نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ فقه و فلسفه، استاد سطوح عالی حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تألیف علی دلاور سال‌هاست متن درسی روش تحقیق در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهۀ فرارو با روش تحلیل اسنادی این تألیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریۀ «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائۀ منطقی محتوا» را در این کتاب در فصل‌بندی و ارائۀ زیرعنوان‌ها و تدوین مطالب در ذیل عناوین، که هریک موجب اختلال در فرایند ارتباط آموزگارانۀ نویسنده ــ مخاطب است، ارائه کرده است. در این تحلیل انتقادی الگویی از روش دسته‌بندی محتوا و ساختار منطقی آن براساس «منطق تقسیم» نیز تدوین شده است که به‌منزلۀ یک نظریه در تدوین ساختار منطقی متون قابل‌توجه است. پژوهۀ فرارو علاوه‌بر نقد ساختاری، به نقد صوری و محتوایی کتاب هم کاملاً توجه دارد و ملاحظات متعددی در نقد صوری و محتوایی این تألیف ارائه کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reviewing the Theoretical and Practical Principles of Research in the Humanities and Social Sciences (Emphasizing Structural Review Based on "Division" Theory in Aristotelian logic)

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani

Graduate of Jurisprudence and Philosophy, Professor at Advanced levels of Qom Seminary

چکیده [English]

The book entitled “Theoretical and Practical Principles of Research in the Humanities and Social Sciences” written by Ali Delavar has been used for the research method course in the Humanities and Social Sciences majors for many years and has been reprinted many times. The present research has criticized this work through a documentary analysis method and relying on the theory of "division" in Aristotelian logic presents the drawbacks of "logical presentation of content" in this book in chaptering and presenting subheadings and developing contents under the titles, each of which may disrupt the process of teacher –like author-audience relationship. This critical analysis has developed a model of the content classification method and its logical structure based on "division logic" which is noteworthy as a theory in developing the logical structure of the texts. In addition to structural review, the present research focuses on the formal and content review of the book, and has provided numerous considerations in the formal and content review of this work.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Research Method
  • Theoretical and Practical Principles of Research in Humanities and Social Sciences
  • Ali Delavar
  • Aristotelian Logic
  • Logical Structure
  • Structural Theory of Division
قرآن کریم.
ابوالبرکات بغدادی (1373)، المعتبر فى‌الحکمة، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
آرامبراستر بی. بی. و تی. اچ. آندرسون (1372)، «تحلیل کتاب درسی»، ترجمۀ هاشم فردانش، فصل‌نامۀ تعلیم و تربیت، ش 33.
آرمند، محمد (1384)، «ملاحظاتی در نگارش متون درسی»، سخن سمت، ش 14.
آریان‌پور کاشانی، منوچهر (1385)، فرهنگ انگلیسی به فارسی، تهران: شرکت نشر الکترونیکی و اطلاع‌رسانی جهان‌رایانه.
ببی، ارل (1385)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ج 1، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: سمت.
ببی، ارل (1391)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ج 2، ترجمۀ رضا فاضل، تهران: سمت.
بیابان‌گرد، اسماعیل (1386)، روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم ‌تربیتی، ج 1، تهران: دوران.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1386)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
خوانساری، محمد (1376)، منطق صوری، تهران: آگاه.
دلاور، علی، (1386 الف)، روش‌های آماری در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
دلاور، علی (1386 ب)، روش‌های تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران، دانشگاه پیام‌نور.
دلاور، علی (1397)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، تهران: رشد.
رازی، قطب‌الدین (بی‌تا)، شرح مطالع‌ الانوار فى المنطق، قم: انتشارات کتبى نجفى.
رضی، احمد (1387)، «شاخص‌های ارزیابی و نقد کتاب‌های درسی دانشگاهی»، در: کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 2، تهران: سمت.
رفیع‌پور، فرامرز (1387)، کندوکاوها و پنداشته‌ها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ریاضی، عبدالمهدی (1387)، «چهارچوب مرجع و نیاز به پرداختن به مهارت‌های سطح بالای شناختی و فکری در کتاب‌های درسی»، در: کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 1، تهران: سمت.
ساروخانی، باقر (1388)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ساعی، علی (1387)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: سمت.
شکوهی‌فر، حسین، محمد حسینایی، و اسدالله زنگویی (1387)، «اصول و روش‌های سازمان‌دهی محتوای کتاب درسی دانشگاهی»، کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 1، تهران: سمت.
شیخ‌زاده، مصطفی (1387)، «ساختار کتاب درسی دانشگاهی براساس دیدگاه سازنده‌گرایی»، در: کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 1، تهران: سمت.
طالبی دلیر، مریم (1389)، «نقد کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی»، کتاب‌ ماه علوم اجتماعی، ش 25.
فارابى، ابونصر (1404 ق)، الالفاظ المستعملة فى المنطق، تهران: الزهرا.
فرهنگ بزرگ سخن (1383)، به‌سرپرستی حسن انوری، تهران: سخن.
فلیک، اوه (1388)، درآمدی بر تحقیق کیفی، تهران: نشر نی.
کامپنهود، لوک وان، و ریمون کیوی (1389)، روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: توتیا.
لپیونکا، مری الن (1386)، نحوۀ نگارش و تهیۀ کتاب درسی دانشگاهی، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: سمت.
محمودی بختیاری، بهروز (1387)، «کتاب تخصصی روش تحقیق به‌منزلۀ حلقۀ مفقوده»، در: کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 1، تهران: سمت.
مظفر، محمدرضا (1388 ق)، المنطق، نجف: النعمان.
ملکی، حسن (1380)، مبانی برنامه‌ریزی درسی آموزش متوسطه، تهران: سمت.
ملکی، حسن (1384)، «نظریه‌ها و تجربه‌ها: شیوۀ طراحی و تألیف کتاب درسی (بخش پیکره و متن)»، سخن سمت، ش 15.
منصوریان، یزدان (1392)، «صد ویژگی کتاب‌های دانشگاهی کارآمد و اثربخش»، فصل‌نامۀ
علمی ـ پژوهشی نگارش و پژوهش کتب دانشگاهی، دورة 17، ش 29.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1376)، اساس‌ الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
نوروززاده، رضا و محرم آقازاده (1387)، «یادگیری از متن کتاب درسی؛ عامل اثربخش در فرایند یاددهی ــ یادگیری نظام آموزشی»، در: کتاب درسی دانشگاهی (مجموعه‌مقالات همایش بین‌المللی کتاب درسی دانشگاهی)، ج 1، تهران: سمت.
واس، دی. ای (1389)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
هومن، حیدرعلی (1387)، راه‌نمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی، تهران: سمت.