نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی ‌دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

درمیان قرآن‌پژوهان غربی که به دیدۀ انصاف به متون اسلامی، به‌ویژه قرآن، نگریسته‌اند خانم کریستین سندز هم‌چنان شیوۀ استادان مشتاق و محتاط خود را می‌پیماید. او در کتاب تفاسیر صوفیانۀ قرآن از سدۀ چهارم تا نهم، نخست به بررسی پیش‌فرض‌های هرمنوتیکی صوفیه پرداخته و سپس مقایسه‌ای تحلیلی کرده است میان روش‌های عارفانِ مفسّر ذیل داستان موسی و خضر، سرگذشت مریم، و آیۀ نور. در بررسی این کتاب، پس از نگاهی به امتیازات و جنبه‌های مثبت اثر، به مواردی از ضعف‌های محتوایی این پژوهش پرداخته شده که متوجه مؤلف بوده است. بخش زیادی از نکات ذوقی ـ تفسیری در این کتاب برپایۀ مطالبی است که از عبدالرزاق کاشانی و بخش‌های تأویلی غرایبالقرآن نظام‌الدین اعرج نیشابوری و پس‌ازآن، علاء‌الدوله سمنانی نقل شده و با یک‌دیگر مقایسه شده‌اند، درحالی‌که سال‌هاست در جای خود به اثبات رسیده که عمدۀ مباحث تأویلی در غرایب‌القرآن برگرفته از تأویلات نجمیّه است. توجه به این نکته می‌توانست چینش مباحث و ارزیابی نهایی مؤلف را تغییر دهد. هم‌چنین به مواردی از ضعف‌ ترجمۀ اثر توجه ‌شده که به تعقید و گرفتگی متن فارسی انجامیده است. شواهدی که از این ضعف‌‌ها ارائه شده از موارد اختلاف سلیقه در‌ ترجمه نبوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book Sufi Interpretations of the Qur'an

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Movahedi

Associate Professor، Qom University، Qom، Iran

چکیده [English]

Among Western Quran scholars who have viewed Islamic texts، especially the Qur'an، with fairness، Christine Sands، in her book Sufi Interpretations of the Qur'an from the Fourth to the Ninth Century، first examines the hermeneutical presuppositions of Sufism and then makes an analytical comparison between the methods. The mystics of the commentator follow the story of Moses and Khidr، the story of Mary and the verse of Light. In reviewing this book، after looking at the advantages and positive aspects of the work، some of the content weaknesses of this research that the author has noticed have been addressed. A significant part of the taste-interpretive points in this book is based on the materials that have been quoted from Abdul Razzaq Kashani and the interpretive parts of Gharaib Al-Quran Nizamuddin Araj Neyshabouri and then Ala Al-Dawlah Semnani. Most of the interpretive issues in Gharaib al-Quran are taken from Najmiyya Interpretations. Paying attention to this point could change the order of the topics and the final evaluation of the author. Also، some cases of weakness in the translation of the work have been noticed، which has led to the confusion of the Persian text. The evidence presented for these weaknesses was not a case of differences of taste in translation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical Literature
  • Sufi Interpretations
  • Indicative Interpretation
  • Interpretation of the Qur'an
  • Hermeneutics
ایازی، سیدمحمدعلی (1373)، المفسرون و حیاتهم و منهجهم، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
پورجوادی، نصرالله، محسن معینی، و مهرداد عباسی (1395)، نشست نقد و بررسی کتاب تفاسیر صوفیانة قرآن از سدة چهارم تا نهم، تهران: شهر کتاب.
دبیرسیاقی، محمد (1386)، تقریرات استاد بدیع‌‌‌الزمان فروزانفر، تهران: خجسته.
دهقان منگابادی، بمانعلی (1378)، «سبک و شیوة تفسیری صدرالمتألهین در تفسیر قرآن»، مجموعه‌مقالات همایش جهانی بزرگ‌داشت حکیم صدرالمتألهین، ج ۱۲، تهران: حکمت اسلامی ملاصدرا.
رازی، نجم‌الدین (بی‌تا)، بحرالحقایق و المعانی، نسخة کتاب‌خانة آیت‌الله مرعشی نجفی، ش 822.
رازی، نجم‌الدین (بی‌تا)، بحرالحقایق والمعانی، نسخة کتاب‌خانة آیت‌الله مرعشی نجفی، ش 5491.
سندز کریستین (1395)، تفاسیر صوفیانۀ قرآن،‌ ترجمة زهرا پوستین‌دوز، تهران: حکمت.
سندز کریستین (1390)، علل شهرت مواهب، ‌ترجمة محمد افضلی و محمدرضا موحّدی، مجلة آینۀ پژوهش، ش 128.
سندز کریستین (1393)، «نگرش عارفانه به قرآن: داستان خضر و موسی (ع)»، ترجمة مائده‌سادات حسینی‌زاده، مجلة هفت آسمان، س 16، ش 63.
قشیری، ابوالقاسم (1980)، تفسیر لطایفالاشارات، بیروت: منشورات دارالکتب العلمیه.
کاشفی، ملاحسین (1381)، ‌جواهرالتفسیر‌، مقدمه، تحقیق و تصحیح: جواد عباسی، تهران: میراث مکتوب.
موحّدی، محمدرضا (1381)، آن سوی آینه (درآمدی بر تفسیر عرفانی شیخ نجم‌الدین رازی)، تهران: آن.
موحّدی، محمدرضا (1394)، مأخذ اشارات در غرائبالقران، فصل‌نامة کتاب قیم، دانشگاه یزد.
نویا، پل (1377)، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ‌ترجمة اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نیشابوری، نظام‌الدین (1416 ق/ 1994 م)، تفسیر غرائبالقرآن و رغائبالفرقان، ضبطه و خرّج آیاته و احادیثه: الشیخ زکریا عمیرات، الطبعة الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
نیشابوری، نظام‌الدین (1962)، تفسیر غرائبالقرآن و رغائبالفرقان، بتصحیح: ابراهیم عطوه عوض، الطبعة الاولی، مصر: شرکۀ مکتبۀ و مطبعة المصطفی البابی حلبی.