نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار حقوق، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران
چکیده
بیش‌تر نظام‌‌های حقوقی مانند فرانسه ضابطۀ «اعتبار امر قضاوتشده» را برای تعیین قابلیت اعادۀ دادرسی آرای مدنی برگزیده‌‌اند، اما در ایران ضابطۀ اعادهدادرسی «قطعیت احکام» است. طبق بررسی‌‌ها، «اعتبار امر قضاوتشده» هم‌سو با مبنای اعادهدادرسی، یعنی تأمین عدالت قضایی، ضابطۀ جامعی است که تمامی تصمیم‌های مراجع قضایی دادگستری، غیردادگستری، و داوری را، که به‌علت «اعتبار امر قضاوتشده» قابلیت استماع مجدد ندارند، قابل اعادهدادرسی می‌‌داند، ولی در حقوق ایران با بیان یک مصداق جزئی در تعیین آرای قابلاعاده بسیاری از تصمیم‌های محاکم مانند «قرارهای نهایی صادره در‌صورت وجود مانع دائمی برای طرح مجدد دعوا»، «قرار سقوط دعوا»، «آرای داوری»، و «گزارش اصلاحی» در‌عین برخورداری از اعتبار امر قضاوتشده به‌علت عدم اطلاق عنوان «حکم» بر آن‌ها قابل اعادهدادرسی نیست. حال آن‌که تأمین عدالت قضایی اقتضا دارد این تصمیم‌ها نیز قابلاعاده باشند. بنابراین، به‌منظور اتخاذ یک ضابطۀ جامع و منضبط در تعیین قلمرو آرای قابلاعاده و هم‌‌راستا با بیش‌تر نظام‌‌های حقوقی اصلاح مادۀ 426 ق.آ.د.م و شناسایی ضابطۀ «اعتبار امر قضاوتشده» به‌منزلۀ ضابطۀ اعادهدادرسی آرای مدنی ضروری به‌نظر می‌رسد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comparative Study of the Basis for Retrial of Civil Judgments with Emphasis on the Rule of Res Judicata (Criticism of Article 426 of the Code of Civil Procedure)
نویسندگان [English]
- Atefeh Ajori Ayask 1
- Sedighe Mohammadhasani 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Faculty oh Literature and Humanities, University of Birjand, Birjand, Iran
2 PhD in Private Laws, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]
In different legal systems, there are two main bases for retrial. Most legal systems, such as France, Italy, Germany, and Jordan, have chosen the basis of the "authority of res judicata". However, in the Iranian legal system, the basis for retrial is "the finality of the sentences". According to studies, the "authority of res judicata", in line with the philosophy of retrial, ie the provision of judicial justice, is a comprehensive basis on which all decisions of judicial and non-judicial authorities and arbitration due to the "Res judicata" cannot be re-heard can be retried. But in Iranian law, many court decisions, such as "final warrants that are a permanent impediment to the re-sue", "writ of disposal of a suit", "arbitral awards" and "consent judgment", while having Res judicata, because they are not considered "sentences", they cannot be a retrial. However, considering that these decisions can be retried, the philosophy of retrial and the provision of judicial justice requires that these decisions also be a retrial. Therefore, to ensure judicial justice and adopt a comprehensive basis in determining the jurisdiction of retrials, in line with most legal systems, amend Article 426 of the Code of Civil Procedure and identify the criterion of "Res judicata" as a basis for retrial is necessary.
کلیدواژه‌ها [English]
- Retrial
- Civil Judgments
- The Finality of the Sentences
- Res Judicata
- Article 426 of the Code of Civil Procedure
ابوالوفاء، احمد (1984)، التعلیق علی نصوص قانون المرافعات، الاسکندریۀ: منشاۀالمعارف.
ابهری، حمید و حسین کاویار (1393)، «اعتبار گزارش اصلاحی»، فصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی مطالعات حقوق خصوصی، س 44، ش 3.
الزعبی، عوض احمد (2006)، اصول المحاکمات المدنیۀ، عمان: داروائل للنشر و التوزیع.
السیدصاوی، احمد (1981)، الوسیط فی شرح قانون المرافعات المدنیۀ و التجاریۀ، قاهره: النهضۀ‌العربیۀ.
الطجار، محمد (2007)، الوجیز فی اصول المحاکمات المدنیۀ، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیۀ.
بهشتی، محمدجواد و نادر مردانی (1381)، «بررسی تحلیلی اعادهدادرسی براساس قانون جدید آیین دادرسی مدنی مصوب 1379»، نشریۀ کانون وکلا، ش 176.
پورمحمدی، منصور (1385)، اعادهدادرسی در امور مدنی، تهران: بهنامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جنابی قدس، سامانتا (1400)، «آثار رأی داوری و موارد اعتراض به آن در حقوق موضوعۀ ایران»، مجلۀ پژوهش ملل، ش 63.
جوهری، مهدی (1388)، «قرار رد دعوا یا سقوط دعوا در مادۀ 107 قانون آیین دادرسی مدنی سال 1379»، فصل‌نامۀ دیدگاه‌‌های حقوق قضایی، ش 46- 47.
حُسنی، عبدالمنعم (1975)، طرق الطعن، قاهره: بی‌‌نا.
حسنی، محمدمهدی (1390)، «گزارش اصلاحی و اعتبار امر مختوم»، فصل‌نامۀ وکیل مدافع، ش 2.
حسینی، محمدرضا (1389)، یادداشت‌‌های محکمه، ج 1، تهران: مجد.
حسینی، محمدرضا (1382)، «چند نکتۀ عملی پیرامون اعتبار امر مختوم در امور مدنی»، نشریۀ حقوقی دادگستری، ش 43.
حیاتی، عباس (1383)، «شرایط رأی قابل اعادهدادرسی در آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه»، فصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی دین و ارتباطات، ش 24.
حیاتی، عباس (1397)، «تحلیل نقادانۀ جهات اعادهدادرسی در قانون آیین دادرسی مدنی ایران با مطالعۀ تطبیقی در حقوق فرانسه»، ماه‌نامۀ علمی ـ پژوهشی پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س 18، ش 57.
خدابخشی، عبدالله (1391)، حقوق داوری و دعاوی مربوط به آن در رویۀ قضایی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
خلیل، احمد (2001)، اصول المحاکمات المدنیه، بیروت: منشورات الحلبیۀ الحقوقیۀ.
رسائی‌‌نیا، ناصر (1351)، «آیا با قبول اعادهدادرسی از واقعیت و اعتبار امر مختوم کاسته می‌‌شود»، نشریۀ مه‌نامۀ قضایی، ش 73.
راغب، وجدی (2001)، مبادی القضاء المدنی: قانون المرافعات، قاهره: دارالنهضۀ العربیۀ.
زراعت، عباس (1385)، قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی ایران، تهران: خط سوم.
سرشار، محمود (1331)، «اعادهدادرسی»، نشریۀ کانون وکلا، ش 28.
سلیمانیان، اباالفضل و جلیل مالکی (1397)، «رویکرد تطبیقی بر استرداد و سقوط دعوا»، فصل‌نامۀ پژوهش‌‌های حقوق تطبیقی عدل و انصاف، س 1، ش 2.
شمس، عبدالله (1385)، آیین دادرسی مدنی، دورۀ پیشرفته، ج 2، تهران: دراک.
شمس، عبدالله (1391)، آیین دادرسی مدنی، دورۀ بنیادین، ج 3، تهران: دراک.
شهری، غلامرضا و امیر حسین‌‌آبادی (1370)، مجموعۀ نظریه‌‌های مشورتی ادارۀ حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران در مسائل مدنی از سال 1358 به بعد، تهران: انتشارات روزنامۀ رسمی.
صدرزاده افشار، محسن (1372)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی دادگاه‌‌های عمومی و انقلاب، تهران: ماجد.
صیادی، فوزیه (1395)، فلسفه و مبانی اعادهدادرسی در آیین دادرسی مدنی، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد، شهر قدس: دانشکدۀ علوم انسانی گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی.
عمر، نبیل اسماعیل (1999)، الوسیط فی قانون المرافعات المدنیۀ و التجاریۀ، الاسکندریۀ: دارالجامعۀ الجدیدۀ للنشر.
عوادالقضاۀ، مفلح (2008)، اصول المحاکمات المدنیۀ و التنظیم القضائی، قاهره: دارالثقافه.
قزل بیگلو، مسلم (1391)، اعادهدادرسی در امور مدنی، قم: آینۀ دانش.
قلعه‌نوی، محمود (1392)، قرارهای مدنی (مقررات شکلی، آثار ماهوی، با نگاهی بر آیین دادرسی مدنی فرانسه)، تهران: فکرسازان.
کاتوزیان، ناصر (1391)، حقوق مدنی: مشارکت‌‌ها و صلح، تهران: گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر (1373)، اعتبار امر قضاوتشده در دعوای مدنی، تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز.
کریم‌‌زاده، احمد (1376)، نظارت انتظامی در نظام قضایی، تهران: آیدا.
کریمی، عباس (1386)، آیین دادرسی مدنی، تهران: مجد.
مافی، همایون و حسین تاری (1394)، «اعتبار امر مختوم آرای داوری در حقوق ایران و آمریکا»، پژوهش‌‌های حقوق تطبیقی، ش 4.
مافی، همایون و ریحانه روشنایی (1394)، «آثار رأی داوری»، فصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی فقه و تاریخ تمدن، س 12، ش 46.
متین‌دفتری، احمد (1388)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، تهران: مجد.
ملکاوی، بشار عدنان، نائل مساعدۀ، و امجد منصور (2008)، شرح نصوص اصول المحاکمات المدنیۀ الأردنی، عمان: داروائل للنشر و التوزیع.
مهاجری، علی (1391)، قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: فکرسازان.
نجفی، حمیدرضا (1394)، «گزارش نشست نقد رأی: اعتبار امر قضاوتشده (نقد رأی دادگاه‌‌های تجدیدنظر استان تهران)»، فصل‌نامۀ رأی: مطالعات آرای قضایی، ش 10.
نهرینی، فریدون (1390)، «اصول حاکم بر اعادهدادرسی»، فصل‌نامۀ علمی ـ پژوهشی تحقیقات حقوقی، دورۀ 14، ش 55.
واحدی، جواد (1369)، «اعادهدادرسی در امور مدنی»، نشریۀ کانون وکلا، ش 150- 151.
Bauerreis, Jochen (2017), Apercu Droit Francais De L’Arbitrage, Paris: Alister Avocts ABCI.
Boxer Capital Corp. et al. v. JEL Investments Ltd. (2013), 340 B.C.A.C. 52 (CA)
BRODY v. HANKIN. 299 F.Supp.2d 454 (2004).
Bussy, Florence (2005), L’erreur Judiciaire, Paris: Dalloz.
Cappelletti, Mauro and Joseph M. Perillo (1965), Civil Procedure in Italy, Italy: Springer-Science Business Media, B.V.
Carretero, Julie (2013), L’autorité de la Chose Transigée, Paris: Université de Paris SUD.
Dauchy, Serge (1989), Les Voies de Recours Extraordinaires: Proposition D'erreur Et Requête Civile - de L'Ordonnance de Saint-Louis Jusqu'à L'Ordonnance de 1667, Paris: Presses Universitaires De France (Réédition Numéri).
Ferrand, Frederique (2016), “Les Cas d’ouverture à Cassation en Droit Français”, Judicium Il Processo Civil Procedure in Italy and Europe, Paris.
Fournie, F. (2014), Réviser la Révision - à Propos de la Nouvelle Procédure de Révision et de Réexamen des Condamnations Pénales, Paris: JCP G.
Fricero, Natalie (2015), L'essentiel de la Procédure Civile, Paris: Gualino.
Gide, André (2009), Souvenirs de la Cour d’Assises, Paris: Folio poche.
Goetz, Dorothée (2018), La Révision en Matère Pénale, Thèse de Doctorat en Droit Pénal et Sciences Criminelles, Strasbourg: Université de Strasbourg.
Guinchard, Serge, Cecile Chainais, Melino Douchy-Oudot, Frederique Ferrand, Xavier Lagarde (2011), Droit Processuel, Droit Commun et Droit Comparé du Procès Équitable, Paris: Dalloz (6ème éd).
Hazard, Geoffrey and Michele Tarufo (1993), American Civil Procedure, London: Yale University Press.
Helie, Faustin (1866), Traité de L’instruction Criminelle ou Théorie du Code d’instruction Criminelle, Paris: Henri Plon, (2ème éd).
- ETHEL GRAY, Appellant, v. E. H. ROBINSON et al., Respondents. [Civ. No. 2069. Fourth Appellate District. June 2, 1939.]
Martin, Marcel (1940), Procédés de Rectification des Erreurs dans les Décisions Judiciaires, Thèse de Doctorat en Droit, Nancy: Université de Lorraine.
Niyakire, Adélaïde (2017), Notions Fondamentales de Droit, Paris: Ministère de la Justice Centre de Formation Professionnelle de la Justice CFPJ.
Prentice v. Hereward Housing Association 2001.
Schaffstein, Silja (2016), The Doctrine of Resjudicata before International Commercial Arbitral Tribunals, Oxford: Oxford University Press.
Stern, Simon (2017), Basic Principles of Canadian Civil Procedure, Canada: Faculty of Law, University of Torento.
“The United States of America v. The United Mexican States” (1908), The American Journal of International Law, vol. 2, no. 4.
)