نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ، پژوهشکدۀ گیلان‌شناسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

باتوجه‌به ‌این‌که کتاب تاریخ ایران‌شناسی در روسیه یکی از تازه‌ترین آثار در قلمرو مطالعات ایران‌شناسی در روسیه است، انتظار می‌رفت نویسنده با رویکردی تحلیلی به نقد دستاوردهای ایران‌شناسان روسی بپردازد؛ به‌ویژه این‌که روس‌ها در دورۀ حاکمیت کمونیسم درجهت برنامه‌ها و سیاست‌های حزب حاکم شوروی اهمیت ویژه‌ای برای مطالعات ایران‌شناسی قائل بودند، زیرا دورۀ حاکمیت شوروی مطالعات ایران‌شناسی برمبنای سیر نظریۀ تک‌خطی تاریخی و اثبات دترمنیسم تاریخی قرار داشت. این آثار تأثیر زیادی در فضای فکری، سیاسی، و اجتماعی ایرانی دهه‌های اخیر داشت. درنتیجه، نقد کارنامۀ روس‌ها در این زمینه می‌توانست دریچه‌ای جدید در زمینۀ ایران‌شناسی پیش‌روی مخاطبان قرار دهد، درحالی‌که در کتاب موردبررسی گزارشی کوتاه و شتاب‌زده از روند ایران‌شناسی در تاریخ سی‌صدسالۀ این دانش در روسیه را ارائه داده است. یکی از مهم‌ترین دلایل پراکندگی مطالب کتاب انتخاب عنوان‌های کلی پژوهش حاضر است. درنتیجه، شاخص‌های موردبررسی نویسنده گسترۀ وسیعی از مطالب و موضوعات در زمینۀ ایران‌شناسی در روسیه را در بر گرفته است. شاخص‌های موردبررسی کتاب حاضر در قلمرو پژوهش‌های دانش‌نامه‌ای قرار می‌گیرد. مقالۀ حاضر می‌‏کوشد تا با روش تحلیل محتوا و نقد علمی موضوعات و شاخص‌های کتاب حاضر را موردنقد و تحلیل قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book History of Iranian Studies in Russia

نویسنده [English]

  • Abbas Panahi

Associate Professor, Guilan Study Institute, University of Guilan, Rasht, Iran

چکیده [English]

Given that the book The History of Iranian Studies in Russia is one of the most recent works in the field of Iranian studies in Russia, the author was expected to critique the achievements of Russian Iranologists with an analytical approach; especially for the fact that, during the communist era, the Russians attached special importance to Iranian studies in line with the plans and policies of the ruling Soviet party. Because in the Soviet period, Iranian studies were based on the course of historical one-line theory and the proof of historical determinism. These works had a great impact on the intellectual, political, and social atmosphere of Iran in recent decades. As a result, the critique of the Russians' record in this field could have opened new perspectives in the field of Iranian studies (Iranology), while the book under review provides a brief and hasty record of the trend of Iranology in the three-hundred-year history of this science in Russia. One of the most important reasons for the dispersion of the book’s contents was to choose a general title for the present study. So, the indicators studied by the author cover a wide range of topics and contents in the field of Iranian studies in Russia. The indicators studied in the present book should be included in the scope of encyclopedia research. The present article tries to critique and analyze the topics and indicators of the present book by the method of content analysis and scientific critique.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Studies
  • Iranologists
  • Russia
  • Criticism
اتکین، موریل (1371)، ایران‌شناسی در شوروی، ایران‌شناسی در اروپا و ژاپن، ترجمۀ مرتضی اسعدی، تهران: الهدی.
اتکین، موریل (1368)، «ایران‌شناسی در شوروی»، ترجمۀ مرتضی اسعدی، مجلۀ نشر دانش، ش 52.
اروین، رابرت (1399)، دانش خطرناک (شرق‌شناسی و مصائب آن)، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: ماهی.
بیاتلو، حسین (1390)، «گزارشی از مکتب‌های شرق‌شناسی در اروپا بر دروازه‌های شرق از جاده‌های غرب»، ماه‌نامۀ زمانه، ش 99.
پتروشفسکی، ایلیا پائولوویچ (1359)، ایران‌شناسی در شوروی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نیلوفر.
پناهی، عباس، مریم شادمحمدی، و فرشته رحمانی‌نژاد (1396)، درآمدی بر حوزه‌ها و دپارتمان‌های ایران‌شناسی در اروپا، آمریکای شمالی، و ژاپن، رشت: دانشگاه گیلان.
پناهی، عباس و فرشته رحمانی‌نژاد (1397)، «پژوهش‌های ایران‌شناسی در روسیه»، در: مجموعه‌مقالات کنفرانس بین‌المللی میان‌رشته‌ای روسیه و شرق، تعامل در هنر روسیه، مسکو.
توسلی، غلام‌عباس (1380)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سمت.
حافظ‌نیا، محمد‌رضا (1371)، «گسست امپراتوری شوروی، روابط جمهوری‌ها با یک‌دیگر»، مجلۀ پاسدار اسلام، ش 124.
حوچکو، الکساندر (1388)، سرزمین گیلان، ترجمۀ سیروس سهامی، رشت: فرهنگ ایلیا.
خنجی، محمدعلی (1358)، رساله‌ای در بررسی تاریخ ماد و منشأ نظریۀ دیاکونوف، تهران: طهوری.
رشتیانی، گودرز (1399)، «وضعیت کنونی مطالعات ایران‌شناسی در روسیه»، فصل‌نامۀ نگاه نو، ش 125.
رضا، عنایت‌الله (1371)، «ایران‌شناسی در روسیه و اتحاد شوروی»، در: مجموعه‌مقالات انجمنوارۀ بررسی مسائل ایران‌شناسی، به‌کوشش علی موسوی گرمارودی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه.
زرشناس، زهره (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سعید، ادوارد (1390)، شرق‌شناسی، ترجمۀ لطف‌علی خنجی تهران: امیرکبیر.
سیوری، راجر (1363)، ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
کتاب‌شناسی ‌خاورشناسان: ایران‌شناسان و اسلام‌شناسان، روسیه و جمهوری‌های اتحاد شوروی سابق (1372)، با مقدمۀ عنایت‌الله رضا و با همکاری گروه مؤلفان و مترجمان، تهران: الهدی.
کوزر، لوئیس (1389)، زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
کوزنتسووا، ن. آ. و ل. م. کولاگینا (1340)، «مطالعات دربارۀ ایران (1)»، پیام نوین، س ۴، ش ۵.
فدائی، ابوالفضل (1398)، «دریای کاسپین و اهمیت آن»، در: مجموعهمقالات اولین همایش ملی فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی دریای خزر (با تکیه بر رژیم حقوقی، سیاسی و امنیتی، شیلات، و محیط‌زیست، اقتصادی)، گرگان: دانشگاه آزاد گرگان.
مک‌فی، الکساندر ئون (1398)، شرق‌شناسی، ترجمۀ مسعود فره‌مند‌فر، تهران: مروارید.
مامدوا، نینا (1381)، «ایران‌شناسی در روسیه: دیروز و امروز»، نامۀ پارسی، ش 24.
ملگونف، گریگوری (1364)، سفرنامۀ ملگونف به سواحل جنوبی دریای کاسپین، ترجمۀ مسعود گل‌زاری، تهران: دادجو.
مفتاح، الهامه و وهاب ولی (1372)، نگاهی به ایران‌شناسی و ایرانشناسان کشورهای مشترکالمنافع و قفقاز، تهران: الهدی.
نایب‌پور، محمد (1394)، تاریخ ایران‌شناسی در روسیه، تهران: نگارستان اندیشه.
نیکیتین، بازل (1336)، «تتبعات ایران‌شناسی در شوروی»، مجلۀ یغما، ش 110.
 
Atabaki, Touraj and Svetlana Ravandi-Fadai (2010), The Rise of Red Orientalism and the Fall of Red Orientalists.