پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
عیسی امن‌خانی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 1-17
چکیده
چکیده مثنویپژوهی تا این اواخر، شامل کتاب‌‌ها و مقالاتی بود که از دریچۀ مباحث کلامی و شرح و حاشیه به بررسی مثنوی می‌پرداخت. دلیل آن نیز تعلیمی‌بودن این کتاب است؛ اما مدتی است که برخی از مثنوی‌پژوهان و محققان مرزهای مثنویپژوهی را از مباحث کلامی پیش‌تر برده، به ساختار و روایت‌شناسی داستان‌‌های آن نیز توجه کرده‌‌اند؛ اشارتهای ...
بیشتر
چکیده مثنویپژوهی تا این اواخر، شامل کتاب‌‌ها و مقالاتی بود که از دریچۀ مباحث کلامی و شرح و حاشیه به بررسی مثنوی می‌پرداخت. دلیل آن نیز تعلیمی‌بودن این کتاب است؛ اما مدتی است که برخی از مثنوی‌پژوهان و محققان مرزهای مثنویپژوهی را از مباحث کلامی پیش‌تر برده، به ساختار و روایت‌شناسی داستان‌‌های آن نیز توجه کرده‌‌اند؛ اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی یکی از شناختهشدهترینِ این آثار است که میکوشد شیوۀ روایت منحصر به فرد مثنوی را به خوانندگان نشان دهد. با وجود تمام نوآوریهای کتاب یاد شده، انتقاداتی نیز بدین کتاب وارد است: الف) انتخاب نادرست نظریۀ کتاب (ساختارگرایی و منطق مکالمۀ باختین)؛ ب) رویکرد ارزشمدارانه و نه انتقادی در برخی از فصول کتاب (به‌ویژه در فصل چهارم)؛ پ) پراکندگی و عدم انسجام مطالب.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
محمدرضا ترکی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 19-34
چکیده
چکیده جام عروس خاوری تألیف معصومه معدن‌کن بعد از نگاهی به دنیای خاقانی (۱۳۷5 - ۱۳۷8)، بزم دیرینه‌عروس (1372)، و بساط قلندر (1384) چهارمین اثری است که در زمینۀ خاقانی‌شناسی منتشر می‌شود. این اثر در میان شروح و گزیده‌های درسی خاقانی از مزایا و برتری‌هایی بهره‌مند است؛ ازجملة مهمترین آن‌ها می‌توان به دقت‌نظر و تسلط مثال‌زدنی مؤلف بر ...
بیشتر
چکیده جام عروس خاوری تألیف معصومه معدن‌کن بعد از نگاهی به دنیای خاقانی (۱۳۷5 - ۱۳۷8)، بزم دیرینه‌عروس (1372)، و بساط قلندر (1384) چهارمین اثری است که در زمینۀ خاقانی‌شناسی منتشر می‌شود. این اثر در میان شروح و گزیده‌های درسی خاقانی از مزایا و برتری‌هایی بهره‌مند است؛ ازجملة مهمترین آن‌ها می‌توان به دقت‌نظر و تسلط مثال‌زدنی مؤلف بر موضوع اشاره کرد. در اینجا ضمن بررسی این اثر، به طرح نکات و مباحثی در تکمیل آنچه در کتاب آمده است میپردازیم؛ بهاختصار به پارهای لغزشها اشاره میکنیم و میکوشیم با بیان پیشنهادهایی به دریافت دقیقتری از سخن خاقانی برسیم.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
محمد فولادی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 19-35
چکیده
چکیده شاهنامۀ فردوسی به‌منزلة برجسته‌ترین منظومة ادب حماسی زبان فارسی همواره مورد توجه پژوهش‌گران بوده و جنبه‌های متفاوت این اثر مانند زبان، محتوا، ساختار، اساطیر، و شخصیت‌های متن بررسی شده و به صورت کتاب یا در قالب مقاله به جامعۀ علمی ارائه شده است؛ هریک از این آثار جنبه‌های ارزش‌مند و احتمالاً کاستی‌هایی دارد که مطرح‌کردن ...
بیشتر
چکیده شاهنامۀ فردوسی به‌منزلة برجسته‌ترین منظومة ادب حماسی زبان فارسی همواره مورد توجه پژوهش‌گران بوده و جنبه‌های متفاوت این اثر مانند زبان، محتوا، ساختار، اساطیر، و شخصیت‌های متن بررسی شده و به صورت کتاب یا در قالب مقاله به جامعۀ علمی ارائه شده است؛ هریک از این آثار جنبه‌های ارزش‌مند و احتمالاً کاستی‌هایی دارد که مطرح‌کردن آن‌ها و توضیحات نویسنده می‌تواند زوایای دیگری را روشن کند که ممکن است از دید مؤلف یا خواننده پوشیده باشد. مقالة حاضر بررسی و نقد مجموعه‌مقالاتی است که به‌صورت کتابی با عنوان از اسطوره تا حماسه چاپ شده است. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی کتاب، پیشینه‌‌ای کوتاه در این موضوع آمده است؛ سپس در دو بخش بررسی امتیازات و کاستی‌‌های شکلی و تحلیل ابعاد محتوایی اثر به نقد کتاب مذکور پرداخته می‌شود؛ بخش عمدۀ مقاله نقد محتوایی کتاب را به خود اختصاص داده است. در پایان پیشنهادهایی برای بهترشدن مطالب ارائه شده است. ضمن اشاره به جسارت علمی مؤلف و دقت ایشان، به‌نظر می‌‌رسد پس از رفع کاستی‌‌های شکلی مذکور، در بخش محتوا اهمیت موضوع ایجاب میکند تا در برخی نتیجه‌‌گیری‌‌ها تأمل بیشتری مبذول شود و منابع دیگری نیز دیده شوند. همچنین در بررسی مباحث اسطوره‌شناختی و به‌ویژه شاهنامه‌پژوهی لازم است جهان‌بینی اسلامی فردوسی و نگاه دینی و قرآنی او نیز در مفاهیم و سطوح گوناگون زبانی لحاظ شود تا بحث جامع‌‌تر و دقیق‌‌تر ارائه شود.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
مصطفی گرجی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 27-62
چکیده
چکیده یکی از پژوهشهای جدی سال‌های اخیر در حوزة مثنویپژوهی و مولوی‌شناسی از اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی اثر حمیدرضا توکلی است که انتشارات نیلوفر آن را چاپ و منتشر کرده است. این کتاب به دلایل گوناگون اقبال خواص و جامعة دانشگاهی را در پی داشته است و با توجه به کسب رتبة «کتاب سال»، «جایزة آل احمد» و «کتاب ...
بیشتر
چکیده یکی از پژوهشهای جدی سال‌های اخیر در حوزة مثنویپژوهی و مولوی‌شناسی از اشارتهای دریا: بوطیقای روایت در مثنوی اثر حمیدرضا توکلی است که انتشارات نیلوفر آن را چاپ و منتشر کرده است. این کتاب به دلایل گوناگون اقبال خواص و جامعة دانشگاهی را در پی داشته است و با توجه به کسب رتبة «کتاب سال»، «جایزة آل احمد» و «کتاب فصل» بیش از پیش شهرت یافته است. در این مقاله نویسنده ضمن بیان محاسن و ارزش‌های اثر، سعی میکند در دو ساحت نقد روشی (مباحث ساختاری) و نقد بینشی (محتوایی) کتاب را بررسی، تحلیل، و نقد کند. در ساحت نقد روشی به نکاتی همچون عدم سامان‌مندی دقیق و منطقی، فقدان تمییز و تمایز روش تحقیق از پیش فرض‌ها، حشو و درازنویسی (redundancy-verbose)، فقدان روش‌مندی در جمع‌بندی مطالب پایان فصول، خارج‌شدن از حوزه و جامعة آماری پژوهش، عدم دقت در تفکیک موضوعی، و عدم یک‌دستی در ذکر اطلاعات منابع در پی‌نوشت‌ها پرداخته می‌شود. در ساحت نقد بینشی نیز ضمن بررسی عنوان کتاب و دلایل عدم سنخیت عنوان با متن به مباحثی همچون تناقض در اجزای کتاب، عدم تعریف روشن از مفاهیم و واژه‌های کلیدی، قضاوت‌های شتاب‌زده و کم‌فروشی تحقیقات پیشین، عدم تناسب عنوان‌ها و مطالب، تکرار نکات و استفاده از شواهد غیرضروری، تفسیرها و برداشت‌های نادرست از مثنوی پرداخته می‌شود.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
فاطمه مدرسی
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 63-84
چکیده
چکیده تحقیقات و مطالعات تطبیقی امروزه در حوزة پژوهشهای علمی ـ فرهنگی توجه پژوهش‌گران را به خود جلب کرده است. کمترین فایدة این گونه تحقیقات این است که زمینه‌‌‌ای را فراهم می‌‌‌آورند برای این‌که وام‌دهی و وام‌‌‌گیری داد و ستدهای آگاهانه، ناخواسته، و ناآگاهانه و تواردهای پنهان و آشکار میان دستگاه‌‌‌های فکری گوناگون و ...
بیشتر
چکیده تحقیقات و مطالعات تطبیقی امروزه در حوزة پژوهشهای علمی ـ فرهنگی توجه پژوهش‌گران را به خود جلب کرده است. کمترین فایدة این گونه تحقیقات این است که زمینه‌‌‌ای را فراهم می‌‌‌آورند برای این‌که وام‌دهی و وام‌‌‌گیری داد و ستدهای آگاهانه، ناخواسته، و ناآگاهانه و تواردهای پنهان و آشکار میان دستگاه‌‌‌های فکری گوناگون و فرهنگ‌‌‌ها و تمدن‌های متنوع را بیان دارند. در میان آن‌ها در چند دهة اخیر، تطبیق اندیشه‌‌‌های عارفان نامدار ایرانی، خاصه مولانا جلال‌الدین محمد، با فلسفه‌های اگزیستانسیال از رواج بیشتری برخوردار شده و عنایت فزون‌تری را به خود جلب کرده است. این پژوهش بر آن است تا به بحث و نقد کتاب عرفان و تفکر، از تأملات عرفانی مولوی تا عناصر عرفانی در طریق تفکر هایدگر بپردازد. برایند تحقیق نشان از آن دارد که نویسنده در هفت فصل مطالب بسیار ارزندهای در باب برخی از تفکرات عرفانی مولانا و اندیشه‌‌‌های فلسفی هایدگر در اختیار خواننده می‌‌‌گذارد. در فصل آخر با خوانش‌‌‌های دلخواهانه شباهت‌های موجود و یا بهتر است بگویم «شباهت‌سازی‌های» موجود را هم با اما و اگر و ... به دست می‌‌‌دهد، اما همین امر که باید حاکی از شباهت فکری این دو متفکر شرق و غرب باشد، از تفاوت‌‌‌های بنیادین آنان حکایت دارد که در این پژوهش بدان اشاره شده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
رحمان مشتاق‌مهر
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 85-111
چکیده
چکیده فیه ما فیه مولانا اثر مهم و ارزندهای در تحقیقات مولوی‌‌پژوهی است که اهمیت آن در پرتوِ شهرت مثنوی و دیوان کبیر تا حدود زیادی مغفول مانده است. مهمترین و جدی‌‌ترین کارِ علمی در معرفی و احیای آن تصحیحِ استاد فروزانفر بوده است که هنوز هم دقیق‌‌ترین تصحیح محسوب می‌شود. کارهای دیگری که بعد از آن انجام شده است حاشیه‌‌ای بر کار ...
بیشتر
چکیده فیه ما فیه مولانا اثر مهم و ارزندهای در تحقیقات مولوی‌‌پژوهی است که اهمیت آن در پرتوِ شهرت مثنوی و دیوان کبیر تا حدود زیادی مغفول مانده است. مهمترین و جدی‌‌ترین کارِ علمی در معرفی و احیای آن تصحیحِ استاد فروزانفر بوده است که هنوز هم دقیق‌‌ترین تصحیح محسوب می‌شود. کارهای دیگری که بعد از آن انجام شده است حاشیه‌‌ای بر کار آن بزرگ محسوب می‌شود و در مقایسة با آن اصالتی ندارد. دکتر توفیق هـ . سبحانی در سال 1388 بر اساس نسخهای تازهیاب تصحیح مجددی از فیه ما فیه به دست داده است (نشر کتاب پارسه) که نسبت به چاپ فروزانفر افزودههایی دارد و سبک و سیاق آن با سبک عمومی کتاب همسویی ندارد. از جمله کارهای درخور بیانی که اخیراً درباب فیه ما فیه صورت گرفته است، شرحِ کریم زمانی بر این کتاب است و با نام شرح کامل فیه ما فیه در سال 1390 انتشارات معین آن را چاپ کرده است. در این مقاله متنِ مرجح از لحاظ نوع قرائت و شرح ایشان بررسی و نقد شده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
مهدی نیک‌منش
دوره 13، شماره 28 ، آذر 1392، صفحه 113-148
چکیده
چکیده شعر خاقانی ازجمله اشعاری است که افزون بر پیشینة شرح‌‌نویسی چند سده‌‌ای، به گواه کتب، مقالات، پایان‌‌نامه‌‌ها و تحقیقات دانشگاهی سه دهۀ اخیر، به شکل خاص مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق در سوانح زندگی، اندیشه و افکار، سبک و زیباشناسی شعر، تدوین فرهنگ لغات و اصطلاحات، شرح مشکلات شعر، و شرح قصاید منتخب او اخیراً منجر به ...
بیشتر
چکیده شعر خاقانی ازجمله اشعاری است که افزون بر پیشینة شرح‌‌نویسی چند سده‌‌ای، به گواه کتب، مقالات، پایان‌‌نامه‌‌ها و تحقیقات دانشگاهی سه دهۀ اخیر، به شکل خاص مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق در سوانح زندگی، اندیشه و افکار، سبک و زیباشناسی شعر، تدوین فرهنگ لغات و اصطلاحات، شرح مشکلات شعر، و شرح قصاید منتخب او اخیراً منجر به راهیافتن شرح کامل قصاید او به بازار کتاب و بهتبع آن به‌منزلة منبع درسی دانشگاهها شده و میان استادان و دانشجویان از اقبالی نسبی نیز برخوردار گشته است. مقالة حاضر، با نگاهی انتقادی به نقد و تحلیل شکلی ـ محتوایی نقد و شرح قصاید خاقانی از دکتر محمد استعلامی پرداخته و پیشنهادهایی برای تکمیل و بهبود کار ارائه شده است.
