نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ، عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استادیار تاریخ، عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام‌نور، ایران

چکیده

عصر حاکمیت ایلخانان، برحسب مقتضیات تاریخی، با رشد تاریخ‌نگاری فارسی هم‌راه بود. آثار تاریخ‌نگارانۀ فراوانی که در قلمرو ایلخانی و از‌سوی‌دیگر در قلمرو ممالیک پدید آمدند، کارنامۀ تاریخ‌نگاری اسلامی ـ ایرانی را تقویت و زمینه‌های فهم تاریخ این عصر را هموار کرده است. در این میان، وصاف، ادیب ـ مورخی که از حیث سبک ادبی و ساختار تاریخی شیوۀ متفاوتی را در ارائۀ برداشت‌های تاریخی به‌کار گرفته است، جایگاه ویژه‌ای دارد. کتاب زندگی، زمانه و تاریخ‌نگاری وصاف از این نظر که به مورخی این چنین پرداخته حائز اهمیت است و به همین سبب مورد‌بررسی قرار گرفته است. نقد کتاب مذکور با تفاوت قائل‌شدن میان دو مفهوم تبیین و تفسیر، دو گونۀ کنش‌گر مورخ و تاریخ‌شناس، و همین‌طور اهتمام به رویکرد‌های سلبی و ایجابی توأمان انجام شده است و این هدف را تعقیب می‌کند تا نشان دهد میان فهم تاریخ با تاریخ‌نگاری تفاوت است و بایسته نیست که فهم تفسیری امروزی خود از تبیین مورخانه به‌معنی تاریخ‌نگاری قلمداد شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book Life, Time and Historiography of Wassaf

نویسندگان [English]

  • Sayyid Abolfazl Razavi 1
  • Hossein Hozhabrian 2

1 Associate Professor of history, Kharazmi University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of history. Payam-e-Noor University, Qeshm, Iran

چکیده [English]

The era of Ilkhanid's rule, according to historical requirements, was accompanied by the growth of Persian historiography. Numerous historiographical works that appeared in the Ilkhanids realm and on the other hand in the realm of the Mamluks have strengthened the record of Islamic-Iranian historiography and eased the way for understanding the history of this era. Among them, Wassaf, a literate-historian who has used a different method in presenting historical interpretations in literary style and historical structure played a special role. The book Life, Time and Historiography of Wassaf is important because it deals with such a historian and has been studied for this reason. The critique of this book is done by the distinction between the two concepts; explanation and interpretation, as well as differing concepts of historian and history-researcher, further the attention to both negative and positive approaches, pursues this goal to show that there is a difference between understanding of history and historiography and current interpretive understanding of the historian’s explanation, should not be considered historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History
  • Historiography
  • Ilkhanid
  • Vassaf
  • History of Vassaf
جوینی، علاءالدین عطا‌الملک (1385)، تاریخ جهانگشا، به‌اهتمام شاهرخ موسویان، بر‌اساس تصحیح علامه محمد قزوینی، تهران: دستان.
خلعتبری، اللهیار و محبوبه شرفی (1380)، تاریخ خوارزمشاهیان، تهران: سمت.
رضوی، ابوالفضل (1391)، فلسفۀ انتقادی تاریخ، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
رضوی، ابوالفضل و دیگران (1391)، «مسئلۀ ممالیک در سیاست خارجی عهد غازان»، پژوهش‌نامۀ تاریخ اسلام، س 2، ش 8.
رضوی، ابوالفضل (1394)، درآمدی بر تاریخ‌نگاری ایرانی ـ اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
رضوی، ابوالفضل و مهدی صلاح (1397)، «تأملی بر جایگاه رویکرد جهانی در تاریخ‌نگاری اسلامی»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، س 26، ش 18، پیاپی 103.
شرفی، محبوبه (1387)، «تاریخ‌نگاری وصاف شیرازی»، مسکویه، ش 9.
شرفی، محبوبه (1390)، «اندرزنامه‌نویسی سیاسی در عصر ایلخانی»، مطالعات تاریخ اسلام، س 3، ش 10.
شرفی، محبوبه (1392)، زندگی، زمانه و تاریخ‌نگاری وصاف، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
شرفی، محبوبه (1392)، «بازتاب اندیشۀ مشیت الهی در تاریخ‌نگاری عصر ایلخانی (با تأکید بر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف)»، جستارهای تاریخی، دورۀ 4، ش 2.
فراهانی منفرد و محبوبه شرفی (1388)، «مبانی علم تاریخ در تفکر وصاف»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، دورۀ جدید، ش 1، پیاپی 76.
فضل‌الله همدانی، رشیدالدین (1367)، جامع‌التواریخ، به‌کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال.
فضل‌الله همدانی، رشیدالدین (1373)، جامع‌التواریخ، به‌تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
فیفر، جودیث (1386)، «تاریخی پرطمطراق دربارۀ فرمان‌روایی مغول در ایران (تأملات معرفت‌شناسانه دربارۀ یک چاپ انتقادی از تجزیة‌الامصار و تزجیة‌الاعصار اثر وصاف)»، ترجمۀ محمدحسین حیدریان، آینۀ میراث، س 5، ش 4، پیاپی 39.
کار، ادوارد، هالت (1378)، تاریخ چیست؟، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: خوارزمی.
لین، جورج (1390)، ایران در اوایل عهد ایلخانان (رنساس ایرانی)، ترجمۀ ابوالفضل رضوی، تهران: امیرکبیر.
مانزلو، آلن (1394)، واساخت تاریخ، ترجمۀ مجید مرادی سه‌دهی، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
ملویل، چارلز (1393)، «تاریخ‌نگاری در دورۀ مغول»، ترجمۀ خسرو خواجه‌نوری، پیام بهارستان، دورۀ دوم، س 7، ش 24.
وصاف‌الحضره، فضل‌الله‌بن ‌عبدالله شیرازی (1338)، تجزیۀ‌الامصار و تزجیۀ‌الاعصار، تهران: کتاب‌خانۀ ابن‌سینا و کتاب‌خانۀ جعفری تبریز.
هالپرین، چارلز، جی. (1396)، روسیه و اردوی زرین، ترجمۀ سیدعلی مزینانی، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
 
Jackson, Peter (1954-2005), ‘Wasṡā̇fal-Ḥaḍrat’, Encyclopaedia of Islam, vol. XI., Leiden: Brill.
Persian Historiography (2012), Charles Melville (ed.), London and New York: Columbia University, I. B.Tauris & Co Ltd.