نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه، دانشگاه علامه طباطبایی

2 استاد مترجمی زبان انگلیسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

قصۀ سلیمان نوشتۀ ابویعقوب یوسف‌بن علی‌بن عمر تبریزی است که تاریخ نوشته‌شدن آن به سال‌های پایانی سدۀ ششم تا سال‌های آغازین سدۀ هفتم بازمی‌گردد. این کتاب به‌کوشش علی‌رضا امامی و ادوان امیری‌نژاد نخستین‌‌بار در سال ۱۳۹۸ در بنیاد موقوفات افشار به‌همکاری نشر سخن به‌چاپ رسیده است. متن به‌دست‌داده‌شده، باوجود کوشش بسیار و ارزش‌مند مصححان، خالی از کاستی‌ و نادرستی‌ و نابه‌سامانی نیست. هدف این پژوهش تصحیح نادرستی‌ها و برطرف‌کردن کاستی‌های کار مصححان است. هدف دیگر این پژوهش شناسایی و رفع جاافتادگی‌ها و نادرستی‌های دیگر موجود در نوشتۀ ابویعقوب تبریزی است که از چشم مصححان به‌دور مانده ‌است. این کار با بهره‌گیری از نوشته‌های کهن فارسی، توجه به بافت زبانی و بافت نوشتار، و سنجش قصۀ سلیمان با نوشته‌های هم‌دوره انجام شده است. هم‌چنین، کوشش شده است که کاستی‌های بخش مقدمه و فهرست‌های این تصحیح برطرف شود. نیز، در این پژوهش واژه‌ای نو در متن یافته‌ و، با یاری‌گرفتن از دو متن کهن دیگر، معنای آن روشن شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Book Qesse-ye Solayman (An Ancient Text of Azarbaijan’s Regional Variety of Persian)

نویسندگان [English]

  • Milad Bigdeloo 1
  • Farzaneh Farahzad 2

1 MA Student of Translation Studies, Allameh Tabataba'I University, Tehran, Iran

2 Full Professor of English Language Translation, Allameh Tabataba'I University, Tehran, Iran,

چکیده [English]

The book “Qesse-ye Solayman”, was written by Abu-Ya’qub Yusif ibn-e Ali ibn-e Omar-e Tabrizi, in the late 6th/early 7th century AH. This book has been edited critically by Alireza Imami and Ardowan Amiri-Nezhad and published by Oqāf-e Dr Afshar with Sokhan publication. The book suffers from some deficiencies with respect to textual criticism and writing. The study aimed at identifying and correcting the deficiencies of the editors’ work and correcting those items and parts overlooked by them. Also, an attempt was made to find the missing parts of the book, including the ones noticed by the editors and also the ones gone unnoticed by them. To achieve the aims of the study, other ancient Persian books were studied and compared to “Qesse-ye Solayman” and, in order to correct the deficiencies, the co-text and the context were also taken into consideration. In this study, a new word was also pinpointed in the book and its meaning was made clear by finding the word in two other books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qesse-ye Solayman
  • Book Review
  • Abu-Ya’qub Tabrizi
  • Ancient Prose Texts
  • Textual Criticism
ترجمۀ قرآن، سازمان کتاب‌خانه‌ها، موزه‌ها، و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نسخۀ 1470.
ترجمۀ قرآن، سازمان کتاب‌خانه‌ها، موزه‌ها، و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نسخۀ 1920.
ابوالفتوح رازی، حسین‌بن علی (۱۳۷۱)، روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، به‌تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: آستان قدس رضوی.
ابویعقوب تبریزی، یوسف‌بن علی (1398)، قصۀ سلیمان؛ متنی کهن از حوزۀ زبانی آذربایجان، به‌تصحیح علی‌رضا امامی و اردوان امیری‌نژاد، تهران: بنیاد موقوفات افشار با همکاری سخن.
ادیب نطنزی، حسین‌بن ابراهیم (۱۳۸۰)، دستور اللّغۀ المسمّی بالخلاص، به‌تصحیح رضا هادی‌زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ارجانی، فرامرز‌بن خداداد (۱۳۶۲)، سمک عیّار، با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل‌خانلری، تهران: آگاه.
افلاکی، احمد‌بن اخی ناطور (۱۳۷۵)، مناقب العارفین، به‌تصحیح تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
امامی، علی‌رضا و اردوان امیری‌نژاد (۱۳۹۸)، تصحیح و پیش‌گفتار بر قصۀ سلیمان (متنی کهن از حوزۀ زبانی آذربایجان)، یوسف‌‌بن علی‌‌بن عمر ابویعقوب تبریزی، تهران: بنیاد موقوفات افشار با همکاری سخن.
انصاری هروی، عبدالله‌بن ابومنصور هروی (۱۳۶۲)، طبقات‌الصوفیه، به‌تصحیح محمد سرور مولایی، تهران: توس.
بحرانی، هاشم‌بن سلیمان (۱۴۱۶ ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسۀ البعثه.
بخاری، احمد‌بن محمد (۱۳۸۶)، تاج القصص، به‌تصحیح سیدعلی آل‌داود، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نشر آثار.
بخشی از تفسیری کهن به پارسی (حدود قرن چهارم هجری) (۱۳۷۵)، به‌تحقیق و تصحیح مرتضی آیت‌الله زاده شیرازی، تهران: قبله با همکاری میراث مکتوب.
بغدادی، عبدالقادر عمر (۱۳۸۲)، لغت شاهنامه، به‌تصحیح کارل. گ. زالمان، ترجمه، توضیح، و تعلیق توفیق ه. سبحانی و علی رواقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بلعمی، محمد‌بن محمد (۱۳۷۸)، تاریخنامۀ طبری، به‌تصحیح محمد روشن، تهران: سروش.
البلغة، کتاب‌خانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، میکروفیلم ۳۴۳۳.
بیهقی، احمد‌بن حسین (۱۳۸۳)، المحیط بلغات القرآن، به‌تصحیح سیدعلی ملکوتی، قم: کتاب‌خانۀ آیت‌‌الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
پارسانسب، محمد و نرجس نیکان‌فر (۱۳۹۰)، «تحلیل روایت‌شناختی بر دوازده روایت از”سلیمان و مرد گریزان از عزرائیل“»، ادب‌پژوهی، ش ۱۸.
جامی، عبدالرحمن‌بن احمد (۱۳۷۸)، دیوان جامی، ج ۱، تهران: میراث مکتوب.
جرجانی، اسماعیل‌بن حسن (۱۳۸۱)، یادگار: در دانش پزشکی و داروشناسی، به‌تصحیح مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران و مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
جرجانی، سیداسماعیل (۱۳۵۵)، ذخیرۀ خوارزمشاهی (چاپ عکسی از روی نسخه‌ای خطی)، به‌کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
جهان‌بخش، جویا (۱۳۷۸)، راهنمای تصحیح متون، تهران: میراث مکتوب.
حقایق: متنی از قرن پنجم یا ششم هجری قمری (۱۳۹۷)، به‌تصحیح سیروس شمیسا، تهران: قطره.
خوابگزاری (۱۳۴۶)، به‌تصحیح ایرج افشار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
دزفولیان، کاظم و غلام‌رضا رفیعی (۱۳۹۴)، «ساختار قصه در قصص‌الانبیاء کسایی»، متن‌پژوهی ادبی، س ۱۹، ش ۶۴.
دستورخط فارسی (۱۳۹۴)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نشر آثار).
رضایی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۸۴)، واژه‌نامۀ بسامدی در روایت آذرفرنبغ فرخزادان، به‌تصحیح و ترجمۀ حسن رضائی باغ‌بیدی، تهران: مرکز دائرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.
زوزنی، ابوعبدالله حسین‌بن محمد (۱۳۷۴)، کتاب المصادر، به‌تصحیح تقی بینش، تهران: البرز.
سنایی، مجدود‌بن آدم (۱۳۸۸)، دیوان حکیم ابوالمجدود‌بن آدم سنایی غزنوی، به‌تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: سنایی.
سورآبادی، ابوبکر عتیق (۱۳۳۸)، ترجمه و قصه‌های قرآن از روی نسخۀ موقوفه به تربت شیخ جام مبتنیبر تفسیر ابوبکر عتیق نیشابوری، تهران: دانشگاه تهران.
شروانی، جمال خلیل (۱۳۷۵)، نزهۀ المجالس، به‌تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۸۶)، تعلیقات بر اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابیسعید، به‌تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۹۸)، تصحیح و تعلیقات بر تذکرۀ‌الاولیا، عطار، تهران: سخن.
شمس قیس، محمد‌بن قیس (۱۳۸۸)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به‌تصحیح مجدد سیروس شمیسا، تهران: علم.
شهمردان‌بن ابی‌الخیر (۱۳۶۲)، نزهت‌نامۀ علائی، به‌تصحیح فرهنگ جهان‌پور، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صادقی، علی‌اشرف (۱۳۵۷)، تکوین زبان فارسی، تهران: دانشگاه آزاد ایران.
طوسی، ابی‌جعفر محمد‌بن حسن (۱۳۴۳)، النهایة فی مجرّد الفقه و الفتاوی، ترجمۀ فارسی، به‌تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
عابدیان، محمود (۱۳۷۲)، سبک‌شناسی در ادبیات، تهران: آوای نور.
عبدالقادر رازی، محمد‌بن ابی‌بکر (۱۳۶۸)، امثال و‌ حکم، به‌ترجمه و تصحیح فیروز حریرچی، تهران: دانشگاه تهران.
عطار، محمد‌بن ابراهیم (۱۳۹۸)، تذکرۀالاولیا، به‌تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عیدگاه طرقبه‌ای، وحید (۱۳۹۹)، تلفظ در شعر کهن فارسی، تهران: بنیاد موقوفات افشار با همکاری سخن.
غزالی، محمد‌بن محمد (بی‌تا)، احیاء علوم الدین، بی‌جا: دار الکتاب العربی.
غزنوی، محمد‌بن موسی (۱۳۸۴)، مقامات ژنده‌پیل، به‌تصحیح حشمت مؤید سنندجی، تهران: علمی و فرهنگی.
فرغانی، سیف‌الدین محمد (۱۳۴۱)، دیوان سیف فرغانی، به‌تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.
فرغانی، سیف‌الدین محمد (۱۳۷۵)، برگ خزان‌دیده؛ گزیدۀ اشعار سیف فرغانی، انتخاب و توضیح سیدمحمد ترابی، تهران: سخن.
فروزان‌فر، محمدحسن (۱۳۸۱)، احادیث و قصص مثنوی، تهران: امیرکبیر.
کمال‌الدین اصفهانی، ابوالفضل (۱۳۴۸)، دیوان خلاق ‌المعانی ابوالفضل کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی، تهران: کتاب‌فروشی دهخدا.
مجرد، مجتبی (۱۳۹۸)، مقدمه بر طبیب القلوب، ابوالفتح محمد‌بن محمد‌بن علی خزیمی الفراوی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
مجلسی، محمدباقر‌بن محمدتقی (۱۴۰۳) بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
میبدی، احمد‌بن احمد (۱۳۸۲)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
میدانی، احمد‌بن محمد (۱۳۴۵)، السّامی فی الاسامی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نسفی، نجم‌الدین عمربن محمد، تفسیر نسفی، کتاب‌خانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، میکروفیلم ۵۶۵۹.
نسفی، نجم‌الدین عمربن محمد (۱۳۷۶)، تفسیر نسفی، به‌تصحیح عزیزالله جوینی، تهران: اطلاعات.
نظامی، الیاس‌بن یوسف (۱۳۸۶)، خسرو و شیرین: متن علمی ـ انتقادی از روی چهارده نسخۀ خطی، به‌تصحیح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.
نوروزی، حامد (۱۳۹۲)، «پژوهشی دربارۀ برخی لغات فارسی در متون فارسی ‌ـ عبری»، ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان، ش ۵ و ۶.
یاحقی، محمدجعفر (سرپرست) (۱۳۷۷)، فرهنگنامۀ قرآنی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
 
Chapman, Edmond (2016), Afterlives: Benjamin, Derrida and Literature in Translation, Doctoral Dissertation, Manchester: The University of Manchester, Available at:
<https://www.static.evand.net/exports/pdf/ticket_10602407_jzpr2w_2020-10-07_02_49_09_e22468efb491df4fcca848865dd6603e.pdf>.
Cluysenaar, Anne (1976), Introduction to Literary Stylistics: A Discussion of Dominant Structures in Verse and Prose, London: B. T. Batsford Limited.
Mackenzie, D. N. (1986), A Concise Pahlavi Dictionary, London: Oxford University Press.