انسان شناسی
هادی وکیلی؛ صنم مروتی
چکیده
چکیدهمطالعة تاریخی نقش زنان در طبقات گوناگون جامعه از جمله طبقة صوفیه، شناختی جامع و دقیق از آنان ارائه خواهد کرد. تلاش برای درک این نقش با توجه به حاکمیت نگاه مردسالارانه در واقع راهی برای تحلیل و نقادی این نگاه حاکم به‌شمار میآید. شواهد تاریخی متعدد، به مفهوم فراجنسیتی در تصوف گواهی دارند که نادیده‌انگاری تاریخی زنان در چنین ...
بیشتر
چکیدهمطالعة تاریخی نقش زنان در طبقات گوناگون جامعه از جمله طبقة صوفیه، شناختی جامع و دقیق از آنان ارائه خواهد کرد. تلاش برای درک این نقش با توجه به حاکمیت نگاه مردسالارانه در واقع راهی برای تحلیل و نقادی این نگاه حاکم به‌شمار میآید. شواهد تاریخی متعدد، به مفهوم فراجنسیتی در تصوف گواهی دارند که نادیده‌انگاری تاریخی زنان در چنین نگرشی را نامفهوم مینماید. در جامعة مردسالار که زنان کمتر از مردان، امکان حضور در عرصههای اجتماعی، اقتصادی، دینی و سیاسی را داشته و معمولا از متن به حاشیه رانده شدهاند، به‌طور طبیعی، ورود زنان به سلک عارفان و طی مراحل کمال عرفانی با دشواریهایی متعدد روبرو بوده است. این مقاله با بررسی تاریخی سرگذشت زنان صوفی و چگونگی ورود آنان به سلک عارفان، به این نتیجه میرسد که عواملی چند در راهیابی زنان به سلوک عرفانی از اهمیت برخوردار بودهاند که مهمترین آنها رابطة خویشاوندی است که نگاه مردسالارانه آن را نادیده گرفته است و این خود یکی از مهمترین نقدها به نگرش مردسالارانه به جریان سلوک و تصوف به‌شمار میآید.واژههای کلیدی:
انسان شناسی
لیلا اردبیلی
چکیده
انسانشناسی زبان‌شناختی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسانشناسی به دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان به عنوان امری اجتماعی در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا میکند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی موجود در یک جامعه را رمزگذاری میکند. این شاخه از علم که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد تلاش میکند تا در عوض بررسی ...
بیشتر
انسانشناسی زبان‌شناختی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم انسانشناسی به دنبال بررسی این مهم است که چگونه زبان به عنوان امری اجتماعی در حیات یک جامعه نقش فعالانه‌ای را ایفا میکند و جنبه‌های مختلفی از مناسبات اجتماعی موجود در یک جامعه را رمزگذاری میکند. این شاخه از علم که ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد تلاش میکند تا در عوض بررسی پدیدههای زبانی در خلأ آنها را با توجه به بافت اجتماعی مورد مطالعه قرار دهد و از این رهگذر به رمزگشایی مولفههای اجتماعی پنهان در پس بکارگیری سطوح مختلف زبان‌شناختی، از آواشناسی و واژهشناسی گرفته تا نحو و معناشناسی، دست یابد. مقاله حاضر با بررسی انتقادی کتاب زبان زنده: درآمدی بر انسانشناسی زبان‌شناختی نوشته لورا ام. اهرن قصد دارد تا نشان دهد که چگونه میتوان ساحات اجتماعی نهان در زبان، مانند فرهنگ، اندیشه، جامعهپذیری، جنسیت، نژاد، قومیت، قدرت را با توجه به کاربردهای زبانی در بافتهای مختلف مورد مطالعه قرار داد و بدین وسیله زبان را به مثابه نقشه راهی درنظر گرفت که از طریق آن جامعه مورد بررسی را فهم کرد.
انسان شناسی
سید حسین حسینی
چکیده
پرسش محوری این پژوهش، تحدید نسبت مفهومی مسألۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این رهگذر بتوان به یکی از مهمترین چالشهای امروز جامعه پیرامون چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین‌ترتیب پس از معرفی کلی و چارچوب آراء کتاب «انسان اجتماعی» اثر «دارندرف» و اشارۀ کوتاهی ...
بیشتر
پرسش محوری این پژوهش، تحدید نسبت مفهومی مسألۀ «تهذیب اجتماعی» با «انسان اجتماعی» است تا از این رهگذر بتوان به یکی از مهمترین چالشهای امروز جامعه پیرامون چگونگی تعامل انسان در روابط اجتماعی پیچیده و جدید کنونی پرداخت. بدین‌ترتیب پس از معرفی کلی و چارچوب آراء کتاب «انسان اجتماعی» اثر «دارندرف» و اشارۀ کوتاهی دربارۀ ابعاد شکلی آن، به مبانی مفهوم انسان اجتماعی نزد وی میپردازد. در این فراز، نشان خواهد داد که امکان فراتر رفتن از آنچه او به عنوان «واحد تحلیل مسأله» اندیشیده و ارائۀ تلّقی اجتماعی دقیقتری نیز، وجود دارد. اگرچه نزد «دارندرف»، دو مفهوم نقش اجتماعی و وضعیت اجتماعی، تشکیل دهندۀ انسان اجتماعیاند و از این طریق، دو واقعیت فرد و جامعه به یکدیگر مرتبط میشوند، اما از آنجا که موضوع ذهن وی، مسألۀ «تهذیب اجتماعی» نبوده است، تا بدینجا پیش نیامده که چگونه میتوان مفهوم انسان اجتماعی را با تهذیب اجتماعی پیوند زد؟ «دارندرف» در تحلیل خود، برای دو مفهوم فرد و جامعه، هویّت مستقلی در نظر میگیرد و انسان اجتماعی نزد وی، فرد انسانی است که دارای نقش‌های اجتماعی گوناگونی است. از این رو انسان اجتماعی وی را باید «انسان در اجتماع» نامید، اما در تحلیلی دیگر، فرد مستقل از جامعه قابل تصور نیست بلکه هویّت حقیقی افراد، در جامعه و روابط اجتماعی شکل میگیرد. مقاله در ادامه از سه ویژگی مفهوم تهذیب اجتماعی یاد کرده و به پرسش جبر سازمانی میپردازد و در پایان، به ضرورت‌های پژوهشی در اینباره و بهخصوص مسألۀ نقشۀ جامع اخلاقی، تأکید ورزیده است.
انسان شناسی
شیوا علی نقیان
چکیده
به تعبیر بسیاری از نظریه پردازان "جماعت های تصوری" یکی از تاثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. بر اساس آنچه که از بحث اندرسون در این کتاب بر میآید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متاثر از سرمایهداری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به واسطهی یکی از جنبه های مهم ولی فراموش شدهی سرمایه داری به وجود آمده است. سرمایه داری چاپی ...
بیشتر
به تعبیر بسیاری از نظریه پردازان "جماعت های تصوری" یکی از تاثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. بر اساس آنچه که از بحث اندرسون در این کتاب بر میآید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متاثر از سرمایهداری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به واسطهی یکی از جنبه های مهم ولی فراموش شدهی سرمایه داری به وجود آمده است. سرمایه داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه های بنگاه های اقتصادی است که نه تنها بر شکل و انتشار فرهنگ تاثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه داری نیز بود. دست آورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملّی کمک کرد.اما نگاهی نقادانه به "جماعتهای تصوری"، نشان میدهد که تحلیل اندرسون کمتر تحلیلی عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی دهد که ملّت چگونه از سایر انواع جامعه (که خودش آنها را برمیسازد) متمایز می شود. به علاوه آنکه تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است: درک او از ملّت به مثابه امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همهجایی، غیابِ اقلیت ها، گروه های حاشیه ای و فرودستان در تحلیل او، و نیز بی توجهی به مسئلهی جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکلگیری یک ملّت، باعث می شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملّت میسازد، بر سبک زندگی مردانِ طبقه متوسط اروپایی مبتنی باشد.
انسان شناسی
زینب شریعت نیا؛ هادی وکیلی
چکیده
کتاب «تاریخ و نظریه در انسانشناسی»[i] نوشتة الن برنارد (Alan Barnard) پژوهشگر و نویسندة برجستة مطالعات انسانشناختی به ویژه انسانشناسی آفریقای جنوبی از جمله آثار ارزشمند در حیطة انسانشناسی است. وی در کتاب حاضر به بررسی ماهیت نظری انسانشناسی در طول تاریخ و در بین آراء اندیشمندان و متفکران برجستهی این علم و مقایسة میان آنها ...
بیشتر
کتاب «تاریخ و نظریه در انسانشناسی»[i] نوشتة الن برنارد (Alan Barnard) پژوهشگر و نویسندة برجستة مطالعات انسانشناختی به ویژه انسانشناسی آفریقای جنوبی از جمله آثار ارزشمند در حیطة انسانشناسی است. وی در کتاب حاضر به بررسی ماهیت نظری انسانشناسی در طول تاریخ و در بین آراء اندیشمندان و متفکران برجستهی این علم و مقایسة میان آنها و هم‌چنین ریشهیابی نظریهها و مکاتب فکری ارائه شده در حوزة انسانشناسی میپردازد. هدف این کتاب بررسی نظرات پیشگامان مطالعات انسانشناسی، تکاملگرایی در همة ابعاد آن، نظریة اشاعهگران در باب مناطق فرهنگی، کارکردگرایی و کارکردگرایی ساختاری، نظریه‌های عملمحور، دیدگاه‌های پردازشی و مارکسیستی، جوانب مختلف نسبیگرایی، ساختارگرایی و پسا ساختارگرایی، دیدگاه‌های پست مدرنیسم و تفاسیر اخیر است. گرچه این اثر را باید مروری به نظریه‌های انسانشناختی و مشکلات مرتبط با آنها دانست اما از آن جایی که فاقد جزئیات مربوط به نظریهپردازان، رویکردها و اندیشههاست، همین ایجاز و اختصار عبارات و مطالب کتاب از وضوح مفهومی آن کاسته و توضیح و تکمیل بیشتری را میطلبد.
انسان شناسی
پروین قاسمی
چکیده
این نوشتار درصدد است تا با تمرکز بر یکی از آثار مارگارت مید (Margaret Mead)، انسان‌شناسِ برجستۀ آمریکایی، به اهمیت مغفول ماندۀ این آثار در انسانشناسی معاصر ایرانی بپردازد. طی این نقد و ارزیابی این اثر، بازگشت به اصول و اساس انسان شناسی آثار کلاسیک که در ایران کمتر به عنوان منبع درسی معرفی میشوند، اشاره خواهد شد. در این راستا به ...
بیشتر
این نوشتار درصدد است تا با تمرکز بر یکی از آثار مارگارت مید (Margaret Mead)، انسان‌شناسِ برجستۀ آمریکایی، به اهمیت مغفول ماندۀ این آثار در انسانشناسی معاصر ایرانی بپردازد. طی این نقد و ارزیابی این اثر، بازگشت به اصول و اساس انسان شناسی آثار کلاسیک که در ایران کمتر به عنوان منبع درسی معرفی میشوند، اشاره خواهد شد. در این راستا به جایگاه آثار کلاسیک در انسانشناسی دانشگاهی ایران پرداخته می‌شود. انسانشناسی، در آثار مارگارت مید، مبتنی بر انساندوستی، حضور، فهم، نظریهمندی و نظریهسازی و هم‌چنین آیندهنگری بر مبنای گذشته، است. مبانی فهم این نوع از انسان شناسی؛ تخیل، نوشتن، انساندوستی، حرکت و دیدن است، بدون پرداختن به آثار کلاسیک در آموزش انسان شناسی، آموزش های رایج دانشگاهی ایرانی کمتر به این مبانی اولیه در انسانشناسی توجه میکند. انسان شناسی دانشگاهی ایران؛ برنامه های درسی آن، کمیت و کیفیت مشارکت دانشجویان در طراحی و تدوین برنامۀ درسی، نیازمند بازنگری و تجدیدنظر است. مرور آثار کلاسیک، استخراج اصول پنهان و آشکار در این متون و تدوین برنامه های درسی مبتنی بر آن اصول با توجه به نیازهای این علم برگرفته از نظرات دانشجویان و دانش آموختگان، در غنای آن مؤثر خواهد بود.
انسان شناسی
پریسا گودرزی؛ محسن شعبانی
چکیده
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان رشته‌ای در حوزه فلسفه اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینه روان‌شناسی و اخلاق به هم نزدیک کند. کتاب ذهن درستکار جاناتان هایت یکی از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را ...
بیشتر
روان‌شناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان رشته‌ای در حوزه فلسفه اخلاق و روان‌شناسی است. روان‌شناسی اخلاق می‌کوشد مرزهای علم و فلسفه را در زمینه روان‌شناسی و اخلاق به هم نزدیک کند. کتاب ذهن درستکار جاناتان هایت یکی از تأثیرگذارترین آثار در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای روان‌شناسی و اخلاق را به یکدیگر نزدیک کند. هایت به دنبال ابداع روشی برای فکر کردن درباره دو موضوع تفرقه‌برانگیز در زندگی انسان یعنی سیاست و مذهب است. او برای این منظور از منابع موجود در رشته‌های فلسفه، فلسفه اخلاق، روان‌شناسی، علوم اجتماعی، اخلاق و ژنتیک استفاده کرده است. بسیاری از داده‌های کتاب زیسته و تجربه خود نویسنده است. همین امر کتاب حاضر را در زمینه روان‌شناسی‌اخلاق به ویژه در زمینه شهودگرایی اخلاقی و شهودگرایی اجتماعی اثر قابل توجهی کرده است. در این کتاب نویسنده معتقد است فهم و همدلی با دیدگاه سیاسی و مذهبی دیگران و یا، به تعبیر وی، معتبر دانستن ماتریس‌های اخلاقی دیگران باعث از بین رفتن تفرقه و نزدیکی افراد با یکدیگر می‌شود. کتاب حاضر به دلیل برخورداری از زبان بسیار ساده، تحلیل‌های منسجم و تجربی می‌تواند در اختیار عموم جامعه اعم از دانشگاهیان و غیر دانشگاهیان قرار بگیرد.
انسان شناسی
حامد وحدتی نسب؛ عالیه عبداللهی
چکیده
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و به‌ویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ ...
بیشتر
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و به‌ویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ همهچیز و بهرهمندی از الگوریتمهایی بهمراتب کاملتر و دقیقتر از الگوریتمهای ذهن انسان توسط گوگل و فیسبوک به زوال لیبرالیسم، ظهور کیشِ دیتا (دیتائیسم)، و درنهایت بیاستفادهشدن بشر امروزین منجر خواهد شد. درکنار مقابله و بازبینی متن ترجمه و ارائۀ ایرادات و حذفیات، نگارندگان کوشیدهاند تا نشان دهند که امکان دارد آینده به چنین سمتوسویی نرود، اگر انسانها بتوانند با کمکگرفتن از آگاهی جهانشمولی که اکنون بیش از هر زمان دیگر به آن مسلحاند، از سیر تحولات در گذشته درس بیاموزند و پیش از رخدادن آیندۀ مدنظر نویسندۀ کتاب برایش چارهاندیشی کنند.
انسان شناسی
محمدامیر احمدزاده
چکیده
خوانش فرهنگی ـ اجتماعی یکی از مهمترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران بر آن تأکید شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهرهگیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای ...
بیشتر
خوانش فرهنگی ـ اجتماعی یکی از مهمترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتابِ درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران بر آن تأکید شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهرهگیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و ضعف‌ها و قوت‌های آن کدام است؟ با به‌کارگیری رویکرد انتقادی و تحلیل تاریخی، میتوان دستاورد بحث را چنین برشمرد: تلاش برای صورت‌‌بندی جدیدی از تاریخ ایران، ارائة تفسیری متفاوت از فهم تاریخ، برجسته‌‌سازی رویکرد جامعه‌شناختی و مطالعات فرهنگی بدن، تفسیر پوشش به‌مثابة امر فرهنگی، سیاسی و دینی، و بهرهگیری از منابع ادبی و مصور با هدف تقویت رویکرد تاریخ اجتماعی ـ فرهنگی. اما نگاه جهان‌شمول و جزئی‌نگر، درنتیجة غلبة رویکرد کل‌‌نگرانه و نظریه‌محور در متن اثر، دچار خدشه است و میتوان داده‌های تاریخی متعددی را مطرح کرد که استنتاج مؤلفان کتاب را با چالش مواجه کند. ازسوی‌دیگر، تقسیم‌بندی‌های چهارگانه از ادوار تاریخی ایران به عصر امپراتوری، عصر مشروطیت، عصر مدرنیته، و عصر دین در فصول مختلف، اشکال جدی دارد و با ادوار تاریخ ایران چندان منطبق نیست.
انسان شناسی
مهدی براتی فر؛ هادی وکیلی
چکیده
نظریه‌های اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفه‌گرا، اخلاق نتیجه‌گرا، و اخلاق فضیلت‌گرا سخن می‌گویند و مبانی و دیدگاه‌های مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده می‌شود. در این‌جا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفه‌گرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا به‌تعبیری رب ...
بیشتر
نظریه‌های اخلاق هنجاری از سه نوع اخلاق وظیفه‌گرا، اخلاق نتیجه‌گرا، و اخلاق فضیلت‌گرا سخن می‌گویند و مبانی و دیدگاه‌های مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور نزد متفکران مسلمان دیده می‌شود. در این‌جا میتوان از مفهومی جدید از اخلاق با عنوان «اخلاق خلیفه‌گرا» سخن گفت که برمبنای مماثلت و جانشینی بین انسان و خدا یا به‌تعبیری رب و عبد و خلیفگی اخلاقی انسان نهاده شده است. بهنظر میرسد که این نوع اخلاق می‌تواند با نقد مدلهای غیرخلیفهگرایانه مانند اخلاق عشق یا اخلاق شرم مدلول درستی از تعبیر «اخلاق عرفانی» را ارائه دهد؛ درحقیقت، گرچه اخلاق خلیفه‌گرا نظریهای فضیلتگرایانه تلقی می‌شود، در چیستی فضائل، روش شناخت فضائل، و نحوة نائلشدن به فضائل با رویکردهای مرسوم در اخلاق فضیلت‌گرا تفاوت دارد. در این نظریه، فضائل همان اوصاف خداوند، روش شناخت آنها همان شناخت اوصاف باری، و روش فضیلتمندشدن به آنها همان تشبه به خدا و تبدیلشدن به خلیفة خداوند در مراحل سه‌‌گانۀ تخلیه، تجلیه، و تحلیه است. روش‌شناسی معرفت و رشد اخلاقی در این نوع اخلاق مبتنیبر آن نوع از انسانشناسی و خداشناسی عرفانی است که با مکتب اکبری و دیدگاه عرفانی امام خمینی (ره) همسویی دارد.
انسان شناسی
سید حسین حسینی
چکیده
این مقاله به معرفی و نقد کتاب انسانشناسی فلسفی، اثر هانس دیرکس، میپردازد. نویسنده در این کتاب به گزینش متونی حاوی دیدگاه‌های آموزشی در ذیل موضوع بحث پرداخته است که عمدتاً بدون تحلیل جامع و نظام‌‌مندی عمیقی طرح شدهاند. در این مقاله، پس از اشاره به چهار سطح از انسانشناسی فلسفی نزد دیرکس و نقد آن، از اهمیت توجه به رویکرد جدید ...
بیشتر
این مقاله به معرفی و نقد کتاب انسانشناسی فلسفی، اثر هانس دیرکس، میپردازد. نویسنده در این کتاب به گزینش متونی حاوی دیدگاه‌های آموزشی در ذیل موضوع بحث پرداخته است که عمدتاً بدون تحلیل جامع و نظام‌‌مندی عمیقی طرح شدهاند. در این مقاله، پس از اشاره به چهار سطح از انسانشناسی فلسفی نزد دیرکس و نقد آن، از اهمیت توجه به رویکرد جدید «انسانشناسی ساحتی» سخن رفته و ضمن بررسی تقسیم‌بندی انسانشناسی در ساختار کتاب، به الگوی پیش‌نهادی چهارجانبه در مواجهة انسان با خود، طبیعت، جامعه، و خدا اشاره شده است. درادامه، نگارنده با روش تحلیلی ـ انتقادی به تبیین وجوه اشتراک و اختلاف دیدگاه‌های انسانشناسی میپردازد و زمینه را برای نقد فلسفی آنها فراهم میسازد. در این منظر، مهمترین یافتۀ پژوهش آن است که غالب رویکردهای انسانشناختی به بُعد یا ابعادی از وجوه انسان توجه کرده و دچار بزرگ‌نمایی شدهاند و در کمتر دیدگاهی میتوان به تحلیل نسبت و ترابط تمامی قوای انسانی با یکدیگر دست یافت. این امر نشان از اهمیت توجه به بنیادهای فلسفی و روش‌‌شناختیِ «انسانشناسی ساحتی» دارد. این کتاب از نظر افق‌گشایی علمی و پیش‌رو قراردادن پرسش‌های اصلی انسانشناسی بسیار راه‌گشاست، اما ارائة هر تعریفی از قلمرو و مصداق‌های انسانشناسی فلسفی وابسته به تبیین «موضوع» و «روش» چنین رویکردی است و بدون چشم‌انداز دقیقی از مؤلفه‌‌های آن، نمی‌توان به مرزهای روشنی بین سطوح چهارگانة انسان‌شناسی‌های مذکور نزد دیرکس دست یافت.
انسان شناسی
اکبر زارع شاه آبادی؛ حمیده شیری محمدآباد
چکیده
چکیدهیکی از الگوهای نظری که در دو دهۀ گذشته باتوجه‌به تغییر پارادایمی در الگوی توسعه و تأکید بر توسعۀ انسانی و اجتماعی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته پرورش انسانی پویاست. درواقع، نوع نگاه به انسان و نوع نیازهای انسان دگرگون شده و پرورش انسانی خوب به‌لحاظ روانی و اجتماعی به یکی از اهداف جوامع تبدیل شده است. یکی از مشهورترین روان‌پزشکانی ...
بیشتر
چکیدهیکی از الگوهای نظری که در دو دهۀ گذشته باتوجه‌به تغییر پارادایمی در الگوی توسعه و تأکید بر توسعۀ انسانی و اجتماعی بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته پرورش انسانی پویاست. درواقع، نوع نگاه به انسان و نوع نیازهای انسان دگرگون شده و پرورش انسانی خوب به‌لحاظ روانی و اجتماعی به یکی از اهداف جوامع تبدیل شده است. یکی از مشهورترین روان‌پزشکانی که در این مورد طی چند دهه کار علمی انجام داده تامس ای. هریس، نویسندۀ آمریکایی، است.او که به تألیف چندین کتاب دربارۀ وضعیت خوب و انسان خوب پرداخته معتقد است وضعیت خوب حاصل پرورش انسانی خوب است. در این مقاله، ابتدا مقدمه‌‌ای کوتاه در معرفی اثر ارائه می‌شود. سپس، در بخش دوم نظریۀ تحلیل رفتار متقابل معرفی می‌شود. در بخش سوم، ساختار و محتوای کتاب معرفی می‌شود و در بخش چهارم، کتاب در قالب دو زیربخش الف) ارزیابی شکلی و ب) ارزیابی محتوایی نقد می‌شود. در بخش پایانی مقاله، نتیجهگیری اثر ارائه خواهد شد.
انسان شناسی
پروین قاسمی
چکیده
کتاب استعمارزدایی در روش در زمرۀ متون ضداستعماری است که با جهت‌گیری‌‌هایی درقبال انسانشناسی، تحقیق، و علم به‌تحریر درآمده است. از انسانشناسی تا تحقیق و علم تازمانی‌که در بطن و گسترۀ حضور استعمار واقع شده بود از منظر نویسندۀ کتاب نکوهش شدهاند. شواهدی از تحقیقات غیرانسانی استعمارگران بریتانیایی در نیوزیلند روی مائوری‌ها ...
بیشتر
کتاب استعمارزدایی در روش در زمرۀ متون ضداستعماری است که با جهت‌گیری‌‌هایی درقبال انسانشناسی، تحقیق، و علم به‌تحریر درآمده است. از انسانشناسی تا تحقیق و علم تازمانی‌که در بطن و گسترۀ حضور استعمار واقع شده بود از منظر نویسندۀ کتاب نکوهش شدهاند. شواهدی از تحقیقات غیرانسانی استعمارگران بریتانیایی در نیوزیلند روی مائوری‌ها در کتاب ارائه شده است. این کتاب نشان میدهد که بنابه مبارزات متعدد اهالی قبیلۀ مائوری با استعمارگران، امروزه معنا و کاربرد تحقیق متفاوت با گذشته شده است و آنها با آغوش باز به استقبال تحقیق می‌روند.بنابر این شواهد، آنچه میتوان درمورد این کتاب و در پاسخ به آن خاطرنشان کرد این‌که متهم اصلی «تحقیق» نیست، بلکه کشورگشایی‌‌ها و جاه‌طلبی‌‌های اقتصادی و سیاسی کشورهای استعمارگر است که نام تحقیق و انسانشناسی را تحت‌‌الشعاع خود قرار داده است. همواره مائوری‌ها به‌طور خاص و پلینزی‌‌ها به‌صورت کلی از منظر انسان‌شناسان معرفی و شناسانده میشوند؛ درحالی‌که در این اثر این موضوع وارونه شده است و این زنی از مائوری‌هاست که می‌‌نویسد و ثبت میکند و نظر و تحلیل خود را درمورد گذشته و انسانشناسی بیان میکند. اما در این میان آنچه میتوان در تکمیل آثار این‌گونه بیان کرد، نگاه به غرب یا استعمار درراستای شناخت آن از منظر مائوری است. این مهم در آثار ضداستعماری کمتر مدنظر قرار میگیرد. بسندگی به نوشتن مائوری‌ها از خودشان و زخم‌هایشان در بهبود اوضاع دخیل خواهد بود، اما به‌هرروی ما را از شناخت غرب و استعمار از منظری دقیق و از توجه به لایه‌‌های ذهنی بی‌نیاز نمی‌کند.
انسان شناسی
امیر قربان پور لفمجانی
چکیده
سبک زندگی تعیین‌کنندۀ جهت‌گیری انسان به زندگی است است که نخستین‌بار در روان‌شناسی از سوی آلفرد آدلر مطرح شد. دیدگاه انسانشناختی آدلر بر شکلگیری مفهوم سبک زندگی اثرگذار بوده است. از نظر آدلر، انسان موجودی اجتماعی است که مهمترین انگیزه‌‌اش غلبه بر حقارت و نیل به کمال در زندگی با تکیه بر ارادۀ آزاد است. هم‌چنین، انسان ...
بیشتر
سبک زندگی تعیین‌کنندۀ جهت‌گیری انسان به زندگی است است که نخستین‌بار در روان‌شناسی از سوی آلفرد آدلر مطرح شد. دیدگاه انسانشناختی آدلر بر شکلگیری مفهوم سبک زندگی اثرگذار بوده است. از نظر آدلر، انسان موجودی اجتماعی است که مهمترین انگیزه‌‌اش غلبه بر حقارت و نیل به کمال در زندگی با تکیه بر ارادۀ آزاد است. هم‌چنین، انسان نسبت به ارزشهای اخلاقی ماهیتاً خنثی است و ارزشهای اخلاقی اموری واقعی نیستند. باتوجه‌به دیدگاه انسانشناختی و شرایط اجتماعی و فرهنگی زیست وی، که تفاوتی اساسی با جامعه اسلامی ـ ایرانی دارد نقد و بررسی این نظریه، باتوجه‌به مبانی فکری اسلام، ضرورت دارد. از منظر اسلام، انسان موجودی دوبعدی (مادیـ معنوی) است که رابطهاش فقط به محیط اجتماعی محدود نمیشود و با خود، خدا، و طبیعت نیز رابطه دارد. هم‌چنین، ارادۀ انسان در طول ارادۀ خدا قرار دارد و متعاقب این اراده مسئول رفتارهای خویش است. از منظر اسلام، هدف زندگی عبادت خدا و نیل به قربالیالله است؛ بهگونهایکه اگر تمامی افعال جوارحی و جوانحی انسان مسلمان برای خدا و رضای او باشد، یعنی نیت وی از انجام کارها فقط رضای خداوند باشد، به خداوند نزدیک و هدف خلقت وی محقق خواهد شد.
انسان شناسی
پریسا گودرزی؛ محسن شعبانی
چکیده
انسانشناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزۀ فلسفۀ اخلاق و انسانشناسی است. کتاب فاعل فضیلت؛ انسانشناسی اخلاق و آزادی، نوشتۀ جیمز لیدلاو، یکی از تأثیرگذارترین آثار نوشته‌شده در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای انسانشناسی و فلسفۀ اخلاق را به یکدیگر نزدیک کند. بهرهگیری مؤلف از ...
بیشتر
انسانشناسی اخلاق یکی از رشته‌های نوظهور در مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزۀ فلسفۀ اخلاق و انسانشناسی است. کتاب فاعل فضیلت؛ انسانشناسی اخلاق و آزادی، نوشتۀ جیمز لیدلاو، یکی از تأثیرگذارترین آثار نوشته‌شده در این حوزه است. نویسنده در این اثر کوشیده است مرزهای انسانشناسی و فلسفۀ اخلاق را به یکدیگر نزدیک کند. بهرهگیری مؤلف از مفاهیم و نظریه‌های مختلف در هر دو رشته موجب شده است این کتاب فراتر از یک مطالعۀ انسانشناسانۀ صرف قرار بگیرد. برای نمونه، وی فضیلت را از فلسفۀ اخلاق و آزادی را از مطالعات انسانشناسانه وام گرفته است. ازاینرو، میتوان این کتاب را نمونۀ موفقی از یک مطالعۀ میان‌رشته‌ای قلمداد کرد که علاوهبر بهرهگیری از منابع هر دو رشته از نظر روششناختی نیز به هر دو حوزه ادای سهم کرده است. او برای این منظور از منابع موجود در رشتۀ فلسفۀ اخلاق بهره میجوید تا به تقویت پژوهشهای انسانشناختی کمک کند. هم‌چنین، وی بنا دارد زمینۀ تولید منابع علمی بیشتری درزمینۀ انسانشناسی اخلاق را ایجاد کند و حتی برای تکمیل گفتوگوی انسانشناسی اخلاق، برخی متفکران ازجمله میشل فوکو، مکینتایر، و برنارد ویلیامز را درکنار یکدیگر قرار میدهد.
انسان شناسی
علی متولی زاده اردکانی
چکیده
نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب ناکافی‌بودن ابتنای انسانشناسی بر ژن‌ها، نوشتۀ پروفسور پیتر ریچرسون و پروفسور رابرت بوید، اختصاص دارد. در این مقاله، با مقدمه‌‌ای بر مسئلۀ علوم انسانی در جهان و ایران به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و نقش عوامل زیستی و ژنتیک در شکلگیری رفتار و فرهنگ را مطرح می‌کنیم و سپس به نقد ...
بیشتر
نوشتار حاضر به نقد و بررسی کتاب ناکافی‌بودن ابتنای انسانشناسی بر ژن‌ها، نوشتۀ پروفسور پیتر ریچرسون و پروفسور رابرت بوید، اختصاص دارد. در این مقاله، با مقدمه‌‌ای بر مسئلۀ علوم انسانی در جهان و ایران به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازیم و نقش عوامل زیستی و ژنتیک در شکلگیری رفتار و فرهنگ را مطرح می‌کنیم و سپس به نقد کتاب می‌پردازیم. در مقدمه، زمینۀ زیستی انسان و عوامل مختلف زیستی تأثیرگذار در رفتار و فرهنگ موردبررسی قرار گرفته است. اگرچه این اثر یک کتاب اجتهادی و نوآورانه نیست، به‌طور کلی به اهمیت موضوع فرهنگ و تکامل زیستی میپردازد و سعی اصلی نویسندگان در این کتاب به ایدهپردازی و توصیف اهمیت نقش فرهنگ برای فهم رفتار انسان و توصیف این نکته بوده است که فرهنگ بخشی از زیست است. از نظر نویسندگان کتاب فهم فرهنگ از طریق «تفکر جمعیتی» (تفکری که تأثیر در جمعیت ملاک ایجاد و تحول در فرهنگ است و نه فرد انسانی) ایجاد می‌شود و درک این موضوع که ژن‌ها و محیط در ارتباط و تعاملاند و هردو نقش در ایجاد رفتار انسان دارند.
