نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیأت ‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

از پرسش‌های بنیادین در عرصة ادبیات داستانی جدید در ایران میزان پیوند این حوزه با ادبیات کلاسیک فارسی است. اهمیت این پرسش زمانی آشکار می‌شود که در نظر داشته باشیم قاطبة منتقدان و محققان حوزة ادبیات داستانی رمان و داستان کوتاه را محصول هنری وارداتی (غربی) می‌دانند و بر این باورند که ورود و گسترش داستان‌نویسی جدید به ایران را بایست به همان نگرش هنری غرب و پدیده‌ای غیربومی معطوف دانست. روشن است در پرتو چنین نگرشی، انتظار بهره‌مندی و ارتباط داستان‌نویس ایرانی با گذشتة ادبی خود انتظاری شگفت و نابه‌جا می‌نماید. تألیف کتاب تأثیر ادبیات کلاسیک فارسی در داستان‌نویسی معاصر، نوشتة معصومه صادقی، پاسخی است در رد یا ایجاد تردید جدی درباب غربی‌بودن رمان و داستان جدید ایرانی که با تکیه بر سه رمان سووشون، جای خالی سلوچ، و آتش بدون دود می‌کوشد تا، ضمن رد نگاه غالب یادشده، اثرپذیری نویسندگان ایرانی را از سبک و زبان ادب کلاسیک فارسی آشکار سازد. جستار حاضر، با بازخوانی اثر یادشده به شیوة توصیفی ـ تحلیلی، به این نتیجه دست یافته است که باوجود تلاش ستودنی نویسنده در مقدمات و گردآوری اطلاعات قابل‌تأمل و بازنمایی بینامتنی رمان‌های برگزیده، برخی ایرادات اساسی و گزاره‌های موضوعی نامتوازن در تحلیل داده‌ها و تفسیر نهایی رمان‌ها دیده می‌شود. رویکرد مغالطه‌آمیز جزء‌و‌کل و غث‌وسمین ناشی از این نگرش بازنگری جدی در کتاب را ضروری می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book The Effect of Classic Persian Literature in the Contemporary Story Writing

نویسنده [English]

  • Seyed Ali Qasemzade

Associate Professor, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran

چکیده [English]

One of the fundamental questions in the literature of the new story writing in Iran is the extent of the linkage with classical Persian literature. The importance of this question becomes apparent when most critics and researchers in the field of fiction, novel, and short stories consider it as the imported art (Western), and it is believed that the entry and expansion of new fiction to Iran should be based on the same western art attitude and non-native phenomenon. It is clear that in the light of such an attitude, expecting the benefit and relationship of the Iranian storyteller with his literary past looks awesome and awkward. The Effect of Classic Persian Literature in Contemporary Story Writing by Masoume Sadeqi, an answer to the serious rejection of the novelty of the novel and the new Iranian story Relying on the three novels Suvashoon, Missing Salooch, and Fire without Smoke, while rejecting the prevailing view, Reveals the Iranian writers' influence on the style and language of Persian classical literature. The present study, by revising this work in a descriptive-analytical manner, concluded that in spite of the writer's admirable effort to prepare and collect intelligible information and intertextual representations of selected novels with some basic objections and unbalanced thematic propositions, the data analysis and the final interpretation of novels are confronted. An insulting approach to the whole and the whole of this attitude requires a serious review in the book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Effect of Classic Persian Literature
  • Contemporary Story Writing
  • Intertextuality
  • Review of Criticism
  • Masoume Sadeqi
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1351)، مقالات، به‌همت باقر مؤمنی، تهران: آوا.
آلن، گراهام (1380)، بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
افروغ، محمد (1388)، «عقلانیت در هنر ایرانی: نگاهی به درخت سرو و هویت نگارۀ بته‌جقه»، کتاب ماه هنر، پیاپی 128.
بزرگ بیگدلی، سعید و دیگران (1388)، «تحلیل بینامتنی روایت اسطوره‌ای سال‌مرگی»، پژوهش‌های ادبی، ش 25.
بزرگ بیگدلی، سعید و دیگران (1389)، «تحلیل سیر بازتاب مضامین و روایت‌های اسطوره‌ای ایرانی در رمان‌های فارسی (از 28 مرداد 32 تا 1387)»، فصل‌نامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 19.
بیدنی، دیوید (1373)، «اسطوره، نمادگرایی و حقیقت»، ترجمة بهار مختاریان، فصل‌نامة ارغوان، ش 4.
ثمینی، نغمه (1387)، تماشاخانة اساطیر: اسطوره و کهن‌نمونه در ادبیات نمایشی ایران، تهران: نی.
سلیمی، ابراهیمی و محسن رضاییان (1394)، «بینامتنیت و معاصرسازی حماسه در شب سهراب‌کشان بیژن نجدی»، متن‌پژوهی ادبی، دورة 19، ش 63.
سناپور، حسین (1386)، «بازخوانی یک رمان و بعضی نکته‌هایش»، روزنامة اعتماد.
شایگان، داریوش (1393)، پنج اقلیم حضور، تهران: فرهنگ معاصر.
صادقی، معصومه (1396)، تأثیر ادبیات کلاسیک فارسی در داستان‌نویسی معاصر، تهران: امیرکبیر.
علوی، فریده (1379)، «نگاهی به تأثیر ادبیات فرانسه در پیدایش رمان نو در ایران (دهة 1340-1350)»، پژوهش زبان‌های خارجی؛ ویژه‌نامۀ همایش ادبیات تطبیقی، ش 8.
علیجانی، محمد و دیگران (1393)، «تحلیل اسطوره‌ای رمان سووشون با نگاه به تأثیر کودتای 28 مرداد 32»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دورة 10، ش 34.
قاسم‌زاده، سیدعلی و الهه جعفری (1392)، «بازخوانش بینامتنی رمان یکلیا و تنهایی او»، فصل‌نامة پژوهشهای ادبی، س 10، ش 39.
قاسم‌زاده، سیدعلی و حسینعلی قبادی (1391)، «دلایل گرایش رمان‌نویسان پسامدرنیته به احیای اساطیر»، ادب‌پژوهی، ش 21.
قبادی، حسینعلی (1383)، بنیادهای نثر معاصر فارسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
کاسیرر، ارنست (1387)، فلسفة صورت‌های سمبلیک، ترجمة یدالله مؤقن، تهران: هرمس.
گلشیری، هوشنگ (1369)، «گفت‌وگو با هوشنگ گلشیری»، آدینه، ش 50-51.
نامور مطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن.