نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار مطالعات معماری ایران، عضو هیئت‌علمی و مدیر مرکز مستندنگاری و مطالعات معماری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مورخ هنر و معماری به‌تصریح، تلویح، آگاهانه، یا ناآگاهانه در کار تفسیر خود رویکردی جمع‌گرا یا فردگرا دارد. خشم‌ و انکارهای برانکو میترویچ یگانه منبعی است که مستقل و از منظری فلسفی ـ تاریخی به تبیین در تاریخ‌نگاری هنر می‌پردازد و با تکیه بر واقع‌گرایی، تبیین جمع‌گرا را ناموجه می‌شمارد. در این مقاله، استدلال‌های متنوع میترویچ استخراج و طبقه‌بندی شده است تا از امکان تبیین جمع‌گرایی بدون این اشکالات بحث شود. اساسی‌ترین ایرادهای طرح‌شده بر تبیین جمع‌گرا ذات‌باوری، نادیده‌انگاری ارادۀ آزاد، مبهم‌‌بودن سازوکار اثرگذاری جمع‌ بر فرد، روشن‌نبودن وضعیت هستی‌شناختی جمع‌ها، انگیزۀ نادرست مورخان از تبیین جمع‌گرایانۀ مبتنی‌بر خودشیفتگی و خودبرتربینی قومی، و ابزار قرارگرفتن برای تنظیم غرور ملی است. با تکیه بر دستاوردهای تازۀ علوم شناختی بحث خواهیم کرد که چه‌طور این اشکالات شامل هر نوع تبیین جمع‌گرایانه در تاریخ نخواهند بود. استقلال شناخت و نفوذناپذیری ادراک دربرابر تفکر مهم‌ترین استدلال میترویچ برای توجیه فردگرایی به‌منزلۀ یگانه‌ راه علمی و واقع‌گرایانۀ تبیین تاریخ است. در این مقاله، موقعیتی را در تاریخ معلوم می‌کنیم که حتی با اتخاذ موضع متافیزیکی و هستی‌شناختی هم‌سو با ماتریالیسم میترویچ، تبیین‌های جمع‌گرای معتدل در تاریخ‌نگاری معماری می‌توانند هم‌چنان معتبر و حتی ناگزیر باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Holistic Explanation in Architectural Historiography: Inquiry of the Possibility in Response to Branko Mitrovic A Critique on the Book Rage and Denials: Collectivist Philosophy, Politics, and Art Historiography, 1890-1947

نویسندگان [English]

  • Zeinab Tamassoki 1
  • Mehrdad Qayyoomi 2

1 PhD Student in Architecture, Faculty of Architecture and Urbanity, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 Associate Professor of Architectural Studies of Iran, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This paper attempts to extend Ladislav Kesner and Richard Elbridge's insights toward collectivist explanation in art historiography in response to Branko Mitrovic's critique in Rage and Denials. A counterexample situation in architectural historiography is propounded to elucidate how a collectivist explanation in a moderate realist form is not only apt but, in some cases, inevitable. It relies on our primary claim, the possibility of some non-essentialist, non-ideological, non-deterministic and non-egocentric collectivist explanations, regarding the main faults assigned to collectivist stances in art historiography by Branko Mitrovic. The Counterexample situation explains the possible actions not implemented and decisions not taken in designing a building. In addition to the choices that led to the final formulation of the artwork, one must also consider the other options available, those possible choices that were left out, to clarify feasible limitations and, conversely, the choices that led to the emergence of the work. Even considering that all final decisions merely result from chemical interactions in actors' brains, one cannot judge alternative options the same way, some of which did not even occur in the artist's mind or the network of agents involved. The repetition of dismissing these alternative options during a long-durée, thus the formation of a pattern, cannot be explained by the individualistic stance proposed by Mitrovic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophy of Art History
  • Collectivist Historical Explanation
  • Agent and Structure
  • Art Historiography
  • Branko Mitrovic
استنفورد، مایکل (۱۳۹۶)، درآمدی بر فلسفۀ تاریخ، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، تهران: نی.
بخشی، سپیده (۱۴۰۰)، ایرانی‌بودن در معماری ایران، ساری: فراگیر الوند.
بخشی، سپیده و رضا سامه (۱۳۹۹)، «تبیین مفهوم ایرانی‌بودن در معماری خانه باجغلی در اصفهان»، در: مجموعه‌مقالات پنجمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های کاربردی در علوم و مهندسی، بازیابی در: <https://civilica.com/doc/1128477>.
پایا، علی (۱۳۹۸)، «وبر و پوپر و روش‌شناسی علوم اجتماعی: یک مقایسه از منظر عقلانیت نقاد»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، س ۲۰، ش ۲.
توماسلو، مایکل (۱۳۹۷)، ریشه‌های فرهنگی شناخت انسانی، ترجمۀ محمد نصیری، تهران: نقد فرهنگ.
حسینی، مهدی (۱۳۹۴)، «وهم یا توهم»، نقد کتاب هنر، ش ۵-۶.
رمضانی بارکوسرا، روح‌الله (۱۳۹۲)، «تغییرات در تجربه و کارکرد اثر هنری در دوران تکنولوژی از دیدگاه والتر بنیامین»، کیمیای هنر، س ۲، ش ۷.
سازمان نوسازی، توسعه، و تجهیز مدارس کشور (۱۳۸۹)، همایش و نمایشگاه مدرسۀ ایرانی ‌ـ معماری ایرانی، تهران: سنا.
ش‍اطری‍ان،‌ رض‍ا (۱۳۸۳)، ‌اصول طراح‍ی‌ س‍اخ‍ت‌ پ‍ن‍جره‌ به‌ه‍م‌راه‌ بی‍ش‌ از ده‌ها مدل‌ با استفاده‌ از ش‍ی‍وه‌ه‍ای‌ م‍ع‍م‍اری‌ اص‍ی‍ل‌ ای‍ران‍ی‌، تهران: آزاده.
صارمی، حمیدرضا، طاهر پریزادی، و مهدی خداشناس (۱۳۹۶)، اصول معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی با تأکید بر مکتب اصفهان، تهران: اول و آخر.
فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی (۱۳۷۳)، به‌سرپرستی ماری بریجانیان و بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
قیومی بیدهندی، مهرداد و شبنم حاجی‌جعفری (۱۳۹۸)، «اندیشۀ ذات ناتاریخی معماری اسلامی ایران: نقد دو دیدگاه (حال وحدت و خشت و خیال)»، گلستان هنر، س ۶، ش ۱.
قیومی‌ بیدهندی، مهرداد و محمد‌مهدی عبدالله‌زاده (۱۳۹۱)، «بام و بوم و مردم (بازخوانی و نقد اصول پیش‌نهادی پیرنیا برای معماری ایرانی)»، فصل‌نامۀ مطالعات معماری ایران، س ۱، ش۱.
کاملی، علی‌اکبر (۱۳۹۹)، گذری بر معماری ایرانی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی ‌ـ هنری هنر معماری قرن.
میثاقیان، غلام‌رضا (۱۳۹۱)، معرفی ویژگی‌ها و اصول شکل‌گیری شهر ایرانی ‌ـ اسلامی، تهران‏‫: مرکز تحقیقات راه، مسکن، و شهرسازی‏‫.
نقی‌زاده، محمد (۱۳۹۵)، طراحی شهر و فضای شهری ایرانی (مبانی، اصول، معیارها، نمونه‌ها)، تهران: خورشید باران‏‫.وزارت مسکن و شهر‌سازی (۱۳۸۸)، بیانیۀ دفتر معماری و طراحی شهری درخصوص چیستی معماری ایرانی ‌ـ اسلامی، تهران: شهیدی‏‫.
هاشمی ‌فشارکی، سیدجواد و بهرام عزیزی (۱۳۹۹)، معماری اسلامی ‌ـ ایرانی (اصول و راه‌بردهای طراحی)، قزوین: جهاد دانشگاهی واحد قزوین‏‫.
هایدماینر، ورنن (۱۳۸۷)، تاریخ تاریخ هنر، ترجمۀ مسعود قاسمیان، تهران: سمت و فرهنگستان هنر.
یوسف‌زمانی، مهرداد و فرزاد کریم‌خاوری (۱۳۹۸)، تحلیلی بر حکمت هنر و معماری ایرانی (اصول، نمادها، تکنیک‌ها)، سنندج: دانشگاه کردستان‏‫.
 
Aghaei Rad, H. (2014), “Gnostic View in Contemporary Islamic Architecture (In Case of Ardalan)”, DIMENSI; Journal of Architecture and Built Environment, vol. 41, no. 1.
Al-Azmeh, A. (2007), The Times of History: Universal Topics in Islamic Historiography, Central European University Press.
Atabaki, T. (2003), Beyond Essentialism, Who Writes Whose Past in the Middle East and Central Asia?, Amsterdam: Aksant.
Barker, Ch. (2004), The Sage Dictionary of Cultural Studies, London: Sage.
Blackburn, S. (2008), The Oxford Dictionary of Philosophy, Oxford: Oxford University Press.
DaCosta Kaufmann, Th. (2002), “National Stereotypes, Prejudice, and Aesthetic Judgments in the Historiography of Art”, in: Art History, Aesthetics, Visual Studies, Williamstown, Mass: Sterling and Francine Clark Art Institute.
DaCosta Kaufman, Th. (2004), Toward a Geography of Art, Chicago and London: University of Chicago Press.
DeCastro, E. V. (2010), “Society”, The Rutledge Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology, Oxon: Rutledge.
Eldridge, R. (2017), “Methodological Individualism vs. Collectivist Holism in Historical Explanation”, History and Theory, vol. 56, no. 3.
Epstein, B. (2009), “Ontological Individualism Reconsidered”, Synthese, vol. 166.
Kesner, L. (2016), “Exorcising the Demons of Collectivism in Art History”, Journal of Art Historiography, vol. 15, no. 2.
McLeod, S. A. (2015), Stereotypes, Simply Psychology, Available at: <https://www.simplypsychology.org/katz-braly.html>.
Mitrovic, B. (2015), Rage and Denials, Collectivist Philosophy, Politics and Art Historiography, 1890-1947, Pennsylvania: Penn State University Press.
Pettit, Ph. (2001), “Individualism Versus Collectivism: Philosophical Aspects”, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Amsterdam: Elsevier.
Rabbat, N. (2005), “Toward a Critical Historiography of Islamic Architecture”, in: Collections Électroniques de l’INHA, Actes de Colloques et Livres en Ligne de l’Institut National d’Histoire de l’Art, Available at: <http://journals.openedition.org/inha/642>.
Schiff, K. L. (2001), “[Conference Report of:] Art History, Aesthetics, Visual Studies (Williamstown, May 4–05,)”, Available at: <https://arthist.net>.
Zahle, J. (2016), “Methodological Holism in the Social Sciences”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E. N. Zalta (ed.), Stanford University, Available at: