بازنگری دو نظریه از سه‌گانۀ پورشریعتی در کتاب Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran (افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی اتحادیۀ ساسانی ‌ـ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها)

ملک زاده, یاسر; خراشادی, سرور

doi:10.30465/crtls.2021.35761.2205

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ دکترای تاریخ ایران باستان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² استادیار گروه باستان‌شناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35761.2205

چکیده

تاکنون نقدهایی مکتوب و شفاهی به کتاب پروانه پورشریعتی با عنوان Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran وارد شده است که منتقدان با دیدگاه‌هایی متفاوت به ارزیابی اثر و تقویت یا تضعیف نظریه‌‌های وی پرداخته‌‌اند. واضح است کتاب‌‌هایی از این ‌‌دست، که هم ارائۀ جسورانه‌‌ای از کلیات بدیع و ایده‌‌آفرین‌اند و هم دریایی از جزئیات را فراروی مخاطب می‌‌گشایند، این قابلیت را دارند که به‌کرات در بوتۀ نقد، جرح‌و‌تعدیل، و ترمیم نهاده شوند. این نوشتار نیز با هدف پرداختن به جان‌‌مایۀ اثر، که همانا سه‌‌گانۀ پورشریعتی در قالب یک نظریۀ کلان و دو نظریۀ خرد است، سامان یافته است. نظریۀ کلان مبتنی‌بر ماهیت کنفدراسیونی نظام حکومتی ساسانی است و نظریه‌‌های خرد بر تمایز فرهنگی ‌ـ دینی پارسیان و پارتیان و نیز گاه‌شماری فتوح تمرکز دارد. واکاوی انتقادی با رویکرد تحلیلی حاکی از وجود شواهدی مبنی‌بر تمرکزگرایی و تمرکزگریزی متناوب درطول حکومت ساسانیان است؛ نکته‌‌ای که غلبۀ نظریۀ کنفدراسیونی بر نظریۀ تمرکزگرایی را در معرفی نظام حکومت ساسانی به‌چالش می‌‌کشد. هم‌چنین، در نظریۀ دوگانگی مذهبی پارسیگ‌ ـ پهلو، باوجود برخی اشارات قابل‌‌تأمل، شواهد متقنی ارائه نمی‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

باستان شناسی

عنوان مقاله [English]

A Reassessment of Two Theories of Pourshariatiʼs Thriple View in her “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”

نویسندگان [English]

Yaser Malekzadeh ¹
Sorour Khorashadi ²

¹ PhD in Ancient History of Iran, University of Tehran, Tehran, Iran

² Assistant Professor in Archeology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Parvaneh Pourshariati’s study, “Decline and Fall of the Sasanian Empire. The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, is a substantial investigation that offers a novel perspective supported by a great number of details and data from multiple disciplines. This book has received various receptions in the scholarship. The paper is dedicated to the reexamination of three conceptual constituents in the Pourshariati’s narrative: first, her master thesis concerning the confederation nature of the Sassanid state. Second, the religious-cultural differences among the Persians and the Parthians. Third, the chronology of the Futuh. Through a critical-analytic approach, the authors argue that opposing Pourshariati’s master thesis, there seem to be sequential periods of centralization and de-decentralization in the Sassanid Empire. Furthermore, we discuss that, in spite of Pourshariati’s interesting idea about the religious differences between Pārsīg and Pahlaw, her argument is not justified.

کلیدواژه‌ها [English]

Sassanids
Parvaneh Pourshariati
Confederational State
Contralization
the idea of Iran-Shahr

مراجع

آموزگار، ژاله (1374)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

ابن‌‌اسفندیار، بهاء‌الدین ‌‌محمد (1389)، تاریخ طبرستان؛ از ابتدای بنیاد طبرستان تا استیلای آل‌زیار، ج 1، تصحیح اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر.

بیگدلی، علی و محمودرضا کوه‌کن (1394)، «بازیابی الزامات و کارکردهای نهاد شاهی در عصر عضدالدوله»، شیعه‌‌شناسی، ش 49.

پورشریعتی، پروانه (1399)، «افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی در گفت‌وگو با پروفسور پروانه پورشریعتی»، روزنامۀ اعتماد، ش 4879.

خسروثانی، افشین (1399)، «نقدی بر کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ‌ـ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، دورۀ 20، ش 6.

زرگری‌نژاد، غلام‌حسین (1395)، تاریخ ایران در دورۀ قاجاریه عصر آقامحمدخان، تهران: سمت.

شعبانی، رضا (1383)، تاریخ تحولات سیاسی ‌ـ اجتماعی ایران در دوره‌های افشاریه و زندیه، تهران: سمت.

شمیم، علی‌‌اصغر (1383)، تاریخ ایران در دورة قاجار، تهران: زریاب.

شهبازی، علی‌رضاشاپور (1389)، تاریخ ساسانیان: ترجمة بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسة آن با تاریخ بلعمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

فردوسی (1386)، شاهنامه‌، تصحیح جلال خالقی‌‌مطلق، ج 8، تهران: بنیاد دائرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.

موسوی‌‌حاجی، سیدرسول و علی‌‌اکبر سرفراز (1396)، نقش‌‌برجسته‌‌های ساسانی، تهران: سمت.

ناردو، دان (1397)، یونان باستان، ترجمۀ مهدی حقیقت‌‌خواه، تهران: ققنوس.

نصرالله‌زاده، سیروس (1384)، نام‌‌تبارشناسی ساسانیان: از آغاز تا هرمز دوم، تهران: پژوهشکدة زبان و گویش با همکاری ادارة کل امور فرهنگی.

Beck, R. (2002), “Mithraism”, Encyclopaedia Iranica, Aavailable at:

<https://iranicaonline.org/articles/mithraism>.

Borrut, A. (2019), “Conquête et Construction Califale dans l’Islam Premier”, in: Le Coran des Historiens, vol. I, Etudes sur le Contexte et la Genèse du Texte Coranique, De l’Arabie à l’Empire, vol. IV, G. Dye and M. A. Amir-Moezzi (eds.).

Bosworth, C. E. (1973), “The Heritage of Rulership in Early Islamic Iran and the Search for Dynastic Connections with the Past”, Iran, vol. 11, no. 1.

Bosworth, C. E. (2003), “Ḥira”, Encyclopaedia Iranica, vol. XII, fasc. 3.

Bouché-Leclercq, A. (1913), Histoire des Séleucides (323-64 avant J.-C.), Première Partie, Paris: E. Leroux.

Briant, P. (1982), “Alexander the Great”, Encyclopaedia Iranica, Available at: <http://www.iranicaonline.org/articles/alexander-the-great-356-23-bc>.

Chaumont, M. L. (1986), “Armenia and II, The Pre-islamic Period”, Encyclopædia Iranica, vol. II, fasc. 4.

Christensen, A. (1944), L'Iran Sous les Sassanides, Deuxième Édition Revue et Augmentée, Publiée Sous les Auspices de la Société Orientaliste de Copenhague (Orientalsk Samfund), Copenhagen: Enjar Munksgaard.

Crone, P. and M. A. Cook (1977), Hagarism: The Making of the Islamic World, Cambridge: Cambridge University Press.

Dandamayev, M. A. (1993), “Cyrus iii. Cyrus II the Great”, Encyclopaedia Iranica, vol. VI, fasc. 5.

Daryaee, T. (2010), “The Fall of the Sasanian Empire to the Arab Muslims: From Two Centuries of Silence to Decline and Fall of the Sasanian Empire: the Partho-Sasanian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, Journal of Persianate Studies, vol. 3, no. 2.

Greatrex, G. (2010), “Parvaneh Pourshariati, Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, London and New York: I.B. Tauris, in Association with the Iran Heritage Foundation (2008), Speculum, vol. 85, no. 4.

Gyselen, R. (2011), “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran, IB Tauris, 2008, Revue Bibliographique Pour le Domaine Irano-aryen”, Abstracta Iranica, vol. 31.

Marquart, J. (1901), Ȇranšahr nach der Geographie des Ps. Moses Xorenaci. Mit historisch-kritischem Kommentar und historischen und topographischen Excursen, Abhandlungen der Koniglichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen Pilologisch-Historische Klasse Neue Folge band. III, nro. 2, Berlin: Weidmannsch e Buchhandlnng.

Marquart, J. (1931), A Catalogue of the Provincial Capitals of Ērānšahr (Pahlavi Text, Version and Commentary), S. I. Giuseppe Messina (ed.), Roma: Pontificio Istitituto Biblico.

Minorsky, V. (1958), A History of Sharvān and Darband in the 10th-11th Centuries, Cambridge: W. Heffer & Sons Ltd.

Omidsalar, M. (2010), “Parvaneh Pourshariati, Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran, London- New York: IB Tauris.

Pourshariati, P. (2008), Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran, London- New York: I.B. Tauris.

Rezakhani, K. (2011), “Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian–Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran”, Iranian Studies, vol. 44, no. 3.

Sancisi-Weerdenburg, H. (1988), “Was There Ever a Median Empire?”, Achaemenid History, vol. 3.

Schippmann, K. (1986), “Arsacids ii. The Arsacid dynasty”, Encyclopaedia Iranica, vol. II/5, Available at: <http://www.iranicaonline.org/articles/arsacids-ii>.

Schmidt, H. (2006), “Arsacids ii. The Arsacid dynasty”, Encyclopaedia Iranica, Available at:

<https://iranicaonline.org/articles/mithra-i>.

Shoemaker, S. J. (2012), The Death of a Prophet: The End of Muhammad’s Life and the Beginnings of Islam, Philadelphie: University of Pennsylvania Press.

Zakeri, M. (1995), Sāsānid Soldiers in Early Muslim Society: The Origins of'Ayyārān and Futuwwa, Wiesbaden: Harrassowitz.

پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی

مراجع

مراجع

دوره 21، شماره 8 - شماره پیاپی 96
آبان 1400
صفحه 371-389

مراجع

مراجع

دوره 21، شماره 8 - شماره پیاپی 96آبان 1400صفحه 371-389

دوره 21، شماره 8 - شماره پیاپی 96
آبان 1400
صفحه 371-389