نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران

چکیده

هرچند از دوران قاجار تا کنون حدود شصت فرهنگ زبان فارسی عامیانه تدوین شده است، کم‌‌آگاهی فرهنگ‌‌نویسان یا پای‌بندنبودن آنان به اصول فرهنگ‌‌نویسی در پیکره‌نگاری، نگاه ذوقی و گذشته‌‌نگر آن‌‌ها به زبان عامیانه، نازل‌‌نگری زبان عامیانه دربرابر زبان رسمی، و ترس از ورود واژگان تابوشکن در زبان معیار از سوی سیاست‌‌گذاران فرهنگی باعث شکل‌‌گیری فرهنگ‌‌های بازاری بسیاری شد و در محافل دانشگاهی نیز به‌رسمیت شناخته نشدند. این جستار، از بین شصت فرهنگ موجود، تنها دوازده «فرهنگ واژگان و تعابیر عامیانه» را هم‌‌سو با معیارهای فرهنگ‌‌نویسی در علم زبان‌‌شناسی کاربردی یافته است، اما باز استفاده از روش کتاب‌خانه‌ای به‌جای روش میدانی در گردآوری داده‌‌ها و ناقص یا نادرست‌بودن اطلاعات زیرمدخلی از ضعف‌‌های عمدۀ این ‌دست فرهنگ‌‌هاست که این جستار به بررسی توصیفی ـ انتقادی متن این فرهنگ‌‌ها می‌‌پردازد. به‌‌نظر می‌‌رسد، استفاده از پیکره‌‌نگاری زبان معیار و پیکره‌‌بندی رایانه‌‌ای می‌‌تواند به حفظ و اعتباربخشی علمی این زبان گریزپا بیفزاید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Critical Survey of Evolution in Common Persian Slang Lexicography “By Emphasizing on Twelve Common Persian Slang Lexicons”

نویسندگان [English]

  • Ghodsie Rezvanian 1
  • Siyavash Haghjoo 2
  • Leila Darvish Ali Pour Astaneh 3

1 Professor, Persian Language & Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran

2 Associate Professor, Persian Language & Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran,

3 PhD Student, Persian Language & Literature, Mazandaran University, Mazandaran, Iran

چکیده [English]

From Ghaghara era up to now, around 60 lexicons gathered but unawareness to methods and configuration of methods in micro and major structure for lexicography, the old approach to slang, low vision to slang in comparison with formal language, fear of destroying taboo words in formal language from cultural statecraft which caused more gathering merchant lexicon and unnoticed in university meetings. The territory of this essay is describing and criticizing twelve main lexicon in Persian slang from 60 lexicons by the usage of practical linguistics science. The results of this essay anecdote that 12 lexicons are adapted by Lexicography methods in formal language and the highest weakness of lexicographers is incorrect or defective information of sub enters in micro and major structure. This essay attempts to survey texts of 12 lexicons, assuming that the use of formal language Lexicography and Personal Computer (PC) Figuration can aid to protect and give scientific credit to this temporary language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lexicography
  • Slang
  • Major and Micro Structure
  • PC Figuration
آرین‌‌‌‌پور‌‌، یحیی‌‌ (1375)، از صبا تا نیما، جلد 2، تهران: کتاب‌‌های جیبی.
احشامیان،‌‌ جواد (1394)، «معرفی نرم‌‌افزار واژه‌‌یاب بسامدی»، فرهنگ‌‌نویسی، ش 10.
اسپیرز، ریچرد ا. (1397)، فرهنگ مردم: اصطلاحات خودمانی، عامیانه، و اسلنگ مردم آمریکا، تهران: پیام امروز.
اکرامی، محمود (1383)، مردم‌‌شناسی اصطلاحات خودمانی، مشهد: ایوار.
بختیاری، رحمان (1388)، «ریشه‌‌شناسی در فرهنگ‌‌ها»، فرهنگ‌‌نویسی، ش ‌‌2.
جعفری، زهرا (1393)، «مروری بر مقولۀ نقد فرهنگ لغت و مبانی آن»، فرهنگ‌‌نویسی، ش 5 و 6.
جمال‌زاده‌‌، سیدمحمدعلی‌‌(1382)، فرهنگ لغات عامیانه، تهران: سخن.
خطیبی، ابوالفضل‌‌ (1386)، «فرهنگ جامع زبان فارسی: پیکره در فرهنگ‌‌نویسی»، فرهنگ‌‌نویسی، دورۀ 1، ش 1.
دهخدا، علی‌‌‌‌اکبر‌‌ (1330)، امثال و حکم، تهران: مجلس شورای ملی.
ذوالفقاری، حسن (1394)، «گونه‌‌شناسی ساخت‌‌های قالبی در گفتار عامه»، جستارهای زبانی، دورۀ 6، ش 4.
زرشناس، زهره (1384)، زبان و ادبیات ایران باستان، تهران: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی.
زرنیخی، ابوالفضل (1381)، «دیدگاه نظری دربارۀ فرهنگ‌‌نگاری»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش 58.
سارلی، ناصرقلی (1378)، زبان فارسی معیار، تهران: هرمس.
سارلی، ناصرقلی (1392)، «جنبه‌‌های اجتماعی فرهنگ‌‌نویسی»، فرهنگ‌‌نویسی، ش ‌‌5 و 6.
سبزعلی‌پور،‌‌ نیک‌‌گهر و سیده‌فاطمه‌‌ جهان‌دوست (1393)، «فرهنگ‌‌نگاری گویشی: مطالعۀ‌‌ موردی: بررسی فرهنگ‌‌‌‌نگاری در گیلکی»، زبان‌‌پژوهی، س 6، ش 11.
شمشیرگرها، محبوبه (1394)، «ویژگی‌‌های گونۀ زبانی خرده‌‌فرهنگ جبهه»، فصل‌نامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، س 6، ش 6.
شهری‌‌،‌‌ جعفر‌‌ (1370)، قند و نمک: ضرب‌‌المثل‌‌های تهرانی به‌زبان محاوره، تهران: معین.
صدری افشار‌‌، غلام‌حسین (1386)، فرهنگ زبان‌زدهای فارسی، تهران: مازیار.
صفرزاده، بهروز (1395)، فرهنگ فارسی گفتاری، تهران: کتاب بهار.
طباطبایی، علاء‌‌الدین (1386)، «نکاتی دربارۀ آسیب‌‌شناسی برخی فرهنگ‌‌ها»، فرهنگ‌‌نویسی، دورۀ 1، ش 1.
طبیب‌‌‌‌زاده، امید (1395)، «نقدی بر فرهنگ‌‌ فارسی گفتاری»، ایران‌شهر امروز، ش 4.
عاصی، مصطفی (1379)، «‌‌از پیکرۀ‌‌ زبانی تا زبان‌‌شناسی پیکره‌‌ای»، در: مجموعه‌مقالات پنجمین کنفرانس زبان‌‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
عباسی، آزیتا (1392)، «فرهنگ‌‌نویسی و توانش کاربردشناختی»، فرهنگ‌‌نویسی، ش 7.
فهیمی، سیدمهدی (1368-1371)، فرهنگ جبهه؛ اصطلاحات و تعبیرات، تهران: سروش.
قربان‌‌زاده، فرهاد‌‌ (1392) «پیش‌نهادهایی به مؤلفان فرهنگ‌‌های فارسی به زبان‌‌های دیگر»، فرهنگ‌نویسی، ش 7.
قربان‌‌‌‌زاده، فرهاد (1394)، «نقد و بررسی مجموعۀ فرهنگ‌‌های سخن»، فرهنگ‌‌نویسی، ش 10.
قربان‌‌‌‌‌زاده، فرهاد (1394)، «معرفی نرم‌‌افزار فرهنگ‌‌نویسی پرلکس (Perlex)»، در: مجموعه‌مقالات نخستین همایش‌ ملی زبان‌‌شناسی پیکره‌‌ای، ‌‌نویسۀ پارسی.
قطره، فریبا (1386)، «نقش زبان‌‌شناسی در فرهنگ‌‌نویسی امروز»، فرهنگ‌‌نویسی، دورۀ 1، ش 1.
لیان، سعید (1386)، «ضرورت توجه به صورت‌‌های شکسته در فرهنگ‌‌های فارسی»، فرهنگ‌نویسی، دورۀ 1‌‌، ش 1.
مرآت‌‌البلها؛ لغات مصطلحۀ عوام (1371)، منسوب به حبیب‌‌الله لشکر‌‌نویس، به‌اهتمام احمد مجاهد، تهران: ما.
مشیری، مهشید (1369)، «ساختار‌‌ واژه‌‌نامه‌‌های تخصصی»، مجلۀ علوم‌‌ انسانی، ش 3 و 4.
مشیری، مهشید (1380)‌‌، فرهنگ اصطلاحات عامیانۀ جوانان، تهران: آگاهان ایده.
نجفی‌‌، ابوالحسن (1378)، فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.
نغزگوی کهن، مهرداد‌‌ (1386)، «تاریخچۀ فرهنگ‌‌نویسی عامیانۀ فارسی»، فرهنگستان ‌‌زبان، دورۀ 1، ش 1.
نغزگوی ‌‌کهن، مهرداد (1390)، «مقایسۀ دستوری‌‌شدگی و دستوری‌‌زدایی در فارسی کنونی»، مجلۀ زبان‌‌‌شناسی و گویش‌‌های خراسان، ش 4.
هاشمی ‌‌میناباد، حسن (1386)، مجموعه‌مقالات فرهنگ‌‌نگاری، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
 
Bartech, Renate (1987), Norms of Languages, London: Longman.
Hudson, R. A. (1980), Sociolinguistics, Cambridge University Press.