نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• سجاد محمدفام

استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران،

چکیده

در حوزۀ مطالعات پسا‏تفسیری قرآن، یکی از شاخه‏ های مهم و روبه‏ رشد بررسی روش ‏های تفسیری و طبقه ‏بندی آن‏هاست که به‏ویژه در یک قرن اخیر موردتوجه قرار گرفته است. طبقه‏بندی روش‏های تفسیری، هم‌چون سایر اندیشه‏های بشری، ممکن است از جنبه‏های مختلف دچار آسیب‏ ها و کاستی‏ هایی شود. در این میان، آفات روش‏شناختی به‌دلیل اهمیت بنیادین روش در علوم و ضرورت دست‌یابی به نظامی جامع و کارآمد برای طبقه ‏بندی تفاسیر از مهم‏ترین چالش‏ها به‌شمار می‏روند. این پژوهش، با هدف بررسی الگوهای تفسیری ارائه‏شده توسط گلدزیهر، ذهبی، معرفت، و فهد رومی، به تحلیل انتقادی آفات روش‏شناختی حاکم بر این الگوها می‏پردازد. یافته‏های تحقیق نشان می‏دهد که طبقه‏بندی‏های ارائه‏شده از روش‏های تفسیری توسط این افراد براساس الگویی تک‏وجهی و نمودار درختی بنا شده است. این الگوها، هرچند ممکن است ارزش آموزشی داشته باشند، در مطالعۀ جریان‏های پیچیدۀ تفسیری ناکارآمد هستند. چنین رویکردهایی تصویری ناقص و تقلیل‏یافته از پدیدۀ روش‏های تفسیری ارائه می‌دهند و فرایند استنتاج را دچار اختلال می‏کنند. این ضعف‏ها ناشی از چالش‏های جدی روش‏شناختی ازجمله غلبۀ رویکرد واگرا، تقلیل‏گرایی، فقدان نگاه طیفی، حاکمیت نگرش دوقطبی، و تمرکز صرف بر رویکرد درزمانی است.

کلیدواژه‌ها

• طبقه‏بندی درختی
• تقلیل‏گرایی
• مطالعات پسا‏تفسیری
• طبقه‏بندی تک‏وجهی
• تفسیرپژوهی

موضوعات

• الهیات و ادیان

عنوان مقاله [English]

Methodological Flaws and Limitations in the Dominant Approach to the Classification of Quranic Interpretative Methods: A Case Study of the Interpretive Research of Goldziher, Al-Dhahabi, Al-Ma ‘rifah, and Fahd Al-Rumi

نویسنده [English]

• Sajjad Mohammadfam

Assistant Professor of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

In the field of post-interpretive Quranic Studies, one of the prominent and evolving areas of inquiry is the examination and classification of interpretive methods, which has gained significant attention, particularly over the past century. Like other domains of human thought, the classification of interpretive methods is susceptible to various challenges and deficiencies. Among these, methodological shortcomings stand out as critical due to the fundamental importance of methodology in the sciences and the necessity of establishing a comprehensive and effective framework for the classification of Quranic exegeses. This study aims to critically analyze the methodological flaws in the interpretive frameworks proposed by Goldziher, Al-Dhahabi, Al-Ma‘rifah, and Fahd Al-Rumi. The findings reveal that the classifications of interpretive methods proposed by these scholars are based on unidimensional and tree-diagram models. While such models may hold educational value, they are inadequate for studying the complexities of interpretive traditions. These approaches offer a limited and reductive understanding of the phenomenon of interpretive methods, undermining the robustness of analytical outcomes. The shortcomings are rooted in significant methodological issues, including a predominant divergent approach, reductivism, the absence of a spectrum-based perspective, the prevalence of binary thinking, and an exclusive focus on diachronic analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

• Tree-Diagram Classification
• Reductivism
• Post-Interpretive Studies
• Unidimensional Classification
• Quranic Exegesis Studies