی، آزمایش خاک و روش‌های ژئوفیزیکی، تحلیل‌های آماری متناسب با داده‌ها، تحلیل الگوها و روابط اقتصادیِ استقرارها، تحلیل فضایی استقرارها برپایۀ نظریه‌ها، و مدل‌های روزآمد است.
پژوهشی
باستان شناسی
حسن باصفا؛ محمدصادق داوری
چکیده
کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ...
بیشتر
کتاب اسطوره‌های بلخی و مروی باستان بر روی مهرها و تعویذهایشان دراصل کاتالوگی از مهرها و تعویذهای فرهنگ بلخی و مروی است که درخلال کاوش‌های غیرمجاز به‌دست آمده یا در بازار عتیقۀ کشورهای افغانستان و ترکمنستان حراج شده است. آثار این کتاب توسط ساریانیدی، باستان‌شناس نام‌دار روس، مستندسازی و به‌هم‌راه یک مقالۀ بلند به زبان انگلیسی ارائه شده است. اثر فوق از اولین انتشارات فرهنگ غنی بلخی ـ مروی است و ازآنجاکه در سال 1989 بهچاپ رسیده، رویکرد مطالعاتی آن مربوط به زمان حیات وی و هم‌چنین محدود به نتایج و فرضیات مطالعاتی زمان تألیف است. بسیاری از فرضیات به‌ویژه درمورد خاستگاه مردمان این فرهنگ و دیگر مطالب، باتوجه‌به مطالعات اخیر، به بازنگری نیاز دارند. ازآنجاکه این کتاب به اسطورهها مربوط است، در پژوهش حاضر تلاش میشود تا با رویکرد شمایلشناسی به نقد و بررسی کتاب پرداخته و اصول مطالعاتی آن تشریح و تکمیل شود. نتایج حاصل بیانگر نقاط قوت بسیاری از نظر نظم منطقی مطالب، نوآوری، استفاده از منابع روزآمد نسبت به زمان تألیف است. هم‌چنین کتاب نقاط ضعفی در مبانی باستانشناسی، ترجمه، و ویرایش تخصصی دارد.
پژوهشی
باستان شناسی
مژگان جایز
چکیده
کتب تخصصی در زمینۀ مطالعات دست‌افزارهای سنگی و طبقه‌بندی گونه‌شناسانه و فناورانۀ آن‌ها تاکنون به فارسی تألیف نشده‌اند و تنها کتاب ترجمه‌شده فناوری و واژه‌شناسی دست‌افزار سنگی نوشتۀ ماری لوییز اینیزان و همکاران است که در این نوشتار معرفی، نقد، و بررسی شده است. این کتاب برگردانی از یکی از معتبرترین منابع انگلیسی و فرانسوی در ...
بیشتر
کتب تخصصی در زمینۀ مطالعات دست‌افزارهای سنگی و طبقه‌بندی گونه‌شناسانه و فناورانۀ آن‌ها تاکنون به فارسی تألیف نشده‌اند و تنها کتاب ترجمه‌شده فناوری و واژه‌شناسی دست‌افزار سنگی نوشتۀ ماری لوییز اینیزان و همکاران است که در این نوشتار معرفی، نقد، و بررسی شده است. این کتاب برگردانی از یکی از معتبرترین منابع انگلیسی و فرانسوی در این زمینه محسوب میشود. نایاببودن کتبی از این دست به زبان فارسی اهمیت این کتاب را دوچندان می‌‌کند. ضعف صفحهبندی و ویرایش درکنار ترجمۀ تحتاللفظی و برگردان فارسی نامفهوم در برخی بخشها مهم‌ترین مواردی هستند که در نقد و بررسی کتاب مذکور به آن‌ها پرداخته شده است. تولید و یکسانسازی اصطلاحات تخصصی در زمینۀ صنایع سنگی، تلاش درجهت اصلاحات شکلی و مفهومی کتاب در چاپهای آینده، و حتی اقدام به تألیف کتب مشابهی به زبان فارسی از مواردی هستند که جامعۀ متخصص فارسیزبان بایستی موردتوجه قرار دهد.
پژوهشی
هنر
محمد خدادادی مترجم‌زاده
چکیده
این مقاله در تلاش است در چهارچوب سنجه‌های تعیین‌شده به تحلیل و نقد کتاب زیباشناسی عکاسی بپردازد. سولاژ، نویسندۀ کتاب، استاد باتجربه در حوزۀ زیباشناسی و فلسفۀ هنر در کشور فرانسه است. باتوجه‌به مشکلات و محدودیت‌های فعلی چاپ در ایران، کتاب از جهت شکلی نمرۀ قابل‌قبولی می‌گیرد. خطاهای نگارشی بسیار اندک، نثر روان، پانوشت‌ها، ارجاعات، ...
بیشتر
این مقاله در تلاش است در چهارچوب سنجه‌های تعیین‌شده به تحلیل و نقد کتاب زیباشناسی عکاسی بپردازد. سولاژ، نویسندۀ کتاب، استاد باتجربه در حوزۀ زیباشناسی و فلسفۀ هنر در کشور فرانسه است. باتوجه‌به مشکلات و محدودیت‌های فعلی چاپ در ایران، کتاب از جهت شکلی نمرۀ قابل‌قبولی می‌گیرد. خطاهای نگارشی بسیار اندک، نثر روان، پانوشت‌ها، ارجاعات، نمایه، و فهرست منابع (باوجود چند ایراد کوچک) از کیفیت مطلوبی برخوردارند، اما کیفیت عکس‌های شاهد متن کتاب خوب نیست. ترجمۀ کتاب کیفیت مطلوبی دارد. تنوع موضوعی و توزیع مناسب مطالب کتاب در سه بخش کلی و فصول دوازده‌گانه بسیار هوشمندانه انجام شده است. کتاب از حیث محتوا توانسته است مطالب مرتبط با امر زیباشناسی عکاسی را از منظرهای مختلف و موردپژوهی‌های مفید به‌چالش بکشد. سولاژ با بهره‌گیری مستمر از روش استدلال دیالکتیکی بین سنجه‌های متعارف و نامتعارف (از حیث سنخ و زمان) در تفهیم مفاهیم زیباشناسی معاصر عکاسی از موضع یک صاحب‌نظر فرانسوی بسیار خوب عمل کرده و توانسته است چشم‌اندازی مفید از جلوه‌های زیباشناسی معاصر عکاسی را نشان دهد. معرفی برخی عکاسان اثرگذار متأخر نیز از آورده‌های مطلوب کتاب است. کتاب حاوی اطلاعات بسیار مفیدی برای جامعۀ عکاسی دانشگاهی کشور است.
پژوهشی
هنر
علی خراشادی؛ مقداد جاوید صباغیان
چکیده
بهرام بیضایی از مهم‌ترین هنرمندان عرصۀ درام در ایران است. بااین‌حال، با گذشت نزدیک به شصت سال از فعالیت هنریِ بیضایی و در هیاهوی مخالفان و موافقان آثارش، آن‌چه به چشم و گوش می‌رسد سخن از چه گفتن‌های آثارش بوده است: از نقدهای اسطوره‌نگرانه و تاریخی تا نقدهای فمینیستی و سیاسی که آثارش را در بردار سیاست زمانه تأویل، تفسیر، و نقد می‌کنند. ...
بیشتر
بهرام بیضایی از مهم‌ترین هنرمندان عرصۀ درام در ایران است. بااین‌حال، با گذشت نزدیک به شصت سال از فعالیت هنریِ بیضایی و در هیاهوی مخالفان و موافقان آثارش، آن‌چه به چشم و گوش می‌رسد سخن از چه گفتن‌های آثارش بوده است: از نقدهای اسطوره‌نگرانه و تاریخی تا نقدهای فمینیستی و سیاسی که آثارش را در بردار سیاست زمانه تأویل، تفسیر، و نقد می‌کنند. در این مقاله، سعی میشود سه اثر بیضایی شامل هشتمین سفر سندباد، پردۀ نئی، و آینه‌های روبه‌رو از منظر شکل روایت بررسی شود. فیلم‌نامه‌های بیضایی نوشتههاییاند که پیش از آنکه امکان ساختهشدن یابند چاپ می‌شوند. از این منظر، با پدیدهای منحصربهفرد مواجهیم که امکان دسترسی، تحقیق، و بررسی خود فیلمنامه ـ حتی پیش از ساخت فیلم ـ را در اختیار محققان فارسیزبان قرار میدهد. راهی که برای تبیین و بررسیِ این آثار در نظر گرفته شده است، بررسی شیوۀ روایت و به‌طور خاص زمان روایت با اتکا به آرای ژرار ژنت، روایتشناس ساختارگرای فرانسوی، است. هدف این مقاله بررسی رابطۀ زمان و علیت به‌عنوان پایههای روایت در آثار بیضایی و تبیین چگونگی نگاهِ او به هستی با تمرکز بر شکل آثارش است.
پژوهشی
باستان شناسی
محسن سعادتی
چکیده
درمیان مباحث مربوط به باستانشناسی، باستانشناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستانشناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی ...
بیشتر
درمیان مباحث مربوط به باستانشناسی، باستانشناسی دوران اسلامی به‌عنوان یکی از دوران متنوع با جریان‌هایی درخصوص هنر، معماری، و شهرسازی همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران قرار داشته است. نوشتار پیش‌رو به بررسی و نقد کتاب مقدمه‌ای بر باستانشناسی اسلامی، نوشتۀ مارکوس میلرایت، می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش بررسی و نقد کتاب باستانشناسی اسلامی به‌‌منزلۀ یکی از گرایش‌های مهم رشتۀ باستانشناسی است. کتاب فوق معرفی باستانشناسی دوران اسلامی با نگاهی به وضعیت اجتماعی و مذهبی برخی بناهای دوران اسلامی، فرهنگ‌ها، و آداب‌و‌رسوم است. مقالۀ فوق به نقد شکلی و محتوایی این اثر می‌پردازد، به‌گونه‌ای‌که در نقد شکلی کتاب، به‌لحاظ فنی، ساختاری، و ویژگی‌های نگارشی و در نقد محتوایی نیز دقت و صحت مطالب و کم‌وکاستی‌های نویسنده در نگارش موردبررسی قرار می‌گیرد. بررسی دقیق این کتاب نشان میدهد که این اثر باوجود کیفیت چاپ درخور توجه و روانی نسبی متن در برخی فصل‌ها اشکالاتی دارد. از لحاظ محتوایی، کتاب مدنظر دارای اشکالاتی ازجمله عدم ارجاع به منابع دست‌اول، تصاویر بدون منبع، نداشتن یک ساختار کلی از سلسله‌ها و حکومت‌های دوران اسلامی در کتاب، و عدم یک‌پارچگی و انسجام مطالب باتوجه‌به گستردگی حوزۀ کاری موضوع است.
پژوهشی
باستان شناسی
سعدی سعیدیان
چکیده
باوجود جایگاه برجستۀ تمدن‌های ایران باستان در بررسی تاریخ پرفرازونشیبِ خاور نزدیک، مطالعۀ این دوران مهم در سنت تاریخنگاری اروپاییان عموماً تحت‌تأثیر دیدگاه خصمانۀ منابع کلاسیک یونانی ـ رومی قرار گرفته است و اندک بوده‌اند آثار و مؤلفانی که از نفوذ این سنت و دیدگاه منفی غرب‌محورانه به‌دور مانده باشند. کتاب The Persians یا ...
بیشتر
باوجود جایگاه برجستۀ تمدن‌های ایران باستان در بررسی تاریخ پرفرازونشیبِ خاور نزدیک، مطالعۀ این دوران مهم در سنت تاریخنگاری اروپاییان عموماً تحت‌تأثیر دیدگاه خصمانۀ منابع کلاسیک یونانی ـ رومی قرار گرفته است و اندک بوده‌اند آثار و مؤلفانی که از نفوذ این سنت و دیدگاه منفی غرب‌محورانه به‌دور مانده باشند. کتاب The Persians یا ایرانیان باستان، اثر ماریا بروسیوس، از جدیدترین تألیفاتی است که با اتخاذ رویکردی بیطرفانه و با استفاده از منابع جدید و روزآمد به بررسی سه شاهنشاهی بزرگ ایران باستان یعنی هخامنشیان، اشکانیان، و ساسانیان و دستاوردهای سیاسی و فرهنگی آنان پرداخته است. در مقالۀ پیش‌رو، کتاب بروسیوس از حیث ساختار شکلی و محتوا موردنقد و بررسی قرار می‌گیرد و نقاط ضعف و قوت آن در چهارچوب نقد دانشگاهی برشمرده میشود. نتیجۀ بررسی حاضر نشان از آن دارد که کتاب موردبحث، باوجود مزیتهای زیادی چون روزآمدی، بیطرفی، ساختار منسجم، و نظم منطقی، در پیشبرد موضوعات و متن ساده و روان، همانند هر تألیف دیگری کاستی‌هایی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها میتوان به بی‌توجهی به حکومت‌های عیلام، ماد، سلوکی، و نداشتن بخش نتیجه‌گیری اشاره کرد.
پژوهشی
هنر
علیرضا طاهری؛ سمیرا نصراصفهانی
چکیده
در تمدن‌های پیش از تاریخ و پیش از اسلام در ایران، بشر برای بیان نیازها و اعتقادات خود از ساخت پیکره و شمایلنگاری بهره برده است. این آثارِ باقی‌‌مانده نشان از نگرش، فرهنگ، پوشش، مذهب، و پیشرفت در حیات اعصار گذشته در ایران باستان دارند. این پیکرکها شامل حیوانات، انسان‌‌‌ها، و حتی مجسمه‌‌های اساطیری و مذهبی بوده‌اند ...
بیشتر
در تمدن‌های پیش از تاریخ و پیش از اسلام در ایران، بشر برای بیان نیازها و اعتقادات خود از ساخت پیکره و شمایلنگاری بهره برده است. این آثارِ باقی‌‌مانده نشان از نگرش، فرهنگ، پوشش، مذهب، و پیشرفت در حیات اعصار گذشته در ایران باستان دارند. این پیکرکها شامل حیوانات، انسان‌‌‌ها، و حتی مجسمه‌‌های اساطیری و مذهبی بوده‌اند که در هر دوره‌ای باتوجه‌به دانش روز آن عصر با مواد، مصالح، و شیوه‌های خاص خود تولید شده‌اند. هرکدام از این آثار مصرف و کاربرد ویژۀ خود را، باتوجه‌به نیاز بشر در همان دوران، داشتند و تغییرات در نگرش، مذهب، عقیده، و زندگی روزمرۀ آن زمان باعث می‌شد پیکرکها با پوشش، آرایش، تزئینات، اغراق‌ها، و تأکیدات متفاوت ساخته شوند. کتاب تندیس‌گری و شمایلنگاری در ایران پیش از اسلام ترجمه‌ای از دو مقالۀ اورلی دیمز، پژوهش‌گر و باستان‌شناس بلژیکی، است که علی‌اکبر وحدتی آن را در سال 1388 ترجمه و نشر ماهی آن را چاپ و منتشر کرده است. هرچند کتاب مذکور اطلاعات بسیار مفید و ارزش‌مندی را در اختیار پژوهش‌گران و باستان‌شناسان قرار میدهد، همانند هر اثر مکتوب علمی دیگر کاستی‌هایی را شامل میشود. لذا مترجم کتاب می‌تواند درصورت صلاح‌دید پیش‌نهاد‌‌‌ها و تغییراتی را که در متن به آن اشاره میشود موردتوجه قرار دهد.
پژوهشی
باستان شناسی
رحمت عباس نژاد سرستی؛ سعید بابامیر ساطحی؛ نرجس حیدری
چکیده
مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روش‌های علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقه‌ای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیستمحیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، ...
بیشتر
مطالعۀ الگوی استقرار یک روش تحلیل متداول در باستانشناسی دنیاست که با استفاده از روش‌های علمی به مطالعۀ سه مؤلفۀ مهم شامل سازه‌های منفرد، استقرار اجتماعی، و استقرار منطقه‌ای می‌پردازد تا رابطۀ متغیرهای زیستمحیطی را با معیشت و استقرار اجتماعی تحلیل، سازمان‌های اجتماعی ـ اقتصادی جوامع گذشته را بازسازی و اندازه، عملکرد، فاصله، و رابطۀ استقرارها را تعیین کند. در پژوهش حاضر، با روش کتاب‌خانه‌ای و اسنادی، به شناسایی بیش از هشتاد متن در قالب پایان‌نامه، رساله، و مقاله‌های علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی موفق شده‌ایم که مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع پرداختهاند. کم‌توجهی به موضوعات و روش‌های بنیادین روش تحلیل الگوی استقرار و عدم بهره‌گیری از پژوهشهای دیرینه‌شناسی به‌منظور شناخت متغیرهای محیطی در بستر چشم‌انداز باستانی مهم‌ترین مشکلات روش‌شناختی و مفهومی متون موردنقدند. به مشکلات مذکور باید بهره‌برداری‌های ضعیف از ابزارها و روش‌های علمی نظیر عکس‌های ماهواره‌ای و هوایی، آرکئوژئوفیزیک، شبیه‌سازی کامپیوتری، نظام اطلاعات جغرافیایی (GIS)، و روش‌های آماری را اضافه کرد. تأمین اعتبارات پژوهشی مطلوب و ایفای نقش پژوهشگاه و پژوهشکدۀ مرتبط و دانشگاه‌های مجری رشتۀ باستانشناسی از مهم‌ترین راه‌کارهای اجرای درست و علمی این روشاند.
پژوهشی
هنر
جمال عرب زاده
چکیده
پژوهش حاضر نقد درباب مشاهده، اثر جیمز الکینز، نظریه‌‌پرداز مهم تاریخنگاری هنر، است. هدف الکینز در این کتاب آموزش صحیح «مشاهده» است و او در دو دسته‌‌بندی اصلی دست‌‌ساخته‌‌های بشر و پدیدههای طبیعی طیف وسیعی از پدیدههای بصری را مشاهدۀ دقیق می‌‌کند؛ پدیده‌‌هایی که ابعاد مختلفی دارند: تاریخی، هنری، تکنولوژیکی، ...
بیشتر
پژوهش حاضر نقد درباب مشاهده، اثر جیمز الکینز، نظریه‌‌پرداز مهم تاریخنگاری هنر، است. هدف الکینز در این کتاب آموزش صحیح «مشاهده» است و او در دو دسته‌‌بندی اصلی دست‌‌ساخته‌‌های بشر و پدیدههای طبیعی طیف وسیعی از پدیدههای بصری را مشاهدۀ دقیق می‌‌کند؛ پدیده‌‌هایی که ابعاد مختلفی دارند: تاریخی، هنری، تکنولوژیکی، زبانی، فرهنگی، اجتماعی، یا کاملاً طبیعی. سؤال اصلی الگوی شکل‌‌دهندۀ شالودۀ کتاب را در بر گرفته و سعی شده است تا با تحلیل عناصر مختلف الگوی ذهنی مؤلف استخراج شود. مفروض است که او، درمقام متخصص مطالعات بصری تاریخ هنر، به‌صورتی غیرمستقیم ایده‌هایی مربوط به کیفیات و نحوۀ فعالیت مورخ هنری در برخورد با پدیدههای مختلف هنر و فرهنگ مطرح کرده است. لذا، نگاشته‌‌ها و آرای اصلی‌‌اش بازبینی می‌شوند. مطالعه نشان میدهد که برای مؤلف مشاهدۀ صحیح و آزاد از قالب‌‌های معین رمز دریافت تاریخ هنر است؛ تاریخی که به‌نظر او تنها با مطالعۀ آثار هنری قابل‌‌فهم نیست و مشاهدات دیگر پدیدههای بصری در فرهنگ امروزه می‌‌توانند به درکش عمق دهند. نتیجه‌گیری درنهایت به این امر اشاره دارد که چگونه نگاه آغشته به پیش‌‌فرض‌‌هایی مانند فرهنگ و تاریخ هنر متعارف باعث نادیده‌‌‌گرفته‌شدن مواردی بسیار مهم در پدیدههای بصری میشود؛ جزئیاتی که در تفسیر این پدیده‌‌ها نقشی حیاتی می‌‌توانند ایفا کنند.
پژوهشی
هنر
سمیرا عرب؛ سید عبدالمجید شریف زاده
چکیده
خاتم‌‌کاری از جملۀ هنرهای سنتی مرتبط با چوب است که امروزه رونق چندانی ندارد. ساخت خاتم گره از دورۀ صفوی اهمیت یافت و تا دورۀ معاصر از آن استفاده میشود. توجه به خاتم‌‌کاری و پرداختن به نقدِ منابع آن در حوزۀ پژوهشهای حائز اهمیتی است که دستاوردهایی چون آشنایی، معرفی، و آسیب‌شناسی را به‌ارمغان خواهد داشت. کمبود اطلاعات تخصصی ...
بیشتر
خاتم‌‌کاری از جملۀ هنرهای سنتی مرتبط با چوب است که امروزه رونق چندانی ندارد. ساخت خاتم گره از دورۀ صفوی اهمیت یافت و تا دورۀ معاصر از آن استفاده میشود. توجه به خاتم‌‌کاری و پرداختن به نقدِ منابع آن در حوزۀ پژوهشهای حائز اهمیتی است که دستاوردهایی چون آشنایی، معرفی، و آسیب‌شناسی را به‌ارمغان خواهد داشت. کمبود اطلاعات تخصصی در نوشتارهای پیشین محسوس است. مقالۀ «بررسی شیوۀ ساخت و گُل‌بندی (Golbandi) در خاتم گره پنج» در فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی نگره بهقلم مریم اکبرزاده و محمدصادق میرزا ابوالقاسمی در پاییز 1397 و شمارۀ 47، در صفحات 82 تا 95، بهچاپ رسیده است. ضرورت نقد و ارزیابی مقالۀ مذکور حاکی از اهمیت نشر اطلاعات صحیح درخصوص خاتم‌‌کاری به‌ویژه خاتم گره است. خاتم گره با پیشینهای غنی بهدلایلی ازجمله دشواری در تهیۀ مواد اولیه و مراحل ساخت امروزه کمتر موردتوجه است. لذا، پرداختن به این خاتم و مستندنگاری آن از اهداف پژوهش حاضر است. نقد این اثر، که بهشکل محتوایی و علمی صورت گرفته است، سعی در تبیین کاستی‌هایی هرچند اندک در مراحل تخصصی ساخت خاتم گره پنج دارد.
پژوهشی
هنر
لیلا غفاری؛ داوود رنجبران
چکیده
میتسوکنی یوشیدا، استاد و مدیر اسبق دانشگاه کیوتو، از محققان ژاپنی در حوزۀ مطالعات سفال‌گری ایران است که در دهۀ 1960 به مناطق مختلف تاریخی، سایت‌‌های باستانشناسی ایران، و جزیرۀ هرمز سفر کرده است. او ثمرۀ یافتههای خود را دربارۀ تاریخچه و تکنیک‌‌های خلق سفالینههای ایرانی در قالب کتابی با عنوان در جست‌وجوی سفال ایران به‌نگارش ...
بیشتر
میتسوکنی یوشیدا، استاد و مدیر اسبق دانشگاه کیوتو، از محققان ژاپنی در حوزۀ مطالعات سفال‌گری ایران است که در دهۀ 1960 به مناطق مختلف تاریخی، سایت‌‌های باستانشناسی ایران، و جزیرۀ هرمز سفر کرده است. او ثمرۀ یافتههای خود را دربارۀ تاریخچه و تکنیک‌‌های خلق سفالینههای ایرانی در قالب کتابی با عنوان در جست‌وجوی سفال ایران به‌نگارش درآورده است. در این نوشتار، با مرور کتاب حاضر به‌عنوان منبعی درخور مطالعه در زمینۀ تاریخ سفال و سفال‌گری ایران، نحوۀ تلقی مؤلف درباب روند تحولات این هنر کهن و نیز نوع مواجهۀ او با مقولۀ سبکشناسی سفالینههای ایرانی موردنقد و بررسی قرار گرفته است. بر این مبنا، منظور نظر یوشیدا نهفقط شرح مشاهدات خود از سفالینههای ایران، بلکه سبکشناسی و نیز مطالعۀ آثار سفال‌گری ایرانی به‌لحاظ شناخت خاستگاه فرهنگی و زبانی آن‌ها بوده است. هم‌چنین، با درنظرداشتن عضویت او در مرکز تحقیقات انسانشناسی ژاپن، پرداختنش به وجوه انسانشناسانۀ هنر سفال‌گری در این اثر چندان دور از انتظار نیست. چنانکه نقش مشترکات فرهنگی کشورهای مشرقزمین در شکل‌گیری نگرش او به سفال و سفال‌گری ایران درمقام یک پژوهش‌گر شرقی حائز اهمیت است.
پژوهشی
هنر
حامد فاردار؛ حمید دهقانپور
چکیده
تاریخ سینمای صامت از یک جنبه کارنامۀ تلاش‌ها، رنج‌ها، پیروزی‌ها، و شکست‌هایی است که برای بهثمررسیدن آن‌چه امروز تحت عنوان سینما و قواعدش می‌شناسیم مؤثر و اساسی بوده است و از جنبۀ دیگر داستان روایت‌هایی است که به‌مرور زمان و با کشف ابعاد نادیدۀ آن سال‌ها به‌مرور صیقل خورده‌اند و درک ما را در این حوزه وسعت داده‌اند. کتاب سینمای ...
بیشتر
تاریخ سینمای صامت از یک جنبه کارنامۀ تلاش‌ها، رنج‌ها، پیروزی‌ها، و شکست‌هایی است که برای بهثمررسیدن آن‌چه امروز تحت عنوان سینما و قواعدش می‌شناسیم مؤثر و اساسی بوده است و از جنبۀ دیگر داستان روایت‌هایی است که به‌مرور زمان و با کشف ابعاد نادیدۀ آن سال‌ها به‌مرور صیقل خورده‌اند و درک ما را در این حوزه وسعت داده‌اند. کتاب سینمای صامت، ترکیبی از دو کتاب مجزای لیام اولیری و پل شرودر رودریگث، روایتی مختصر و فشرده از آن سالهای اولیه است. کتاب اول، که متعلق به لیام اولیری است، به تاریخ سینمای صامت در غرب و کتاب دوم، بهقلم پل رودریگث، به تاریخ سینمای صامت در آمریکای لاتین اختصاص دارد. در این متن سعی شده است تا با نگاهی به حذفیات و کاستی‌های کتاب در نسخۀ فارسی نشان داده شود که چه بخشهایی از آن برای کتابخوان امروزی تکراری، نابسنده، و چه قسمتهایی مفید، تازه، و آگاهیبخش است.
پژوهشی
هنر
مریم کهوند
چکیده
با توسعۀ دیزاین در عصر حاضر، برنامه‌ریزی و مدیریت فرایند آن به‌منظور بهره‌برداری از خدمات و محصولات دیزاین از اهمیتی فزاینده برخوردار شده است. مقالۀ حاضر با هدف بازشناسی ویژگی‌های متون دیزاین براساس الگوی نقد کتاب به بررسی و نقد کتابی در زمینۀ تدوین و برنامه‌ریزی دیزاین می‌پردازد. کتاب دیزاین‌بریف مجموعه‌ای از چکیدۀ بحث‌ها ...
بیشتر
با توسعۀ دیزاین در عصر حاضر، برنامه‌ریزی و مدیریت فرایند آن به‌منظور بهره‌برداری از خدمات و محصولات دیزاین از اهمیتی فزاینده برخوردار شده است. مقالۀ حاضر با هدف بازشناسی ویژگی‌های متون دیزاین براساس الگوی نقد کتاب به بررسی و نقد کتابی در زمینۀ تدوین و برنامه‌ریزی دیزاین می‌پردازد. کتاب دیزاین‌بریف مجموعه‌ای از چکیدۀ بحث‌ها و سخن‌رانی‌ها و سمینارهای مدیر و مشاور راه‌بردهای دیزاین در عرصۀ بین‌المللی است که در برخی موارد با گزیده‌مقالاتی از دیگر نویسندگان هم‌راه شده است. محتوای کتاب در دو بخش کلی دیزاین‌بریف و مدیریت دیزاین نگاشته شده است. نکات مهم در این بررسی توصیفی ـ تحلیلی توجه به ویژگی‌های شکلی و فنی کتاب است. نتایج این بررسی نشان میدهد ترکیب رنگی جلد، حروف‌چینی، و صفحه‌آرایی کتاب با درنظرگرفتن سواد بصری مخاطبان آن نیازمند تجدیدنظر و ویرایش است و استفاده‌نکردن از ابزارهای بصری‌سازی و تصویر از جذابیت و کارکرد مناسب کتاب می‌کاهد. هم‌چنین، یافتههای تحقیق در بررسی متن گویای این است که محتوای کتاب فاقد رویکرد تحلیلی و استدلالی است و ارتباط موضوعی میان محتوای برخی فصول انسجام کافی ندارد، هرچند دربردارندۀ برخی نکات کلیدی در تدوین دیزاین‌بریف و مدیریت دیزاین است.
پژوهشی
باستان شناسی
محمد مرتضایی
چکیده
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آن‌ها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، ...
بیشتر
عباسیان، که گروهی انگیختهشده در اواخر حکومت امویان بودند، کوشیدند با ارائۀ ایدئدلوژی جدید در قالب نظام دعوت به بسیج منابع خویش در مبارزه با گروه حاکم برآیند و کنشهای معناداری را در جذب عناصر مخالف اموی و کشاندن آن‌ها به‌زیر چتر واحد «الرضا من آل محمد» به‌انجام رسانند. کتاب فراز و فرود عباسیان: پژوهش در ساختار و تحول ایدئدلوژی، اقتصاد، و نهاد نظامی نوشتۀ محمد احمدیمنش است که در سال 1397 در انتشارات سمت به حلیۀ طبع آراسته شده است. نگارنده کتاب را در دو بخش «بررسی تاریخی» (شامل هشت فصل) و «بررسی نظری» (شامل دو فصل) بهگونهای شایسته سازمان داده و اثری قابلقبول پدید آورده است. مقالۀ حاضر میکوشد تا، در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند. بههرروی، کمدقتی و غفلت در برخی زمینهها، به‌طور مثال در گزینش عنوان «فراز و فرود» و ارائۀ پارهای نظریات در مقدمه که نمود آن در متن دیده نمی‌‌شود، درکنار نپرداختن به پیچیدگیهای حکومت عباسیان و عدم نگاه جامع به موضوع بهقدرترسیدن عباسیان، به‌ویژه در خراسان، تاحدی به کتاب آسیب رسانده است.
پژوهشی
باستان شناسی
یاسر ملک زاده؛ سرور خراشادی
چکیده
تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداختهاند. واضح است کتاب‌‌هایی از این دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی ...
بیشتر
تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداختهاند. واضح است کتاب‌‌هایی از این دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی از جزئیات را فراروی مخاطب می‌‌گشایند، این قابلیت را دارند که به‌کرات در بوتۀ نقد، جرح‌و‌تعدیل، و ترمیم نهاده شوند. این نوشتار نیز با هدف پرداختن به جان‌‌مایۀ اثر، که همانا سهگانۀ پورشریعتی در قالب یک نظریۀ کلان و دو نظریۀ خرد است، سامان یافته است. نظریۀ کلان مبتنی‌بر ماهیت کنفدراسیونی نظام حکومتی ساسانی است و نظریه‌‌های خرد بر تمایز فرهنگی ـ دینی پارسیان و پارتیان و نیز گاه‌شماری فتوح تمرکز دارد. واکاوی انتقادی با رویکرد تحلیلی حاکی از وجود شواهدی مبنی‌بر تمرکزگرایی و تمرکزگریزی متناوب درطول حکومت ساسانیان است؛ نکته‌‌ای که غلبۀ نظریۀ کنفدراسیونی بر نظریۀ تمرکزگرایی را در معرفی نظام حکومت ساسانی به‌چالش می‌‌کشد. هم‌چنین، در نظریۀ دوگانگی مذهبی پارسیگ ـ پهلو، باوجود برخی اشارات قابلتأمل، شواهد متقنی ارائه نمی‌‌شود.
پژوهشی
باستان شناسی
مجید منتظرظهوری؛ حسین صدیقیان
چکیده
سفال یکی از وجوه برجستۀ صنعت دوران اسلامی است که درطول این دوران با پیشرفت‌‌های چشم‌‌گیری در فن تولید و تزئین هم‌راه بود. باتوجه‌به شواهد باستان‌‌شناختی سفال گونۀ موسوم به کوباچه دارای حوزۀ پراکنش گستره‌‌ای است که از خراسان تا تبریز در ایران و حتی مناطقی خارج از مرز‌‌های فعلی ایران در کشور‌‌هایی هم‌‌چون آذربایجان را شامل ...
بیشتر
سفال یکی از وجوه برجستۀ صنعت دوران اسلامی است که درطول این دوران با پیشرفت‌‌های چشم‌‌گیری در فن تولید و تزئین هم‌راه بود. باتوجه‌به شواهد باستان‌‌شناختی سفال گونۀ موسوم به کوباچه دارای حوزۀ پراکنش گستره‌‌ای است که از خراسان تا تبریز در ایران و حتی مناطقی خارج از مرز‌‌های فعلی ایران در کشور‌‌هایی هم‌‌چون آذربایجان را شامل میشود. کتاب سفالینۀ گونۀ موسوم به کوباچه جدیدترین و شاخصترین اثر تألیفی دربارۀ این گونۀ سفالی است که به ابعاد باستان‌‌شناختی آن می‌پردازد. برای نقد این کتاب، نگارندگان نخست به بررسی جنبههای ساختاری و روند بیان مطالب کتاب پرداختند و سپس محتوای آن را موردبررسی قرار دادند. از نقاط قوت کتاب میتوان به تمرکز بر وجوه مختلف باستان‌‌شناختی این گونۀ سفالی اشاره کرد. درکنار این نقاط قوت، اما میتوان گفت که کتاب از نظر ساختاری اگر در مستندنگاری فصول و ارجاعات دقیقتر می‌شد، بیشتر میتوانست نظر مخاطبان را جلب کند. ازسویدیگر، کتاب از نظر محتوایی در گونهشناسی و طبقه‌بندی سفالها دارای کاستی است و نویسندۀ محترم کتاب می‌تواند در ویرایشهای بعدی به رفع این کاستی‌های محتوایی اقدام کند.
پژوهشی
باستان شناسی
سید میلاد هاشمی
چکیده
پروفسور رابین دنل از شناخته‌شده‌ترین باستان‌شناسان پارینه‌سنگیِ آسیاست. کتاب اخیر او، که انتشارات راتلِج در سال 2020 م چاپ و منتشر کرده است، از نمونه‌های خوبِ وام‌گیری از مفاهیم بوم‌شناسی و زیست‌شناسی و، به‌طور خاص، زیست‌شناسی تهاجم در باستانشناسی محسوب میشود. تمرکز این کتاب بر مسئلة پراکنش گروه‌های انسانی و سازوکارهای ...
بیشتر
پروفسور رابین دنل از شناخته‌شده‌ترین باستان‌شناسان پارینه‌سنگیِ آسیاست. کتاب اخیر او، که انتشارات راتلِج در سال 2020 م چاپ و منتشر کرده است، از نمونه‌های خوبِ وام‌گیری از مفاهیم بوم‌شناسی و زیست‌شناسی و، به‌طور خاص، زیست‌شناسی تهاجم در باستانشناسی محسوب میشود. تمرکز این کتاب بر مسئلة پراکنش گروه‌های انسانی و سازوکارهای پویاییِ قلمرو زیستی آن‌ها در سرتاسر قارۀ آسیا در طول دورههای پارینه‌سنگیِ میانی و جدید است. در این کتاب، گونۀ ما، یعنی انسان مدرن، به‌عنوان گونهای مهاجم از دید بوم‌شناسی معرفی میشود؛ زیرا این گونه بهسرعت در سرتاسر قارۀ کهن ساکن شد و دیگر گونههای سردۀ انسان مانند نئاندرتالها را منقرض کرد و به گوناگونیِ زیستشناختیِ این سرده پایان داد. بهدلیل جامعیت، بهره‌گیری از بهروزترین شواهد و انتشارات مرتبط و نیز استفاده از رویکردهای میان‌رشته‌ای، مطالعۀ کتاب موردبحث برای باستان‌شناسان علاقهمند به مبحث تحرک جمعیتهای انسانی، باستانشناسی چشم‌انداز و چگونگی خروج انسان مدرن از آفریقا و کلونیسازی آسیا توصیه میشود.
پژوهشی
هنر
مهران هوشیار
چکیده
تبیین مبانی و شناخت الفبای هر پدیده برای درک مفاهیم، بنیان‌های محتوایی، و فلسفة وجودی ضروری می‌نماید. این مهم، به‌ویژه در حوزة علوم انسانی، موردتوجه اندیشمندان معاصر بوده است. هنر اسلامی باتوجه‌به گستردگی جغرافیایی و ارزش‌های معنایی، اصول نظری و عملیِ مشخصی دارد که با زیربنای هنرهای سنتی بسیار متجانس است. گردآورندة کتاب مبانی ...
بیشتر
تبیین مبانی و شناخت الفبای هر پدیده برای درک مفاهیم، بنیان‌های محتوایی، و فلسفة وجودی ضروری می‌نماید. این مهم، به‌ویژه در حوزة علوم انسانی، موردتوجه اندیشمندان معاصر بوده است. هنر اسلامی باتوجه‌به گستردگی جغرافیایی و ارزش‌های معنایی، اصول نظری و عملیِ مشخصی دارد که با زیربنای هنرهای سنتی بسیار متجانس است. گردآورندة کتاب مبانی نظری تلاش کرده است با تجمیع دانش و نظر استادان صاحب‌نظر و پژوهش‌گران فعال در رشتههای متنوع هنر اسلامی، با متنی علمی و قابلاستناد و معتبر مبادی و اصول و مفاهیم این هنر را تبیین کند. در این مقاله نیز، ضمن معرفی بخشها و مقالات چاپشده، توصیف و تفسیر اصلیترین مضامین ذکرشده در هر متن نقد و ارزیابی شده است. یافتة این پژوهش انتقادی مبیّن این نکته است که وحدت وجودی و برخورداری از مبانی اعتقادی مشترک و مستتر در تمامی آثار نشان از پیوستگی معنایی و وابستگی به منشأیی واحد دارد. انتشار کتاب مبانی نظری برای معرفی ویژگیها و دیدگاههای اخلاقی و ارزشی و عرفانی هنر اسلامی اقدامی مفید است که امروز منبعی معتبر و قابلاستناد است که برای استفادة پژوهش‌گران، دانشجویان، و علاقهمندان این حوزه در اختیار آنان قرار گرفته است.
