نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ایران

چکیده

این پژوهش در نظر دارد کتاب تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی را که از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شده است ارزیابی‌ کند. این اثر، در مقایسه با آثار مشابه، گامی فراتر رفته و مؤلف محترم کتابی به‌نسبت روش‌مندتر، جامع‌تر، و کاربردی‌تر را عرضه‌ کرده ‌است. نظم منطقی در بیان مباحث، ارائة دسته‌بندی‌های کامل‌تر از شیوه‌های اثرپذیری، به‌هم‌راه توضیحات سودمند درباب نمونه‌های آن، و ترجمه‌های شیوا از آیات و احادیث از نقاط قوت این کتاب به‌شمار‌می‌رود، اما باتوجه‌به ملاک‌های ارزیابی کتب درسی از لحاظ شکلی، ساختاری، و محتوایی برخی اشکالات جدی به این کتاب راه ‌یافته ‌است که فرایند یادگیری و یادمانی مطالب را در دانشجو با مشکل مواجه می‌کند. ارجاع‌ندادن و استناد‌نکردن به منابع معتبر در تعریف اصطلاحات، ابهام، کلی‌گویی و تناقض، تعدد عناوین، مطابقت‌نداشتن کتاب با اهداف و سرفصل آموزشی مصوب، فقدان مقدمة مطلوب و اثربخش، و لزوم توجه بیش‌تر به معیارهای روزآمدی سودمندی و جامعیت در تدوین مطالب به‌هم‌راه برخی ضعف‌های شکلی و ساختاری از نکاتی است که در این کتاب نیازمند بازبینی و اصلاح است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critique on the Book The Quran and Hadith’s Manifestation in Persian Poetry

نویسنده [English]

  • Zeinab Rezapour

Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

This study aims at evaluating the textbook The Quran and Hadith’s Manifestation in Persian Poetry that was published by the Organization for Researching and Composing of University textbooks in the Humanities (SAMT). In comparison with similar works, this textbook has gone a further step and the writer has created a more methodical, comprehensive and applied book. The logical order in expressing discussions, a more comprehensive classification of effectiveness methods along with useful explanations for its examples, and also clear translations from the Quran verses and Hadiths are among the strengths of this book. However, according to the criteria for evaluating textbooks, there are some serious loopholes about this book in terms of form, structure and content that create some problems for students in their learning process and remembering the materials. Failing to refer and cite reliable references in defining the terms, ambiguity, generalization, paradox, the plurality of titles, lack of correspondence with the purposes and the approved educational curriculum, lack of desirable and effective preface, necessity to take updated criteria into account, no benefit and comprehensiveness in compiling the materials along with some weaknesses in form and structure are some of the points which need to be revised and modified in this book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Evaluating Textbook
  • The Quran and Hadith’s Manifestation in Persian Poetry
  • Textbook Structure
  • The Content of the Textbook
قرآن کریم (1373)، ترجمة ناصر مکارم‌شیرازی، قم: دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی).
نهج‌البلاغه (1387)، ترجمة محمد دشتی قم: امیرالمؤمنین.
آرمبراستر، بی. بی. و تی. اچ. آندرسون (1372)، «تحلیل کتاب درسی»، ترجمة هاشم فردانش، فصل‌نامۀ تعلیم و تربیت، س 9، پیاپی 33.
آرمند، محمد (1383)، «کتاب درسی دانشگاهی»، دایرۀالمعارف آموزش عالی، تهران: بنیاد دانش‌نامة بزرگ فارسی.
آرمند، محمد (1384)، «ملاحظاتی در نگارش متون درسی»، سخن سمت، ش 14.
آرمند، محمد و حسن ملکی (1391)، مقدمه‌ای بر شیوة طراحی و تألیف کتب درسی دانشگاهی، تهران: سمت.
احمدپور، محمدامین (1398)، «تأثیر علم‌القرائات بر خوانش و فهم متون فارسی»، فصل‌نامۀ مطالعات قرآنی، س 10، پیاپی 39.
تفتازانی، مسعودبن ‌عمر (بی‌تا)، کتاب المطول، بهامشۀ حاشیۀ السید میرشریف، قم: مکتبة الداوری.
تقوی، نصرالله (1317)، هنجار گفتار (در فن معانی و بیان و بدیع فارسی)، بی‌جا: بی‌نا.
حسینی، ابوالقاسم (1382)، بر بال قلم: چهل درس در قلمرو ادب پارسی و آیین نگارش، قم: نصایح.
خطیب قزوینی، جلال‌الدین محمد‌‌بن ‌عبدالرحمن (1424 ق)، الایضاح فی علوم‌ البلاغۀ المعانی و البیان و البدیع، وضع حواشیه ابراهیم شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
راست‌گو، سیدمحمد (1398)، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران: سمت.
رسولی، مهستی و زهرا امیرآتشانی (1393)، تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی، تهران: جامعه‌شناسان.
رضاپور، زینب (1398)، «آسیب‌شناسی درس‌نامه‌های درس آشنایی با علوم قرآنی در رشتة زبان و ادبیات فارسی»، پژوهش‌نامة انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، س 19، ش 3.
روزبهان بقلی، ابومحمد (1374)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کوربن، تهران: طهوری.
زبیدی، مرتضی (1414 ق)، تاج ‌العروس فی شرح القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت: دار الفکر.
زیبایی‌نژاد، مریم (1397)، «مرز اقتباس و تضمین با رویکرد اثرپذیری از قرآن»، پژوهش‌نامة نقد ادبی و بلاغت، س 7، ش 1.
شاملو، احمد (1380)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس (1383)، نقد ادبی، تهران: فردوس.
شهیدی، سیدجعفر (1373)، شرح مثنوی، تهران: علمی و فرهنگی.
طبری، محمدبن جریر (1420 ق)، جامع البیان عن تأویل آیات القرآن، بیروت: دار الفکر.
عصاره، مهدی (1390)، «تأثیرپذیری سبک نیمایی از قرآن کریم»، بینات، س 18، ش 2.
فتحی واجارگاه، کوروش و محرم آقازاده (1384)، راه‌نمای تألیف کتاب درسی، تهران: آییژ.
فروزان‌فر، بدیع‌الزمان (1367)، شرح مثنوی شریف، تهران: زوار.
مازندرانی، محمدهادی (1376)، انوار البلاغه، به‌کوشش محمدعلی غلامی‌نژاد، تهران: میراث مکتوب.
مجلسی، محمدباقر (1372)، بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مطلوب، احمد (1406 ق)، معجم المصطلحات البلاغیه و تطورها، الجزء الثانی، بی‌جا: مطبعۀ المجمع العلمی العراقی.
معرفت، محمدهادی (1398 ق)، التمهید فی علوم القرآن، ج 3، قم: مهر.
ملکی، حسن (1384 الف)، «شیوة طراحی و تألیف کتاب درسی؛ بخش مقدمات کتاب»، سخن سمت، ش 14.
ملکی، حسن (1384 ب)، «شیوة طراحی و تألیف کتاب درسی»، سخن سمت، ش 15.
ملکی، حسن (1385)، «مبانی و معیارهای نقد کتاب‌های درسی»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، سمت، ش 17.
منصوریان، یزدان (1392)، «صد ویژگی کتاب‌های دانشگاهی کارآمد و اثربخش»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، دورۀ 17، ش 29.
نوروززاده، رضا و ندا رضایی (1389)، «پیش‌بایست‌ها و الزامات کتاب درسی دانشگاهی»، عیار، س 14، ش 1.
همایی، جلال‌الدین (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: توس.
 
Halliday, M. A. K. and R. Hasan (1976), Cohesion in English, London: Longman