نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معارف اهل بیت علیهم‌السلام، دانش‌آموختۀ اقتصاد، عضو هیئت علمی، دانشگاه اصفهان اصفهان، ایران

2 کارشناس ارشد اقتصاد اسلامی، دانشگاه اصفهان

چکیده

هرچند فون هایک را از منکران ثابت‌قدم عدالت به‌شمار می‌آورند، این نظر چندان دقیق نیست. هایک نهادگرایی است که بر اهمیت بسیار قواعد انتزاعی در ادارۀ جوامع آزاد به‌منظور حل مسئلۀ هماهنگی در اقتصاد تأکید می‌کند. عدالت توزیعی با چنین قواعدی در تعارض قرار گرفته است و به ایجاد جوامع قبیله‌ای فاقد ثروت ختم می‌شود، چراکه با به‌شکست‌کشاندن هماهنگی موجب ناکارآیی می‌شود. این روش نظریه‌پردازی در بسیاری از نظریه‌های عدالت، حتی در مشهورترین آن‌ها، مغفول مانده است، زیرا آن‌ها نحوۀ تعاملات افراد در جامعه را، یعنی نحوۀ کار اجتماعی و آن‌چه به صلاح و فساد آن منجر می‌شود، چندان موردتوجه قرار نمی‌دهند. درعین‌حال، نقدهایی به این نظریه وارد است؛ ازجمله ساده‌سازی‌های بیش ‌از حد نظریۀ‌ هایک به‌دلیل ساده‌انگاری درمورد ماهیت انسان و جوامع ساخت انسان، بی‌توجهی به شکل‌گیری گروه‌های ذی‌نفع در اقتصاد، دشواری شناخت قواعد عادلانۀ بازی، بی‌توجهی به تأثیر منفی نابرابری‌های زیاد در نظم اجتماعی، درنظرنگرفتن امکان وجود قواعد توزیعی مربوط به خود بازی، و درنهایت عدم امکان تصمیم‌گیری بازیگران جامعۀ آزاد درمورد قواعد لایه‌های عمیق جامعه که سایر قواعد در بستر آن شکل می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Presenting Hayek’s Theory of Social Justice in the Context of His Intellectual Journey and Some Critiques on It

نویسندگان [English]

  • Vahid Moghadam 1
  • Marjan Esmaili Karbasi 2

1 Assistant Professor, Department of Ahl Al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Graduate of Master of Islamic Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Social justice is one of the most widely used concepts in the social sciences and at the same time one of the most challenging. One end of the spectrum of theorizing is for the deniers and the other for the egalitarians. Although Von Hayek is considered as one of the steadfast deniers of justice, this view is not very accurate. The study of the cycles of intellectual life and the understanding of the theory of justice in the context of these cycles makes it clear that he should be considered as an institutionalist who emphasizes the importance of very abstract rules in governing free societies to solve the problem of harmony in economics. Distributive justice conflicts with such rules and leads to the creation of wealthy tribal communities because it causes inefficiency by failing to harmonize the economy. This method of theorizing has been neglected in many theories of justice, even in the most famous ones, because they do not pay much attention to the way people interact in society. At the same time, there are criticisms of this theory, including its lack of attention to the formation of interest groups in the economy, market failures, difficulty in recognizing fair rules of the game, and lack of attention to the negative impact of large inequalities on social order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hayek
  • Social Justice
  • Spontaneous Order
  • Abstract Rules
  • Harmony
استروم، الینور (1393)، فهم تنوع نهادی، ترجمۀ جمالالدین محسنی زنوزی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
افشاری، فاطمه (1399)، «نقد و بررسی نظریه‌های دموکراسی نوین و عدالت اجتماعی در دولت حقوقی با تکیه بر آموزه‌های هایک»، فصل‌نامۀ اندیشه‌های حقوق عمومی، ش 17.
باتلر، ایمون (1387)، اندیشه‌های سیاسی و اقتصادی هایک، ترجمۀ فریدن تفضلی، تهران: نی.
پیله‌فروش، میثم (1397)، نظریه‌های عدالت اقتصادی، مشهد: حوزۀ علمیه خراسان رضوی.
توانا، محمدعلی (1389)، «نظریۀ عدالت سیاسی جان رالز: راه‌حلی برای معمای دووجهی آزادی و برابری»، دوفصل‌نامۀ پژوهش سیاست نظری، ش 8.
توحیدفام، محمد (1391)، «تلازم آزادی و حکومت قانون در اندیشۀ هایک»، فصل‌نامۀ مطالعات روابط بین‌الملل، ش 18.
جلیلی مرند، علیرضا، محمدعلی متفکر آزاد، و فیروز فلاحی (1397)، «عدالت اجتماعی از دیدگاه هایک، رالز، شهید مطهری و شهید صدر با تأکید بر چیستی عدالت»، دوفصل‌نامۀ جستارهای اقتصادی، پیاپی 29.
خاندوزی، سیداحسان (1390)، «بازخوانی و نقد نظریۀ عدالت اقتصادی در قرن بیستم»، فصل‌نامۀ مجلس و راه‌برد، پیاپی 68.
دادگر، یدالله (1383)، تاریخ تحولات اندیشۀ اقتصادی (آزمونی مجدد)، قم: دانشگاه مفید.
علی‌اکبری بابوکانی، احسان، حسین‌علی سعدی، و مرتضی طبیبی جبلی (1397)، «بازپژوهی تعریف و مفهوم انفال در اندیشۀ فقیهان امامیه (با تأکید بر انگارۀ امام خمینی «ره»)»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های فقهی، دورۀ 14، ش 2.
کارترایت، ادوارد (1397)، اقتصاد رفتاری، ترجمۀ قهرمان عبدلی، تهران: دنیای اقتصاد.
کالدول، بروس (1388)، چالش هایک: زندگینامۀ فکری اف. اِی. هایک، ترجمۀ غلام‌رضا آزد (ارمکی) و امیر آزاد (ارمکی)، تهران: نی.
نظری، حسن آقا (1382)، «عدالت اقتصادی از نظر هایک و اسلام»، دوفصل‌نامۀ نامۀ مفید، پیاپی 35.
هایک، فریدریش فون (1392)، سراب عدالت اجتماعی، ترجمۀ مهشید معیری و موسی غنی‌نژاد، تهران: دنیای اقتصاد.
 
Boettke, P. J. (2018), F. A. Hayek: Economics, Political Economy and Social Philosophy, London: Palgrave Macmillan.
Bowles, S., W. Carlin, and M. Stevens (2017), The Economy: Economics for a Changing World, Oxford: Oxford University Press.
Caldwell, B. J. (2004), Hayek’s Challenge: An Intellectual Biography of F. A. Hayek, Chicago: University of Chicago Press.
Chen, Y. and Sh. X. Li (2009), “Group Identity and Social Preferences”, The American Economic Review, vol. 99, no. 1.
Dasgupta, P. (1982), “Utilitarianism, Information and Rights”, in: Utilitarianism and Beyond, A. Kumar Sen and B. A. O. Williams (eds.), Cambridge University Press.
Douglas, M. (1986), How Institutions Think, Syracuse: Syracuse University Press.
Ebenstein, A. (2003), Hayek’s Journey: The Mind of Friedrich Hayek, New York: Palgrave Macmillan.
Fehr, E. and K. M. Schmidt (2006), “The Economics of Fairness, Reciprocity and Altruism-Experimental Evidence and New Theories”, in: Handbook of the Economics of Giving, Elsevier: Altruism and Reciprocity.
Gächter, S. (2014), “Human Pro-Social Motivation and the Maintenance of Social Order”, Cesifo Working Paper, no. 4729.
Hayek, F. A. (1944), The Road to Serfdom, Chicago: University of Chicago Press.
Hayek, F. A. (1952), The Counter-Revolution of Science: Studies on the Abuse of Reason, Indianapolis: Liberty Fund Inc.
Hayek, F. A. (1960), The Constitution of Liberty, London: Routledge and Kegan Paul.
Hayek, F. A. (1976), Law, Legislation and Liberty; The Mirage of Social Justice, vol. 2, London: Routledge.
Ikeda, Y. (2013), “Friedrich Hayek on Social Justice: Taking Hayek Seriously”, History of Economics Review, vol. 57, no. 1.
Jost, J. T. and A. C. Kay (2010), “Social Justice: History, Theory, and Research”, in: Handbook of Social Psychology, S. T. Fiske, D. T. Gilbert, and G. Lindzey (eds.), Hoboken: Wiley.
Konow, J. (2003), “Which is the Fairest one of All? A Positive Analysis of Justice Theories”, Journal of Economic Literature, vol. 41, no. 4.
Landa, J. T. (2005), “Bounded Rationality of Homo Classificus: The Law and Bioeconomics of Social Norms as Classification”, Chicago-Kent Law Review, vol. 80, no. 3.
Landa, J. T. (2016), Economic Success of Chinese Merchants in Southeast Asia: Identity, Ethnic Cooperation and Conflict, Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
Lister, A. (2013), “The Mirage of Social Justice: Hayek Against (and for) Rawls”, Critical Review, vol. 25, no. 3-4.
Lukes, S. (1997), “Social Justice: The Hayekian Challenge”, Critical Review, vol. 11, no. 1.
Macleod, A. M. (1983), “Justice and Market”, Canadian Journal of Philosophy, vol. 13, no. 4.
Mankiw, G. (2021), Principles of Economocs, Boston: Cengage.
Meiklejohn, D. (1978), “Review of Law, Legislation and Liberty: A New Statement of the Principles of Justice and Political Economy”, Ethics, vol. 88, no. 2.
Mises, L. von (1922), Socialism: An Economic and Sociological Analysis, Jena: Gustav Fischer Verlag (under the Title: Die Gemeinwirtschaft: Untersuchungen über den Sozialismus).
Narveson, J. (1980), “Law, Legislation and Liberty; vol. II: The Mirage of Social Justice by Friedrich A. Hayek”, Philosophy of the Social Sciences, vol. 10, no. 3.
Rawls, J. (1971), A Theory of Justice, Oxford: Oxford University Press.
Shklar, J. (1990), The Faces of Injustice, New Haven: Yale University Pres
Tebble, A. J. (2009), “Hayek and Social Justice: A Critique”, Critical Review of International Social and Political Philosophy, vol. 12, no. 4.
Williamson, O. E. (2000), “The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead”, Journal of Economic Literature, vol. 38, no. 3.