نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشته تاریخ، گرایش مطالعات خلیج فارس، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.30465/crtls.2024.46366.2765

چکیده

کتاب جغرافیای تاریخی خلیج فارس نوشتۀ پیروز مجتهدزاده برای نخستین بار در سال 1354 خورشیدی در انتشارات دانشگاه تهران به طبع رسید. نویسنده در سال 1392 خورشیدی ویراست جدیدی از کتاب «با دگرگونی و افزودن‌های گسترده» در همان انتشارات به چاپ رساند. مجتهدزاده در ویراست جدید کتاب ضمن بررسی جغرافیای تاریخی خلیج فارس از عصر باستان تا دورۀ معاصر، به بررسی تاریخ و جغرافیای تاریخی سرزمین‌های پیرامون این دریا نیز پرداخته است. مراد از نگارش پژوهش حاضر بررسی و نقد ساختاری، محتوایی و ادبی ویراست جدید کتاب جغرافیای تاریخی خلیج فارس است. بررسی انتقادی این کتاب نشان می‌دهد با توجه به عدم استفادۀ مناسب از تحقیقات پیشین، عدم تناسب میان عنوان کتاب با محتوای آن، مبهم بودن مسئلۀ پژوهش، ارائۀ مطالب ضدّ و نقیض، نادرست و گاه جعلی، عدم اتخاذ روشی واحد برای ارجاع‌دهی، اشتباهات نگارشی و چاپی بیش از حد اغماض، عدم انسجام و پراکندگی مطالب، داشتن تئوری توطئه، زمان‌پریشی مفاهیم و در نهایت فقدان پیشینۀ پژوهش، فهرست منابع، فهرست اعلام و نتیجه شایستگی لازم برای انتشار به ویژه در انتشارات دانشگاه تهران را نداشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Book “Historical Geography of the Persian Gulf”

نویسندگان [English]

  • Alireza Kachuei 1
  • Yaser Qazvini Haeri 2

1 MA in History, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of History, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The book Historical Geography of the Persian Gulf by Pirooz Mojtahedzade was first published by University of Tehran Press in 1975. In 2013, the author made a new edition with “broad changes and additions” in the same publishing house. In this new edition, while surveying the historical geography of the Persian Gulf from ancient times until the contemporary period, the author has discussed about history and historical geography of the offshore territories of this sea. The current paper aims to have a critical review of the content and the form of this new edition. The outcome of this critical review shows that due to many problems such as the absence of a unique referring method, presenting false، sometimes fake and paradoxical contents, the ambiguity of the main subject, lack of proper sources, vast grammatical and typographic mistakes, incoherence and entanglement of contents, the disproportion of the main title with contents, conspiracy theory, anachronism and finally the lack of bibliography, index, and conclusion, this book is disqualified to be published by such a respected publisher.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Historical Geography
  • Anachronism
  • Conspiracy theory
  • Tehran University Press
آبه کاره، بارتلمی(1387). سفرنامه‌ی آبه کاره، احمد بازماندگان خمیری، چاپ اول، تهران: گلگشت.
آموزگار، ژاله(1388). «دریای پارس از دیرباز»، بخارا: 70، 115-121.
ابن‌بطوطه(1337). سفرنامه، محمدعلی موحد، چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن‌بلخی(1385). فارسنامه، گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، چاپ اول، تهران: اساطیر.
ابن‌رسته(1892). الاعلاق النفیسة، الطبعة الاولی، لیدن: بریل.
ابن‌حوقل(1938). صورة الارض، طبعة الاولی، لیدن: بریل.
الحموی، یاقوت(1955). معجم البلدان، الطبعة الاولی، بیروت: دارصادر.
العزی، خالد (1972) الخلیج العربی فی ماضیه و حاضره، بغداد: جاحظ.
الهیتی، صبری فارس (1981) الخلیج العربی دراسه الجغرافیه السیاسیه، الطبعه الثانیه، بغداد: دارالرشید.
اسکندر بیگ ترکمان(1334). تاریخ عالم آرای عبّاسی، ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
اسنیپ، استیون(1401). دایرة‌المعارف مصوّر مصر باستان، الهام شوشتری‌زاده، چاپ اول، تهران: سایان.
اشرف، احمد(1382). «توهم توطئه»، در: جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران، تهران: نی.
اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان(1367). مرآة البلدان، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
اقتداری، احمد(1343). «خلیج فارس و نام آن»، کانون وکلا، شماره 94، 65-80.
اوبن، ژان(2537). گزارش سفیر کشور پرتغال در دربار شاه سلطان حسین صفوی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
بروسیوس، ماریا(1392). ایران باستان، عیسی عبدی، چاپ دوم، تهران: ماهی.
بلاذری، احمد(1337). فتوح‌البلدان، محمد توکل، چاپ اول، تهران: نقره.
توکلی، احمد(1372). «امپراطوری، شاهنشاهی»، آینده، 19، 828-830.
دارلو، مایکل و بری، باربارا(1392). بن‌سعود، کیهان بهمنی، چاپ اول، تهران: کتابسرای تندیس.
حدود العالم(1372). تعلیقات مینورسکی، چاپ اول، تهران: دانشگاه الزهراء.
حسینی منشی، محمد میرک(1385). ریاض الفردوس خانی، ایرج افشار و فرشته صرّافان، چاپ اول، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
حضرتی، حسن(1397). روش پژوهش در تاریخ‌شناسی، چاپ اول، قم: لوگوس.
خنفر، وضاح(1401). نخستین بهار، محمدرضا مروارید، چاپ اول، تهران: هرمس.
خورموجی، محمد جعفر (1363). حقایق الاخبار ناصری، حسین خدیوجم، چاپ دوم، تهران: نی.
رحمتی، محسن(1400). «نقد و بررسی کتاب خاستگاه تاریخی ایل قاجار»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 12، 126-150.
زرگر، علی‌اصغر(1372). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در دورۀ رضاشاه، کاوه بیات، چاپ اول، تهران، پروین-معین.
سانسون(1346). سفرنامۀ سانسون، تقی تفضلی، چاپ اول، تهران: ابن‌سینا.
سحاب، محمدرضا(1382). «نقشه‌ها و نقشه‌نگاران خلیج فارس»، گروه تاریخ، سال 4، شماره 5، 141-214.
شاردن(1345). سیاحتنامۀ شاردن، محمد عباسی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
طبری(1362). تاریخ طبری، ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
طهرانی، محمد شفیع(1383). مرآت واردات، منصور صفت‌گل، چاپ اول، تهران: میراث مکتوب.
علی، جواد (1980) «الخلیج عند الیونان و اللاتین»، مورخ العربی، شمارۀ 12، 56-19.
علیپور، نرگس(1391). اسناد برده‌فروشی و منع آن در عصر قاجار، چاپ اول، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
عمر فوزی، فاروق (1985) تاریخ الخلیج العربی، الطبعه الثانیه، بغداد: مزیده و منقحه.
فقیهی، علی‌‍اصغر(1347). شاهنشاهی عضدالدّوله، چاپ اول، تهران: مطبوعاتی اسماعیلیان.
قلعجی، قدری (1992) الخلیج العربی بحر الاساطیر، الطبعه الثانیه، بیروت: شرکه المطبوعات للتوزیع و النشر.
کچویی، علیرضا و یاسر، قزوینی حائری(1401). «بررسی و نقد آرا و استدلال‌های پژوهشگران عرب و ایرانی پیرامون نام خلیج‌ فارس»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا، سال 32، شمارۀ 30، 253-281.
کسروی، احمد(1312). تاریخ پانصد ساله خوزستان، تهران: مهر.
گنجی، محمد حسن و دیگران(1386). وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی، چاپ اول، تهران: بنیاد ایران شناسی.
لورین، سرپرسی(1363). شیخ خزعل و پادشاهی رضاخان، محمد رفیعی مهرآبادی، چاپ اول، تهران: فلسفه.
لوکوک، پی‌یر(1382). کتیبه‌های هخامنشی، نازیلا خلخالی، چاپ اول، تهران: فرزان روز.
مجتهدزاده، پیروز(1349). شیخ نشینهای خلیج فارس، چاپ اول، تهران: عطایی.
مجتهدزاده، پیروز(1354). جغرافیای تاریخی خلیج فارس، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
مجتهدزاده، پیروز(1375). «نام خلیج فارس در درازای تاریخ»، نشریۀ اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شمارۀ 105و106، 20-29.
مجتهدزاده، پیروز(1379). خلیج فارس کشورها و مرزها، چاپ اول، تهران: عطایی.
مجتهدزاده، پیروز(1383). جغرافیای تاریخی خلیج فارس: نام خلیج فارس در درازای تاریخ، چاپ اول، تهران: سایه روشن.
مجتهدزاده، پیروز(1392). جغرافیای تاریخی خلیج فارس، چاپ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
محمود میرزا قاجار(1389). تاریخ صاحبقرانی، نادره جلالی، چاپ اول، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
محیط طباطبایی، سید محمد(1341). «خلیج ‌فارس و خلیج عربی»، یغما، شمارۀ 171، 308- 302.
مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل(1362). مجمع التواریخ، عباس اقبال، چاپ اول، تهران، سنائی-طهوری.
مستوفی بافقی، محمد مفید(1390). مختصر مفید، ایرج افشار، چاپ اول، تهران: دکتر محمود افشار.
مستوفی، حمدالله(1913). نزهة القلوب، گای لیسترانج، لیدن: بریل.
مسکویه، ابوعلی(1389). تجارب الأمم، ابوالقاسم امامی، چاپ دوم، تهران: سروش.
مشکور، محمد جواد(1355). «خلیج فارس و نام آن در طول تاریخ»، بررسی‌های تاریخی، سال 11، شمارۀ 6، 241-264.
مقدسی، ابوعبدالله(1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، علینقی منزوی، چاپ اول، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
نصیری، محمد ابراهیم(1373). دستور شهریاران، محمد نادر نصیری مقدم، چاپ اول، تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
نفیسی، سعید(1337). «خلیج فارس در متون یونانی و لاتین و تازی»، وزارت امور خارجه، سال 2، شماره 8، 6-11.
وثوقی، محمدباقر(1381). «نقشه‌های تاریخی خلیج فارس»، تاریخ روابط خارجی، شماره 13، 5-30.
وثوقی، محمد باقر(1389). علل و عوامل جابه‌جایی کانون‌های تجاری خلیج فارس، چاپ اول، تهران: پژوهشکده تاریخ‌‌اسلام.