نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار مطالعات ایران، عضو هیئت علمی دانشکدۀ مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ترویج علم در حیطۀ عمومی موضوع مهمی است که کم‌تر به آن توجه می‌شود، ولی کتاب علم، جامعه، توسعه: مقالاتی درباب ترویج علم در حیطۀ عمومی، نوشتۀ علی پایا، از دو منظر تاریخی و فلسفی به آن می‌پردازد. این مقاله با هدف معرفی اجمالی و ارزیابی کتاب مزبور نوشته شده است. کتاب با استفاده از رویکرد عقلانیت نقاد تلاش می‌کند نگاه عمومی به علم را تصحیح و هم‌چنین در چیستی و ضرورت ترویج علم کاوش کند. باوجود کارایی عقلانیت نقاد درجهت تنویر افکار عمومی نسبت به ابطال‌پذیری گزاره‌های علمی، اما اتخاذ صرف این رویکرد کتاب را از توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی که ممکن است در پس ترویج علم وجود داشته باشد و باعث شود نگاه به ترویج علم نگاه ابزاری باشد باز داشته است. ضمیمه‌شدن رویکردهایی که توجه به زمینه‌هایی که علم در آن‌ها تولید و ترویج می‌شود می‌توانست جلوی این کاستی را بگیرد. در مقاله هم‌چنین چند نکته دربارۀ مسائل شکلی کتاب ارائه و سپس چند پیش‌نهاد برای ارتقای محتوای کتاب نیز مطرح شده است که عبارت‌اند از: درنظرگرفتن نقش عامل جنگ در ترویج علم، توجه به نقش تاریخی بازرگانان ایرانی و بیگانگانی که به ایران تردد داشتند، شرح و بسط بیش‌تر فرصت‌ها و چالش‌های شبکه‌های اجتماعی در ترویج علم، و بالأخره توجه به نخستین بانوی ایرانی که مؤلف یک کتاب درسی در ایران بود. جمع‌بندی مقاله این است که کتاب موردنقد اثر فاخر و ارزش‌مندی است و توجه به نکات ذکرشده می‌تواند باعث ارتقای آن باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book Science, Society, Development: Papers on Public Understanding from both Historical and Philosophical Perspectives

نویسنده [English]

  • Mohammad Samiei

Associate Professor in Iranian Studies, Faculty of World Studies, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Public understanding, an important subject that is less discussed in the available literature, is under scrutiny by the book entitled Science, Society, Development: Papers on Public Understanding from both Historical and Philosophical Perspectives. Using critical rationalism as its main analytical approach, the book attempts to make a correction on the notion of science in the public perspective and also about the definition and necessity of public understanding. Despite the success of critical rationalism in enlightening the public about science, this approach alone is unable in clarifying non-scientific motivations such as political and economic interests behind propagating science. To prevent this shortcoming, we could consider besides critical rationalism some other approaches which help us and the public detect non-scientific motivations and to distinguish between genuine attempts and those who look at science as a means. This paper also discusses some formative points and suggests four complementary additions to the book. Overall, the book is an in-depth and valuable attempt on this subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Understanding
  • Critical Rationalism
  • Public Arena
  • Publicizing Sciences
  • Invalidity of Justification
آبراهامیان، یرواند (1391)، تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی و لیلایی، تهران: نشر نی.
بامداد، بدرالملوک (1310)، تدبیر منزل و دستور بچه‌داری، تهران: چاپ‌خانۀ فردین و برادر.
باوفای دلیوند، ابراهیم (1395)، «تأثیر تمدن اسلامی در تحولات فکری اروپا در سده‌های میانه»، پژوهش‌نامۀ تاریخ، س ۱۱، ش 44، پاییز.
براون، ادوارد گرانویل (1344)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه و حواشی ذبیح‌الله منصوری، تهران: معرفت.
پایا، علی (1399)، علم، جامعه، توسعه: مقالاتی درباب ترویج علم در حیطۀ عمومی، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامۀ پولاک؛ ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
حائری، عبدالهادی (1364)، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: امیرکبیر.
حائری، عبدالهادی (1372)، نخستین رویارویی­های اندیشه‏گران ایران با دو رویۀ تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
حسینی، علی‌رضا، جمشید باقرزاده، و پوریا اسماعیلی (1395)، «نقش جنگ‌های صلیبی در انتقال متون ادبی، عرفانی، و فلسفی اسلامی به اروپا»، پژوهش‌نامۀ تاریخ اسلام، س ۶، ش 21، بهار.
سمیعی، محمد (1393)، خانواده در بحران: کشاکش الگوهای سنت و نوگرایی، تهران: اطلاعات.
سمیعی، محمد (1397)، نبرد قدرت در ایران: چرا و چگونه روحانیت برنده شد؟، تهران: نشر نی.
شایگان، داریوش (1388)، افسونزدگی جدید: هویت چهلتکه و تفکر سیار، تهران: فرزان‌روز.
فرقانی، محمدمهدی و ربابه مهاجری (1397)، «رابطۀ بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییر در سبک زندگی جوانان»، فصل‌نامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، س ۴، ش 13، بهار.
Adhanom, Tedros (2020), “A Lecture Delivered to Munich Security Conference”: <https://www.who.int/director-general/speeches/detail/munich-security-conference>.
Bell, D. (1976), The Cultural Contradictions of Capitalism, London: Heinemann.
Centeno, Miguel A. and Joseph N. Cohen (2010), Global Capitalism: a Sociological Perspective, Cambridge: Polity.
Curran, James and Jean Seaton (2010), Power without Responsibility: Press, Broadcasting and the Internet in Britain, London and New York: Routledge.
Foucault, M. (1978), The History of Sexuality, vol. I: An Introduction, trans. Robert Hurley, Harmondsworth: Penguin.
Foucault, M. (1980), “On Popular Justice”, Interview with Pierre Vict in: Power/ Knowledge, C. Gordon (ed.), Brighton: Harvester.
Goldman, E (2020), “Exaggerated risk of Transmission of COVID-19 by Fomites”, Lancet Infect. Dis. 20.
Hamilton, Clive (2003), Growth Fetish, Adelaide: Allen & Unwin.
Illouz, Eva (1997), Consuming the Romantic Utopia: Love and the Cultural Contradictions of Capitalism, Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Lewis, D. (2021), “COVID-19 Rarely Infects through Surfaces”, Nature, vol. 590.
Pooper, Karl (2002), Conjectures and Refutations: the Growth of scientific Knowledge, London: Routledge.
Thornton, A. W. J. Axinn, and Y. Xie (2007), Marriage and Cohabitation, Chicago, London: The University of Chicago Press.