نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

2 استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

چکیده

فرقۀ مرجئه ازجمله گروه‌های سیاسی ‌ـ فکری بود که در نخستین سدۀ اسلامی با پرهیز از قضاوت درخصوص عقاید و مواضع جناح‌های فعال در میدان سیاست و اجتماع، در جامعۀ پرتلاطم مسلمانی، پا به عرصۀ وجود گذاشت. چنین به‌نظر می‌رسد که عملکرد دوگانۀ مرجئه در تاریخ ‌ـ سازش و مقابله با حکومت ‌ـ و به‌تبع آن داوری دوسویه دربارۀ ایشان به دوگانگی موجود در اندیشۀ آنان و به‌تعبیر بهتر ماهیت دوپهلوی کلمۀ ارجاء و تعریف خاص آن از ایمان، یعنی دو رکن اصلی تفکر مرجئه، بازمی‌گردد. ازهمین‌رو، اصطلاح مرجئه برای طیفی از جریان‌های گوناگون فکری، سیاسی، و گاه متضاد و حتی درمورد خوارج و شیعه به‌کار رفته است. مسئلۀ محوری پژوهش حاضر این است که نوع مواجهه و واکنش فرق مرجئه در سازش و مقابله با امویان چگونه بوده است؟ هدف پژوهش پیش‌رو آن است که نشان دهد امویان از این رویکرد دوگانۀ مرجئه چگونه درجهت مشروعیت‌یابی خود بهره‌برداری کردند. این پژوهش با رویکردی انتقادی به پژوهش‌‌های پیشین و با نگاه توصیفی ‌ـ تحلیلی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Murji'ah and Legitimacy of the Umayyads

نویسندگان [English]

  • Shaban Ali Bidaki 1
  • Muhammad Sepehri 2
  • Mahmood Seyyed 3

1 PhD Student in Islamic History, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

2 Professor, Department of History, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

3 Professor, Department of History, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Murji'ah was one of the political-intellectual groups that in the first century of Islam, by avoiding judging the beliefs and positions of the active factions in the field of politics and society, entered the arena of existence in the turbulent Muslim society. It seems that the dual function of the Murji'ah in history - compromise and confrontation with the government - and consequently the two-sided judgment about them, the duality in their thought and, better, the ambiguous nature of the word Murji'ah and its specific definition of faith, that is, the two main pillars of reference thinking go back. For this reason, the term Murji'ah has been used for a range of different intellectual and political currents and sometimes contradictions, and even in the case of Kharijites and Shiites. The central issue of the present study is what the type of confrontation and reaction of the Murji'ah difference in compromising and confronting the Umayyads was? The aim of this study is to show how the Umayyads used this dual Murji'ah approach to legitimize themselves. This research has been organized with a critical approach to previous research and with a descriptive-analytical view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Murji'ah
  • Khawarij
  • Umayyads
  • Qadriya
  • Battle of Siffin
ابراهیم حسن، حسن (1373)، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: جاویدان
ابن‌ابی‌الحدید (بی‌تا)، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: دار احیاء الکتب العربیه.
ابن‌اثیر (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الصار.
ابن‌اثیر (1409ق)، اسد الغابۀ فى معرفۀ الصحابه، بیروت: دار الفکر.
ابن‌جوزی، ابوالفرج (1368)، تلبیس ابلیس، ترجمۀ علی‌رضا ذکاوتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ابن‌حزم، محمد‌بن علی(1406ق)، الفصل فی الملل و الاهوا و النحل، بیروت: دار المعرفه.
ابن‌سعد، محمد (1405ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار بیروت.
ابن‌کثیر، اسماعیل (1415ق)، البدایه النهایه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن‌مرتضی، احمد‌بن یحیی (1960)، طبقات معتزله، بیروت: فرانتز اشتاینز.
اشعری، سعد‌بن عبدالله (1361)، المقالات و الفرق، تصحیح محمدجواد مشکور، تهران: علمی و فرهنگی.
اشعری، علی‌بن اسماعیل (1362)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ترجمۀ محسن مؤیدی، تهران: امیرکبیر.
اصفهانى، ابوالفرج (بی‌تا)، الاغانى، تحقیق عده من الفضلاء، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
امین، احمد (2007)، ضحی الاسلام، بیروت: دار الکتاب العلمیه.
بغدادی، عبدالقاهر طاهر‌بن محمد (1408 ق)، الفرق بین الفرق، تحقیق لحنه احیا التراث العربی، بیروت: دار الافاق الجدیده.
حمیرى، نشوان (1985)، الحور العین، تحقیق کمال مصطفى، بیروت: دار آرال.
رضازادۀ لنگرودی، رضا (1363)، برخورد اندیشه‌های سیاسی در اسلام: پژوهشی دربارۀ مرجئه، بی‌جا: کتاب توس.
زرکلی، خیرالدین (1986)، الاعلام، بیروت: دار العلم الملایین.
شریف، میان‌محمد (1370)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمۀ نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شهرستانی، ابوالفتح محمد‌بن عبدالکریم (1369)، الملل و النحل، تخریج محمد فتح‌الله بدران، قم: منشورات الرضی.
طبرى، محمد‌بن جریر (1964)، تاریخ طبرى، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
عطوان، حسین (1371)، فرقه‌هاى اسلامى در سرزمین شام در عصر اموى، ترجمۀ حمیدرضا شیخى، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامی.
عطوان، حسین (1380)، مرجئه و جهمیه در خراسان عصر اموی، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی.
عقیلی، ابوجعفر محمد (1418)، الضعفاء الکبیر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
فیومی، محمد ابراهیم (1423)، الخوارج و المرجئه، قاهره: دار الفکر العربی.
قادری، حاتم (1387)، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت.
مشکور، محمدجواد (1375)، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی.
معروف حسنی، هاشم (1371)، جنبش‌های شیعی در تاریخ اسلام، ترجمۀ محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
مقریزی، احمد‌بن علی (بی‌تا)، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط والآثار، بغداد: مکتب المثنی.
ملطی، عبدالرحمن (1412ق)، التنبیه و الرد علی الاهواء و البدع، قاهره: مکتبه المدبولی.
نوبختی، ابومحمد حسن‌بن موسی (1375)، فرق شیعه، ترجمۀ محمدجواد مشکور، تهران: علمی و فرهنگی.
همدانی، قاضی عبدالجبار (1974)، فصل الاعتزال و طبقات المعتزله، تونس: الدار التونسیه للنشر.
 
Cook, M.  (1981), Early Muslim Dogma, Cambrhdge Uneversity Press.
MacDonald, D. B. (1985), The Development of Muslim Theology Juresprudenc and Constitutional Theology, London.