نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد رشتۀ تاریخ، گرایش مطالعات خلیج فارس، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

کتاب جغرافیای تاریخی خلیج فارس، نوشتۀ پیروز مجتهدزاده، برای نخستین بار در سال 1354 خورشیدی در انتشارات دانشگاه تهران به‏طبع رسید. نویسنده در سال 1392 خورشیدی ویراست جدیدی از کتاب «با دگرگونی و افزودن‌های گسترده» در همان انتشارات به‏چاپ رساند. مجتهدزاده در ویراست جدید کتاب ضمن بررسی جغرافیای تاریخی خلیج فارس از عصر باستان تا دورۀ معاصر به بررسی تاریخ و جغرافیای تاریخی سرزمین‌های پیرامون این دریا نیز پرداخته است. مراد از نگارش پژوهش حاضر بررسی و نقد ساختاری، محتوایی، و ادبی ویراست جدید کتاب جغرافیای تاریخی خلیج فارس است. بررسی انتقادی این کتاب نشان می‌دهد باتوجه‏به عدم استفادۀ مناسب از تحقیقات پیشین، عدم تناسب میان عنوان کتاب با محتوای آن، مبهم‏بودن مسئلۀ پژوهش، ارائۀ مطالب ضدّ و نقیض، نادرست، و گاه جعلی، عدم اتخاذ روشی واحد برای ارجاع‌دهی، اشتباهات نگارشی و چاپی بیش از حد اغماض، عدم انسجام و پراکندگی مطالب، داشتن تئوری توطئه، زمان‌پریشی مفاهیم، و درنهایت فقدان پیشینۀ پژوهش، فهرست منابع، و فهرست اعلام شایستگی لازم برای انتشار به‏ویژه در انتشارات دانشگاه تهران را نداشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Review on the Book Historical Geography of the Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Alireza Kachuei 1
  • Yaser Qazvini Haeri 2

1 MA in History, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of History, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The book Historical Geography of the Persian Gulf by Pirooz Mojtahedzade was first published by University of Tehran Press in 1975. In 2013, the author made a new edition with “broad changes and additions” in the same publishing house. In this new edition, while surveying the historical geography of the Persian Gulf from ancient times until the contemporary period, the author has discussed about history and historical geography of the offshore territories of this sea. The current paper aims to have a critical review of the content and the form of this new edition. The outcome of this critical review shows that due to many problems such as the absence of a unique referring method, presenting false، sometimes fake and paradoxical contents, the ambiguity of the main subject, lack of proper sources, vast grammatical and typographic mistakes, incoherence and entanglement of contents, the disproportion of the main title with contents, conspiracy theory, anachronism and finally the lack of bibliography, index, and conclusion, this book is disqualified to be published by such a respected publisher.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Historical Geography
  • Anachronism
  • Conspiracy theory
  • Tehran University Press
آموزگار، ژاله (1388)، «دریای پارس از دیرباز»، بخارا، ش 70، 115-121.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1337)، سفرنامه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن‌بلخی (1385)، فارسنامه، به‌تصحیح گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: اساطیر.
ابن‌رسته، احمد بن عمر (1892). الاعلاق النفیسة، لیدن: بریل.
ابن‌حوقل، محمد بن حوقل (1938)، صورة الارض، لیدن: بریل.
العزی، خالد (1972)، الخلیج العربی فی ماضیه و حاضره، بغداد: جاحظ.
الهیتی، صبری فارس (1981)، الخلیج العربی دراسه الجغرافیة السیاسیه، بغداد: دارالرشید.
اسکندربیگ ترکمان (1334)، تاریخ عالم‏آرای عبّاسی، با مقدمۀ ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
اسنیپ، استیون (1401)، دایرة‌المعارف مصوّر مصر باستان، ترجمۀ الهام شوشتری‌زاده، تهران: سایان.
اشرف، احمد (1382)، «توهم توطئه»، در: جستارهایی دربارۀ تئوری توطئه در ایران، تهران: نی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‏خان(1367)، مرآة البلدان، تهران: دانشگاه تهران.
اقتداری، احمد (1343)، «خلیج فارس و نام آن»، کانون وکلا، ش 94، 65-80.
اوبن، ژان (2537)، گزارش سفیر کشور پرتغال در دربار شاه‏سلطان‏حسین صفوی، تهران: دانشگاه تهران.
بروسیوس، ماریا (1392)، ایران باستان، ترجمۀ عیسی عبدی، تهران: ماهی.
بلاذری، احمد (1337)، فتوح البلدان، ترجمه و مقدمۀ محمد توکل، تهران: نقره.
توکلی، احمد (1372)، «امپراتوری، شاهنشاهی»، آینده، ش 19، 828-830.
تعلیقات بر حدود العالم من المشرق الی المغرب (1372)، با مقدمۀ بارتولد، تعلیقات و. مینورسکی، تهران: دانشگاه الزهرا.
حسینی منشی، محمدمیرک (1385)، ریاض الفردوس خانی، به‏کوشش ایرج افشار و فرشته صرّافان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
حضرتی، حسن (1397)، روش پژوهش در تاریخ‌شناسی، قم: لوگوس.
حمدالله مستوفی، حمدالله بن ابی‌بکر (1913)، نزهة القلوب، ترجمۀ گای لیسترینج، لیدن: بریل.
خنفر، وضاح (1401)، نخستین بهار، ترجمۀ محمدرضا مروارید، تهران: هرمس.
خورموجی، محمدجعفر (1363)، حقایق الاخبار ناصری، به‏کوشش حسین خدیوجم، تهران: نی.
دارلو، مایکل و باربارا بری (1392)، بن‌سعود، ترجمۀ کیهان بهمنی، تهران: تندیس.
رحمتی، محسن (1400)، «نقد و بررسی کتاب خاستگاه تاریخی ایل قاجار»، پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، ش 12، 126-150.
زرگر، علی‌اصغر (1372)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در دورۀ رضاشاه، ترجمۀ کاوه بیات، تهران: معین.
سانسون (1346). سفرنامۀ سانسون، ترجمۀ تقی تفضلی، تهران: ابن‌سینا.
سحاب، محمدرضا (1382)، «نقشه‌ها و نقشه‌نگاران خلیج فارس»، گروه تاریخ، س 4، ش 5، 141-214.
شاردن (1345)، سیاحت‏نامۀ شاردن، ترجمۀ محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
طبری، محمد بن جریر (1362)، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
طهرانی، محمدشفیع (1383)، مرآت واردات، مقدمه، تصحیح، و تعلیقات منصور صفت‌گل، تهران: میراث مکتوب.
علی، جواد (1980)، «الخلیج عند الیونان و اللاتین»، مورخ العربی، ش 12، 19-56.
علیپور، نرگس (1391)، اسناد برده‌فروشی و منع آن در عصر قاجار، تهران: کتاب‏خانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
عمر فوزی، فاروق (1985)، تاریخ الخلیج العربی، بغداد: مزیده و منقحه.
فقیهی، علی‏‏اصغر (1347)، شاهنشاهی عضدالدّوله، تهران: مطبوعاتی اسماعیلیان.
قلعجی، قدری (1992)، الخلیج العربی بحر الاساطیر، بیروت: شرکة المطبوعات للتوزیع و النشر.
کاره، بارتلمی (1387)، سفرنامۀ آبه کاره، ترجمۀ احمد بازماندگان خمیری، تهران: گلگشت.
کچویی، علیرضا و یاسر قزوینی حائری (1401)، «بررسی و نقد آرا و استدلال‌های پژوهش‏گران عرب و ایرانی پیرامون نام خلیج‌ فارس»، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری دانشگاه الزهرا، س 32، ش 30، 253-281.
کسروی، احمد (1312)، تاریخ پانصدسالۀ خوزستان، تهران: مهر.
گنجی، محمدحسن و دیگران (1386)، وصف خلیج فارس در نقشه‌های تاریخی، تهران: بنیاد ایران‏شناسی.
لورین، سرپرسی (1363)، شیخ خزعل و پادشاهی رضاخان، ترجمۀ محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: فلسفه.
لوکوک، پی‌یر (1382)، کتیبه‌های هخامنشی، ترجمۀ نازیلا خلخالی، تهران: فرزان روز.
مجتهدزاده، پیروز (1349)، شیخ‏نشینهای خلیج فارس، تهران: عطایی.
مجتهدزاده، پیروز (1354)، جغرافیای تاریخی خلیج فارس، تهران: دانشگاه تهران.
مجتهدزاده، پیروز (1375)، «نام خلیج فارس در درازای تاریخ»، نشریۀ اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 105، 106، 20-29.
مجتهدزاده، پیروز (1379)، خلیج فارس کشورها و مرزها، تهران: عطایی.
مجتهدزاده، پیروز (1383)، جغرافیای تاریخی خلیج فارس: نام خلیج فارس در درازای تاریخ، تهران: سایه‏روشن.
مجتهدزاده، پیروز (1392)، جغرافیای تاریخی خلیج فارس، تهران: دانشگاه تهران.
محمود میرزا قاجار (1389)، تاریخ صاحبقرانی، به‏تصحیح نادره جلالی، تهران: کتاب‏خانه، موزه، و مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
محیط طباطبایی، سیدمحمد (1341)، «خلیج ‌فارس و خلیج عربی»، یغما، ش 171، 302-308.
مرعشی صفوی، میرزامحمدخلیل (1362)، مجمع التواریخ، به‏تصحیح عباس اقبال، تهران: سنایی؛ طهوری.
مستوفی بافقی، محمدمفید (1390)، مختصر مفید، به‌کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مسکویه، ابوعلی (1389)، تجارب الأمم، ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
مشکور، محمدجواد (1355)، «خلیج فارس و نام آن در طول تاریخ»، بررسی‌های تاریخی، س 11، ش 6، 241-264.
مقدسی، ابوعبدالله (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
نصیری، محمدابراهیم (1373)، دستور شهریاران، به‏کوشش محمدنادر نصیری‏مقدم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
نفیسی، سعید (1337)، «خلیج فارس در متون یونانی و لاتین و تازی»، وزارت امور خارجه، س 2، ش 8، 6-11.
وثوقی، محمدباقر (1381)، «نقشه‌های تاریخی خلیج فارس»، تاریخ روابط خارجی، ش 13، 5-30.
وثوقی، محمدباقر (1389)، علل و عوامل جابه‌جایی کانون‌های تجاری خلیج فارس، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ ‌‌اسلام.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1955)، معجم البلدان، بیروت: دارصادر.