هنر
احسان ذبیحی فر؛ سید شاهین محسنی
چکیده
این مقاله به نقد، ترجمه، شرح، و تحلیل کتاب النغم، اثر ارزش‌مند و کوتاه یحیی‌بن المنجم، دانشمند قرن سوم هجری اختصاص دارد که در آن روایت اسحاق موصلی از «مکتب غنا قدیم» آورده شده است. این رساله از قدیمی‌ترین آثار در موسیقی نظری است که شیوۀ تحلیلی دارد و درعین‌حال، به سنت شفاهی و عملی موسیقی نزدیک است و با سنت ریاضیاتی ـ فلسفی ...
بیشتر
این مقاله به نقد، ترجمه، شرح، و تحلیل کتاب النغم، اثر ارزش‌مند و کوتاه یحیی‌بن المنجم، دانشمند قرن سوم هجری اختصاص دارد که در آن روایت اسحاق موصلی از «مکتب غنا قدیم» آورده شده است. این رساله از قدیمی‌ترین آثار در موسیقی نظری است که شیوۀ تحلیلی دارد و درعین‌حال، به سنت شفاهی و عملی موسیقی نزدیک است و با سنت ریاضیاتی ـ فلسفی که بعدها غلبه مییابد، تفاوتهای اساسی دارد. محور اصلی رساله، اول بررسی تعداد نغمات اصلی در موسیقی و جایگذاری آنها برروی عود، و دوم شرح نظریۀ «مجرا»ست که ابداع اسحاق موصلی است. در تحلیل نظام نغمگانی المنجم مشخص میشود که این نظام شامل ده نغمه و متشکل از دو مجرای بنصر هشتنغمهای و وسطی هفتنغمهای است که قطعاً در دو نغمه اختلاف دارند و در بقیۀ نغمات مشترکاند و نشان داده میشود که آنچه تا امروز مطرح شده و اینکه نظریۀ مجرا مشابه مد یا گام شمرده شده است صحیح نیست. در این مقاله، علاوهبر نقد رساله، متن کامل آن به فارسی ترجمه شده و برمبنای آن، ضمن اشاره به اشکالات شرحهای قدیمیتر و نقد آنها، شرح و تحلیلی سرراست و متنمحور از آرای المنجم ارائه میشود.
