پژوهشی تاریخ
بررسی کتاب حسین‌بن موسی (ع) زندگانی، شخصیت، آرامگاه

محمد باقری؛ سعید طاوسی مسرور

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.31637.1897

چکیده
  نوشتار حاضر به بررسی کتاب حسین‌بن موسی (ع) زندگانی، شخصیت، آرامگاه تألیف علی اخوان‌مهدوی پرداخته است. بررسی این کتاب به‌صورت انتقادی و با استناد به منابع گوناگون عرضه شده است. نویسندۀ کتاب از تحلیل مطالب کتب انساب و حدیث به خلاقیت‌های مهمی دست یافته است، چنان‌که از خلال بررسی پیشینۀ پژوهش این نوشتار می‌توان سطح بالاتر این کتاب ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
امویان در بستر مشروعیت‌دهی مرجئه

شعبانعلی بیدکی؛ محمد سپهری؛ محمود سید

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 25-46

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.38591.2390

چکیده
  فرقۀ مرجئه ازجمله گروه‌های سیاسی ‌ـ فکری بود که در نخستین سدۀ اسلامی با پرهیز از قضاوت درخصوص عقاید و مواضع جناح‌های فعال در میدان سیاست و اجتماع، در جامعۀ پرتلاطم مسلمانی، پا به عرصۀ وجود گذاشت. چنین به‌نظر می‌رسد که عملکرد دوگانۀ مرجئه در تاریخ ‌ـ سازش و مقابله با حکومت ‌ـ و به‌تبع آن داوری دوسویه دربارۀ ایشان به دوگانگی ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
آسیب‌شناسی ترجمه‌های فارسی متون و پژوهش‌های مناسبات ایران و چین: با تأکید بر نقد و بررسی کتاب متون باستانی پیرامون روابط چین و ایران

حمیدرضا پاشازانوس

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 47-69

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.33171.2000

چکیده
  بخش قابل‌ملاحظه‌ای از دانش ما دربارۀ ایران و روابط آن با دیگر تمدن‌های هم‌جوار آن مبتنی‌بر متون و منابع یونانی و رومی بوده است که بیش‌تر آن‌ها به فارسی و با کیفیتی قابل‌قبول ترجمه شده‌اند. این درحالی است که اطلاعات قابل‌توجهی دربارۀ ایران باستان در متون و یافته‌های باستان‌شناسی مکشوفه در شرق دور و به‌ویژه چین وجود دارد که ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقد کتاب تاریخ ایران‌شناسی در روسیه

عباس پناهی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 71-92

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.34850.2129

چکیده
  باتوجه‌به ‌این‌که کتاب تاریخ ایران‌شناسی در روسیه یکی از تازه‌ترین آثار در قلمرو مطالعات ایران‌شناسی در روسیه است، انتظار می‌رفت نویسنده با رویکردی تحلیلی به نقد دستاوردهای ایران‌شناسان روسی بپردازد؛ به‌ویژه این‌که روس‌ها در دورۀ حاکمیت کمونیسم درجهت برنامه‌ها و سیاست‌های حزب حاکم شوروی اهمیت ویژه‌ای برای مطالعات ایران‌شناسی ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
رویکردی انتقادی بر مطالعات اندیشۀ سیاسی تاریخ ایران؛ نقد پارادایم نصیحت، اندیشۀ ایرانی فراسوی زوال و تداوم

نیره دلیر

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 93-116

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.31891.1918

چکیده
  کتاب پارادایم نصیحت، اندیشۀ ایرانی فراسوی زوال و تداوم تلاش دارد تا اندرزنامه‌های دورۀ باستان و اسلامی را در یک الگوی واحد، شامل دوبنی‌ها و دلالت‌های چهارگانه، تحلیل و بررسی کند. پرسش این است که الگوی مؤلفان پارادایم نصیحت برای تبیین اندرزنامه‌های تاریخ ایران چه بوده است و تا چه حد تکافوی مطالعات نظری این دسته از منابع تاریخی را ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقد و بررسی کتاب خاستگاه تاریخی ایل قاجار

محسن رحمتی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 117-142

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.30630.1826

چکیده
  سلسلة قاجار که در آغاز سدة سیزدهم هجری قدرت سیاسی را در ایران به‌دست ‌گرفت، خاستگاه ایلیاتی داشت، اما باوجود تحقیقات نسبتاً زیاد، کم‌وکیف این خاستگاه مبهم باقی مانده است. ابهام‌زدایی از این خاستگاه ایلی می‌تواند به فهم بهتر مسائل تاریخ قاجار کمک کند و کتاب خاستگاه تاریخی ایل قاجار نیز به‌ همین ‌منظور نگارش یافته است. ازآن‌جاکه ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقد و بررسی کتاب زندگی، زمانه و تاریخ‌نگاری وصاف شیرازی

سید ابوالفضل رضوی؛ حسین هژبریان

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 143-166

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.30672.1829

چکیده
  عصر حاکمیت ایلخانان، برحسب مقتضیات تاریخی، با رشد تاریخ‌نگاری فارسی هم‌راه بود. آثار تاریخ‌نگارانۀ فراوانی که در قلمرو ایلخانی و از‌سوی‌دیگر در قلمرو ممالیک پدید آمدند، کارنامۀ تاریخ‌نگاری اسلامی ـ ایرانی را تقویت و زمینه‌های فهم تاریخ این عصر را هموار کرده است. در این میان، وصاف، ادیب ـ مورخی که از حیث سبک ادبی و ساختار ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نوشته‌ای درباب تاریخ‌نگاری: خوانش انتقادی کتاب تاریخ‌نگاری و تحولات آن در ایران و جهان

نعمت‌الله زکی‌پور

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 167-189

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35502.2186

چکیده
  نوشتار حاضر، با رویکردی انتقادی، کتاب تاریخ‌نگاری و تحولات آن در ایران و جهان اثر مشترک حسین میرجعفری و عباس عاشوری‌‌نژاد را بررسی و ارزیابی می‌‌کند. پژوهش‌های سه دهة اخیر راجع‌به تاریخ‌‌نگاری ایران، اسلام، و اروپا نکات قوت و ضعف شکلی و محتوایی داشته است. کتاب مورد‌بررسی این نوشته، که به‌عنوان کتاب درسی درس «تاریخ‌‌نگاری ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
تحول مبانی مشروعیت سلطنت؛ از یورش مغولان تا برآمدن صفویان (نقد و بررسی)

عبدالله ساجدی؛ هوشنگ خسروبیگی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 191-217

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.29805.1749

چکیده
  موضوع مشروعیت در تاریخ ایران از موضوعاتی است که در دهه‌های اخیر توجه پژوهش‌گران تاریخ را به‌خود جلب کرده است. از متأخرترین این آثار تحول مبانی مشروعیت سلطنت از یورش مغولان تا برآمدن صفویان است. این اثر، تحول در مبانی مشروعیت این دوره را در چهارچوب یک بحران فراگیر مشروعیت‌زایی در قالب الگوهای متعدد بررسی می‌‌کند؛ با تأکید بر این ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقد و بررسی کتاب تاریخ اندیشۀ ایرانی؛ اندیشه، فرهنگ و آیین ایرانیان در عهد باستان

اسماعیل سنگاری؛ فرزاد رفیعی فر؛ سارا یوسفی؛ میلاد حیدری

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 219-244

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.27998.1647

چکیده
  کتاب تاریخ اندیشۀ ایرانی؛ اندیشه، فرهنگ و آیین ایرانیان در عهد باستان نوشتۀ آذرمیدخت فرهیخته‌والا را نشرنامۀ فردوسی به‌زیور طبع آراسته است. این مکتوب از معدود آثاری است که سعی داشته است که تاریخ اندیشه را در ایران باستان بنگارد. کوشش بنیادین و اساسی نویسنده «گردآوری و تدوین مجموعۀ گزارش‌ها و اطلاعات پراکنده از فرهنگ، اندیشه، ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقد و بررسی کتاب تاریخ فرهنگی جهان اسلام (درآمدی بر تاریخ فرهنگ و تمدن در دورۀ اسلامی)

مهدی عزتی؛ روح‌اله بهرامی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 245-263

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.31170.1875

چکیده
  تدوین و نگارش تاریخ فرهنگی جهان اسلام از‌سویی نیازمند اشراف بر نظریات و تعاریف فرهنگی، متون و منابع، و نقد و بررسی پیشینۀ مطالعاتی تاریخ فرهنگی جهان اسلام در حوزه‌های متعدد فرهنگی و تمدنی آن و از‌سوی‌دیگر، نیازمند یک تعریف مشخص و ارائۀ الگوی روشن در فهم مقولۀ فرهنگ است. تاریخ فرهنگی جهان اسلام، به‌واسطۀ گستردگی و تنوعی که دارد، ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
بررسی جنسیت و نقش‌های جنسیتی در تصاویر کتب درسی عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی؛ زهرا حامدی؛ سمیه پورسلطانی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 265-286

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.34598.2113

چکیده
  تصاویر کتب درسی، افزون‌بر انتقال اطلاعات و تفهیم مطالب درسی، در فرایند جامعه‌پذیری و نهادینه‌سازی ارزش‌های اجتماعی مؤثرند. کتب درسی و تصاویر آن‌ها، از طریق القای مطالب و مفاهیم، در نگرش‌ها و الگوهای رفتاری فراگیران تأثیر ماندگار دارند. یکی از مقوله‌های درخور مطالعه برای درک کارکردهای مذکور نحوۀ بازتاب مقولۀ جنسیت در تصاویر ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقدی بر کتاب Women in Mongol Iran: The Khatuns, 1206-1335 (زنان در ایران روزگار مغول: خاتون‌ها، 1206- 1335م)

یزدان فرخی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 287-311

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.36548.2254

چکیده
  پژوهش دربارۀ وضعیت زنان در روزگار مغول، به‌دلیل دیدگاه متفاوتی که مغول‌ها به جایگاه زنان در سیاست و جامعه داشتند، از زمینه‌های پژوهشی مهم در تاریخ ایران است که توجه برخی از پژوهش‌گران را به‌خود اختصاص داده است. باوجود اهمیت این عرصه در مقایسه با حوزه‌های دیگر، شمار اندکی از پژوهش‌های منسجم و مسئله‌محور در این زمینه انجام ‌شده ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
ارزیابی انتقادیِ کتاب ابن‌خلدون و تاریخ

ابوالحسن فیاض انوش

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 313-336

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.30805.1844

چکیده
  ترجمة کتاب ابن‌خلدون و تاریخ اثر محمد طالبی، تاریخ‌نگار و اندیشمند تونسی، برای فارسی‌زبانان فرصتی را فراهم کرده است تا با افکار و نوع نگرش وی آشنا شوند. طالبی طی دوران زندگانی‌اش (1921-2017) آثار متعددی در حوزة تاریخ و تفکر مسلمانان پدید آورده است، اما گویا صرف‌نظر از برخی مقالات و مصاحبه‌های او که در برخی نشریات ایرانی ترجمه و چاپ ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقدی بر کتاب تاریخ ایران: پژوهش آکسفورد

بهزاد کریمی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 337-355

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35919.2211

چکیده
  موضوع این جستار ارزیابی و نقد کتاب تاریخ ایران: پژوهش آکسفورد ویراستۀ تورج دریایی است. به‌باور منتقد، این اثر به‌رغم داشتن اطلاعاتی ارزش‌مند، اشکالاتی شکلی و محتوایی دارد؛ ازجمله این‌که ارجاعات و کتاب‌شناسی مقالات یک‌دست نیست، مقالات به‌لحاظ حجمی متوازن نیستند، محتوای مقالات از الگویی واحد پیروی نمی‌کنند، به برخی از ادوار ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
کتاب مبانی تاریخ پارتیان در بوتۀ نقد

فرشید نادری

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 357-380

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.37182.2294

چکیده
  آگاهی‌های ما دربارۀ ایرانِ اشکانی در دهه‌های اخیر رو‌به‌فزونی است. کتاب فشرده اما پربار مبانی تاریخ پارتیان نوشتۀ کلاوس شیپمان، باستان‌شناس آلمانی، در سال 1980 منتشر شد. مسئلۀ اساسی این جستار نقد محتوایی و شکلی کتاب و دیدگاه‌های نویسندۀ آن است. کتاب براساس روش تحلیلی و انتقادی بررسی شده است. فصل مربوط به تاریخ سیاسی، به‌ویژه تحلیل‌های ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
نقدی بر کتاب سبب‌شناسی توسعه‌نیافتگی ایران

ایرج ورفی نژاد

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 381-406

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.36589.2259

چکیده
  توسعه‌نیافتگی همواره برای پژوهش‌گران جذاب بوده است. توسعه‌نیافتگی یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی اصلاح‌گران و اندیشه‌ورزان ایرانی، دست‌کم از اوایل دورۀ قاجار، بوده که منجر به ره‌یافت‌‌ها و دیدگاه‌‌‌های مختلفی دربارة علت‌یابی آن و نیز ارائۀ راه‌کار‌‌های گوناگون برای برون‌رفت از آن شده است. در این مورد کتاب‌‌ها و آثار متعددی ...  بیشتر

پژوهشی تاریخ
توصیف و تبیین زلزله نزد مسلمانان: بررسی کتاب کَشف الصَّلْصَلة عن وصف الزلزلة

میرحمید هاشمی لشنلو؛ آرش موسوی

دوره 21، شماره 12 ، اسفند 1400، صفحه 407-422

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.32950.1977

چکیده
    کَشف الصَّلْصَلة عن وصف الزلزلة سیوطی جامع‌ترین کتابی است که در فرهنگ اسلامی دربارة زلزله نگاشته شده است. در این مقاله، تبیین سیوطی از این پدیدة طبیعی و گزارش‌های وی از زلزله‌های دورۀ اسلامی بررسی شده است. این کتاب ‌گردآورده‌ای است از هرآن‌چه دانشوران مسلمان پیش از وی، از محدثان و مفسران ‌گرفته تا مورخان، دربارة زلزله گفته ...  بیشتر