نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

آیندۀ تاریخ ایران تا حد زیادی در گرو روایتی است که ما از گذشتۀ آن ارائه می‌کنیم. این روایت می‌تواند رو به آزادی و مسئولیت‌پذیری باشد و نیز می‌تواند نوعی گذشته‌گرایی را بر ما تحمیل کند که ما را از پیشرفت بازدارد. هر دو روی سکه حی و حاضرند. بسته به این‌که ما چه رویکردی و چه ارزشی را مدنظر داشته باشیم، آیندۀ گذشتۀ ایران نیز متفاوت خواهد بود. نگارنده در این مقاله، ضمن بررسی و نقد کتاب وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی (تألیف صادق سجادی)، باتوجه‌به رویکرد مؤلف در اعتباربخشی به گذشته، به نقد تاریخ دیوان‌سالاری پرداخته‌ام و ملاحظاتی چند را، به‌نحو انتقادی و با رویکرد هرمنوتیک، بیان کرده‌ام. از نظر من، آیندۀ پیشرفت ایران قبل از هرچیز در گرو تهافت دیوان‌سالاری آن است. این دیوان‌سالاری، به‌جای نظم و کارآمدی و شفافیت، به پوشانندگی می‌انجامد. این آینده است که چراغ راه گذشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Iran’s Past Future: A Critique on the Book Iranian Ministry and Bureaucracy (Vezarat & Divansalari) in the Islamic Era

نویسنده [English]

  • Morteza Bahrani

Associate Professor, Cultural and Social Studies Institute, Tehran, Iran

چکیده [English]

The future of Iran’s history largely depends on narratives we present from its past. The narratives can lead to freedom and responsibility, or they can impose a kind of retrospective on us that prevents us from progressing. Depending on what approach and values we have in mind, Iran's past will also be different. In this article, by reviewing Iranian Ministry and Bureaucracy (Vezarat & Divansalari) in the Islamic Era (written by Sadeq Sajjadi), I have critiqued our vicious history with regard to the author's approach to validation of the past, and have expressed some critical arguments in a suspicious hermeneutic method. In my opinion, the future of Iran’s progress is first and foremost dependent on the deconstruction of its bureaucratic (Divansalari) relations. This bureaucracy, instead of order and efficiency, and transparency, leads to obscurity. This is the future that is a searchlight for, and the beacon of the past.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Iran
  • Bureaucracy (Divansalari)
  • The Past
  • The Future
  • Responsibility
ابن‌اخوه، محمدبن احمد (1367)، آیین شهرداری در قرن هفتم هجری؛ ترجمۀ معالم القربۀ فی احکام الحسبه، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1388)، مقدمۀ ابن‌خلدون، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
اسکینر، کوئنتین (1372)، ماکیاولی، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
انوری، حسن (1373)، ‌اصطلاحات دیوانی دورۀ غزنوی و سلجوقی، تهران: طهوری.
بایمت‌اف، لقمان (1385)، «اصطلاحات دیوان‌سالاری در شاهنامۀ حکیم فردوسی»، در: شاهنامه‌پژوهی، زیرنظر محمدرضا راشدمحصل، دفتر نخست.
بحرانی، مرتضی (1400)، «بازخوانی تاریخ دیوان‌سالارانه و ناصحانۀ ایرانیان»، در دست انتشار.
بیهقی، ابوالفضل (1392)، تاریخ بیهقی، به‌کوشش منوچهر دانش‌پژوه، تهران: هیرمند.
تنکابنی، حمید (1383)، درآمدی بر دیوان‌سالاری در ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
جنیدی جعفری، محمود (1394)، نظام‌های دیوانی در ایران: از دوران باستان تا سده‌های میانه، تهران: درنویسا.
خوش‌افتخار، هادی (1383)، «بررسی وضعیت دیوان‌سالاری ایران در عصر آل‌بویه»، نشریۀ تاریخ‌پژوهی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 21.
دکوین، ریموند (1392)، آغاز ستایش علی و شکل‌گیری جهان‌بینی عباسیان، ترجمۀ داریوش بی‌نیاز، تهران: پویا.
ریکور، پل (1373)، «هرمنوتیک: احیای معنا یا کاهش توهم»، ترجمۀ هاله لاجوردی، ارغنون، ش 3.
سجادی، صادق (1394)، «تاریخ جامع ایران موقعیت تمدن کشور را برای جهان روشن می‌کند»، بازیابی در: <https://www.cgie.org.ir/fa/news/49783>.
سجادی، صادق و هادی عالم‌زاده (1388)، تاریخ نگاری در اسلام، تهران: سمت.
سجادی، صادق (1397)، «ایران و ایران‌شهر»، بازیابی در: <https://www.cgie.org.ir/fa/news/215508>.
سجادی، صادق (1399)، وزارت و دیوان‌سالاری ایرانی در عصر اسلامی، تهران: بنیاد موقوفات افشار و سخن.
سعدی شیرازی، مصلح‌الدین (1382)، گلستان، براساس نسخۀ محمدعلی فروغی، تهران: سرایش.
متز، آدام (1364)، تمدن اسلام در قرن چهارم هجری، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی، تهران: امیرکبیر.
ناصرخسرو (1392)، دیوان ناصرخسرو، تهران: ثالث.
نیک‌فر، محمدرضا (2011)، «رهایی از تاریخ»، بازیابی در: <https://www.radiozamaneh.com/32501>.
 
Kearney, Richard (1999), Poetics of Modernity: Toward a Hermeneutic Imagination, Humanity Books.